مدیر گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی معتقد است که مردم نسبت به ورود و استفاده از واژه‌های خارجی حساسیت نشان می‌دهند و شوخی با واژه‌های فرهنگستان نشانه این حساسیت است.

نسرین پرویزی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره مشکلاتی که در زمینه معادل‌سازی برای واژه‌های عمومی وجود دارد‌، گفت: واژه‌های عمومی واژه‌هایی هستند که تخصص خاصی در آن‌ها مطرح نیست و مردم برای کارهای روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنند؛ مانند اسم وسایل بازی و یا اتوبوس «بی‌ آر تی» که درست است به حوزه حمل و نقل مرتبط است، اما عمومی است و لازم نیست همراه با خوشه‌واژه‌اش معادل‌سازی شود. اما واژه‌های عمومی‌شده از حوزه‌های مشخص علمی می‌آیند، اما بعد کاربرد پیدا می‌کنند وعمومی می‌شوند؛ مانند واژه‌ی «دانلود» یا «بارگذاری» که در حوزه علوم یارانه مطرح است، اما این واژه کاربرد عمومی نیز یافته است. دانلود باید با دیگر خوشه‌واژه‌هایش معنا شود، یعنی در کنار این واژه‌ «آپلود» ‌و همچنین «لود» نیز وجود دارد، بنابراین این واژه‌ها با دشواری بیش‌تری معادل‌سازی می‌شوند.

او درباره این‌که فرهنگستان گاه بسیار عقب‌تر از زمانی است که واژه‌های بیگانه به زبان وارد می‌شود، گفت: خیلی خوب است فرهنگستان پیش از این‌که واژه‌ها جا بیفتند، برای آن‌ها مترادف بیابد. اما همان‌طور که گفته شد، برخی واژه‌ها باید خوشه‌یی بررسی شوند و طبیعتا معادل‌سازی برای آن‌ها زمان می‌برد. اما پیش از این‌که این واژه‌ها جا بیفتند، ما سعی می‌کنیم سریع جلو آن‌ها را بگیریم. برای مثال «اس ام اس» وارد زبان شد، اما ما پیش از آن‌که «ام ام اس» عمومی شود، «پیام کوتاه تصویری» را جایگزین آن کردیم.

مدیرگروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تأکید کرد: مشکل اساسی ما این است که باید از مبدأ جلو ورود واژه بیگانه را گرفت، اما مبدأ ورود واژ‌ه‌ها کاملا مشخص نیست. برای مثال، گمرک پیش از ترخیص کالاهای خارجی باید به ما اطلاع بدهد که اگر کالای تازه‌ای در حال وارد شدن است، ما در همان مبدأ‌ آن را معادل‌سازی کنیم. نهادهای خصوصی و دولتی نیز پیش از ورود دستگاه‌ها باید کارکرد آن‌ها را شرح دهند، تا فرهنگستان بتواند آن‌ها را معادل‌سازی کند.

پرویزی دیگر مبدأ ورود واژه‌های بیگانه به زبان فارسی را تحصیل‌کرده‌ها معرفی کرد و گفت: واژه‌های بیگانه مقداری هم از سوی تحصیل‌کرده‌ها وارد زبان می‌شود. زمانی تحصیل‌کرده‌های ما از فرانسه بودند و اکنون تحصیل‌کرده‌های ما بیش‌تر در کشورهای انگلیسی‌زبان درس می‌خوانند، به همین خاطر ورود واژه‌های انگلیسی به زبان ما از سوی آن‌ها بیش‌تر شده است. اما ما سعی کرده‌ایم این واژه‌های جدید را شناسایی کنیم، ولی نمی‌توانیم تشخیص بدهیم که از میان واژه‌های تخصصی کدام واژه عمومی می‌شود، زیرا بخشی از واژه‌های تخصصی همراه با فناوری‌های نو وارد زندگی مردم می‌شود و پیش از واژه‌گزینی برای آن‌ها عمومی می‌شود.

او در ادامه متذکر شد: باید همکاری‌هایی میان نهادهای واردکننده‌، فرهنگستان و استادان دانشگاه باشد. خوشبختانه دانشگاه‌ها سعی می کنند پیش از معرفی واژه‌ها با ما مشورت داشته باشند. گاه ما از طریق آن‌ها با برخی از واژه‌ها آشنا می‌شویم و برای آن‌ها معادل‌گزینی می‌کنیم.

