مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت:شهر باستانی "بلاد شاپور" در ناحیه گرمسیری غرب استان کهگیلویه و بویراحمد در حاشیه شهر دهدشت، در مرکز شهرستان کهگیلویه واقع است .

حمید‌رضا واعظی‌زاده در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه کهگیلویه و بویراحمد، افزود: براساس نوشته‌ها و اسناد تاریخی بنای اولیه آن را شاپور اول ساسانی فرزند اردشیر اول ایجاد کرده است، به روایت تاریخ این شهر در اواخر دوره صفویه تجدید بنا و در زمان هرج و مرج دوران زندیه غارت و ویران شد.

وی اظهار کرد: آثار این شهر، معماری و مهندسی جالب توجه‌ای دارد. آثار باستانی زیبایی چون آب انبار، بازار، امامزادگان، ارگ حکومتی، کاروانسرا، حمام، قلعه و باروها که همان حصار پیرامون شهر بودند توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. مصالح بسیار دقیق و محاسبه شده‌ای از نوع گچ ساروج و آهک در آن به کار برده شده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد بیان کرد: داخل بافت تاریخی دهدشت، چهار گرمابه تاریخی وجود دارد که شاخص‌ترین آنها گرمابه ضلع شرقی است که تنها اثریست که در ساخت آن آجر به کار رفته است.

واعظی‌زاده خاطرنشان کرد: مساحت بافت قدیم شهر دهدشت 40 هکتار است که بناهای متعددی از جمله بقاع متبرکه، امامزاده‌ها، بازار، حمام، کاروانسرا و مسجد در این شهر وجود دارد.

وی ادامه داد: "بلاد شاپور"، بافت دهدشت قدیم، از بهترین محوطه‌های تاریخی سطح کشور است که البته برنامه‌هایی برای تبدیل این محوطه به یک سایت موزه داریم.

مدیر‌کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد افزود: حمام تاریخی کهیار در غرب بافت تاریخی شهر دهدشت و در مجاورت کاروانسرا واقع شده که این بنا شامل گرمخانه، میان در و رختکن است و ورودی آن در بخش جنوبی تعبیه شده است .

واعظی زاده عنوان کرد: ورودی به شکل زیبا و با اجرای مقرنس‌کاری ساخته شده است، بعد از گذشتن از راهرو وارد بخش رختکن می‌شویم و این بخش از یک حوض بزرگ در زیر گنبد اصلی و دو حوض کوچک‌تر تشکیل شده است. دور تا دور حوض مرکزی را سکویی که در داخل آن مکانی برای گذاشتن کفش و لباس تعبیه شده بود، فرا گرفته است. کف رختکن از سنگ‌های بزرگ پوشانده شده است.

وی بیان کرد: حوض‌ها با ساروج و گچ و سنگ ساخته شده و از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای به همدیگر راه پیدا می‌کرده است‌. رختکن به صورت متقارن است و هر دو ضلع قرینه همدیگر هستند. با استفاده از راهرویی وارد بخش گرمخانه می‌شویم. این بخش از یک فضای مسقف گنبددار و تعدادی نمره به علاوه حوض‌های ذخیره و گرم کردن آب تشکیل شده است.

مدیر‌کل میراث فرهنگی‌، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: این بنا در سال 77 به طور کامل خاکبرداری و در سال 78 تعمیراتی اضطراری در آن صورت گرفته است. بدنه بیرونی این حمام که در مقابل کاروانسرای دهدشت واقع شده، چندی پیش مرمت شده است و سر در حمام نیز دوباره اجرا شده و ناودان‌های سنگی نصب و اطراف بنا هم زهکشی شده است. سر در ورودی گنبدی شکل که در زیر گنبد آن تزیینات زیبایی به شکل هشت ضلعی بکار رفته است. بخش میان در که بین گرمخانه و سر بینه واقع شده، با یک پیچ خمی طراحی شده و مانع از تبادل مستقیم، حرارت و دید مستقیم به بخش گرمخانه می‌شود . گرمخانه حمام در سطحی پایین‌تر از سربینه با غرفه‌هایی در اطراف که حوضچه‌هایی در آنهاست، جهت استحمام و آبتنی بوده است. آب حمام پس از انتقال از چاه و حوض آب از بیرون توسط لوله(تنبوشه های سفالی) به بخش اصلی و پس از گرم شدن به حوضچه‌ها و سرویس‌های بهداشتی و نقاط دیگر حمام هدایت می‌شده است.

واعظی‌زاده افزود: انبار هیزم، آتشدان و تون حمام در پشت گرمخانه واقع شده است که هوای گرم آتشدان پس از طی مسیر زیر گرمخانه از طریق کانال‌هایی به پشت بام حمام هدایت شده و باعث گرم شدن کف و بدنه حمام می‌شده است. حمام تاریخی کهیار در مالکیت سازمان میراث فرهنگی است و 1200 متر مربع مساحت دارد. این بنا به شماره 3555 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.