مدیر شورای واژه‌گزینی فرهنگستان درباره اهمیت معادل‌سازی برای واژه‌ها گفت: در همه زبان‌ها واژه‌گزینی برای واژه‌های بیگانه حد و حدودی دارد. حتا کشورهای اروپایی که ریشه‌های یکسانی برای واژه‌ها دارند، در ورود واژه‌های بیگانه به زبان‌شان حساسیت نشان می‌دهند. در سال‌های اخیر هجوم واژه‌های انگلیسی به همه زبان‌ها دیده می‌شود و کشورهایی چون فرانسه و آلمان هم تلاش می‌کنند که نگذارند این واژه‌ها ورودی بیش از اندازه داشته باشند. در همه کشورهایی که برای زبان خود به عنوان هویت ملی اهمیت قائل‌اند، این حساسیت دیده می‌شود.

او همچنین تأکید کرد: ورود تک‌لغت به زبان مسأله نیست؛ مسأله ورود خوشه‌واژه‌ها است که روی نحو زبان تأثیر می‌گذارد. برای مثال، وقتی کامپیوتر تنها وارد شود، مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما وقتی همراه با خودش «کامپیوترایز» و «کامپیوتریزه» را وارد می‌کند، ما باید تلاش کنیم جلو این واژگان را بگیریم، چون این واژه‌ها نحو خود را به زبان ما تحمیل می‌کنند. در کشورهایی چون پاکستان و افغانستان علم به زبان انگلیسی تدریس می‌شود، اما ایران کشوری است که سعی کرده زبان علم را به فارسی داشته باشد.

پرویزی درباره لزوم همکاری سایر دستگاه‌ها با فرهنگستان برای عمومی کردن واژه‌های مصوب فرهنگستان گفت: فرهنگستان مؤسسه‌ای پژوهشی است، اما ما وارد حوزه‌های اجرایی هم شده‌ایم و با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توانسته‌ایم تا اندازه‌ای مؤثر باشیم. وزارت ارشاد همکاری بسیار خوبی با ما دارد و در زمینه‌هایی چون ممانعت از تبلیغ به زبان فرنگی و ثبت شرکت‌های با نام‌های فرنگی‌، هماهنگی‌هایی انجام شده است. اما به هر حال در جاهایی قصور پیش می‌آید. همکاری ما با صدا و سیما کم‌تر است. اما ما دفتر ارتباط با صدا و سیما را ایجاد کرده‌ایم که آن‌ها با ما در ارتباط هستند و برای واژه‌هایی که معادل‌سازی نشده‌ است، از ما سؤال می‌کنند. جلسات متعددی نیز با صدا و سیما داشته‌ایم. اما فرهنگستان خیلی نمی‌تواند وارد موضوعات اجرایی شود و این باید در بخش دولت به یک مصوبه تبدیل شود تا همه نهادها واژه‌های بیگانه خود را به ما معرفی کنند. یعنی ما به یک همکاری در سطح بالاتر نیازمندیم و باید نهادها موظف شوند که از فرهنگستان سؤال کنند. ما اکنون ارتباط خوبی را با مجلس شورای اسلامی و شورای خبرگان داریم که آن‌ها برای مصوبات لوایح خود واژگان بیگانه را از ما سؤال می‌کنند.

مدیر گروه شورای واژه‌گزینی فرهنگستان درباره اهمیت حساس شدن مردم به ورود واژه‌های خارجی گفت: من فکر می‌کنم این حساسیت در میان مردم ایجاد شده است. حتا شوخی‌هایی که درباره واژه‌های مصوب فرهنگستان می‌شود، نشان می‌دهد که این واژه‌ها برای مردم مهم است و ما از طریق یارانه با مردم در ارتباط هستیم و آن‌ها نظرات خود را به ما منتقل می‌کنند. حتا آن‌ها از ما بسیار جلوترند و معتقدند چه واژه‌هایی عربی و چه واژه‌هایی فرنگی باید از زبان فارسی کنار گذاشته شوند.

او تأکید کرد: من فکر می‌کنم رسانه‌های جمعی و صداوسیما و روزنامه‌ها تلاش کنند تا این موضوع بیش‌تر جا بیفتد، زیرا ما خودمان ارتباطی با مردم نداریم و باید برنامه‌ها ایجاد شود که عرق ملی مردم در این زمینه بیش‌تر شود. برنامه‌هایی مانند «فارسی را پاس بداریم» می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد، زیرا در آن زمان این برنامه سبب توجه بسیار به زبان فارسی شده بود. اما اکنون ما از 10 سال قبل جلوتر هستیم، حتا انجمن‌های علمی خودشان مشتاقانه با فرهنگستان همکاری می‌کنند و وزارت علوم و وزارت بهداشت در این زمینه همکاری‌های زیادی کرده‌اند و امیدواریم در این آینده شاهد اتفاقات بیش‌تری باشیم.

انتهای پیام