وی همچنین اظهار کرد: در داخل بافت تاریخی دهدشت، چهار گرمابه تاریخی قرار دارد که معروف‌ترین و شاخص‌ترین آنها، گرمابه ضلع شرقی است. این بنا تنها اثری است که در ساخت آن آجر به کار رفته، چراکه در ساخت دیگر بناها و آثار این بافت از سنگ و گچ استفاده شده است. حمام شرقی(حمام ارگ) در ضلع شرقی بافت تاریخی دهدشت و به فاصله 50 متری از حمام محمد و 100 متری از امامزاده معصوم واقع شده است.

مدیر‌کل میراث فرهنگی‌، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: این بنای دوره اسلامی، در شهر تاریخی دهدشت و احتمالاً در دوره صفویه ساخته شده است. این بنا یک بنای عام‌المنفعه بوده و کاربرد بهداشتی داشته است. ابعاد این بنا 22.60 ×29.60 متر است. در ضلع شمال غرب ورودی بنا ساخته شده است . بنا همچون سایر حمام‌ها از گرمخانه و رختکن تشکیل شده است. رختکن شامل محوطه‌ای مستطیل‌شکل که از سه حوض فواره‌ای بسیار زیبا تشکیل شده است. کف این بخش با سنگ‌های بزرگ پوشانده شده و بدنه و کف حوض‌ها با ساروج اندوده شده است. آب از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای وارد این بخش و حوض‌های آن می‌شد. دور تا دور حوض وسط ، فضاهایی برای رختکن و گذاشتن البسه تعبیه شده بود. بعد از عبور از رختکن با راهروی دیگر وارد فضای گرم‌خانه می‌شویم. این فضا از تعدادی حوض به علاوه فضایی مستطیل شکل در وسط حمام تشکیل شده است.

واعظی زاده تأکید کرد: این بنای تاریخی که به شدت تخریب شده، از سوی سازمان میراث فرهنگی در حال مرمت است. حمام ضلع شرقی 700 متر مربع مساحت دارد. این بنا در سال 1379 با شماره 3566 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.

وی عنوان کرد: بنای زیبا و تاریخی حمام محمد در ضلع شرقی بافت تاریخی شهر دهدشت و به فاصله اندکی از مسجد جامع شهر واقع شده است. این بنا شامل گرمخانه، رختکن و بخش شاه‌نشین است. ابعاد این بنای ارزشمند 22 ×30 متر است. ورودی حمام در ضلع شمالی بنا و از طریق کوچه مجاور حمام صورت می‌گرفته است. بخش رختکن و بخش شاه‌نشین هر دو در داخل یک مجموعه هستند که به وسیله پلکانی به یکدیگر راه دارند . با عبور از دالانی کوچک وارد بخش گرم‌خانه و حوض‌ها می‌شویم . در این بخش در کف حمام ستون‌هایی تعبیه شده که کف روی آنها بوده و در مواقع گرم کردن آب حرارت به زیر کف هدایت و موجب گرم شدن محوطه گرمخانه و یکنواختی محیط شده است . دود اضافی نیز از طریق دودکش‌های تعبیه شده در دیوار به بیرون هدایت می‌شد. آب نیز از طریق لوله‌های تمپوشه‌ای وارد حوض‌ها و پس از گرم شدن تقسیم می‌شده است. در زمستان 79 کار خاکبرداری و در بهار 80 کار تعمیرات آن انجام شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: این بنای تاریخی که در مالکیت سازمان میراث فرهنگی است، هم اکنون نیز در حال مرمت است. در این بخش از مرمت، درب اصلی ورودی حمام محمد مسدود بوده که آن را باز کرده‌اند و عملیات پاکسازی و سبک سازی پشت بام و مرمت قسمت‌های فرو ریخته در آن صورت گرفته است‌.

واعظی زاده گفت: ساختار حمام شامل دیوار، طاق و گنبد است و مصالح بکار رفته در آن سنگ، گچ و شفته آهک است. حمام محمد 800 متر مربع مساحت دارد و یادگاری از دوران با شکوه صفویه است. این بنا به شماره 6303 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.

وی اضافه کرد: محدوده‌ای که تحت عنوان بازار دهدشت از آن یاد می‌شود، شامل محوطه‌ای گسترده که تقریبا شهر را به دو نیمه تقسیم کرده است. این محوطه که در داخل بافت تاریخی شهر دهدشت واقع شده از یک راسته بازار به طول حدود 500 متر که از حدود مسجد جامع شروع و تا محدوده کاروانسرا و امامزاده جابر کشیده شده است. در داخل این راسته حجره‌های بازاریان در اندازه‌های گوناگون ساخته شده وحجرات با گچ و سنگ و به صورت سرپوشیده بوده است. داخل بازار معبرهایی به مراکز مهم شهر کشیده و از آن طریق ارتباط بازار با این مراکز برقرار می‌شده است . در پشت حجرات انبارهای ذخیره کالا و سراهای تجارتی واقع شده بود که در واقع معاملات تجاری و خرید و فروش‌های مردم در این مکان‌ها صورت می‌گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: بازار به قسمت‌هایی تقسیم شده بود و تقریباً هر قسمت آن به خرید و فروش نوع خاصی کالا اختصاص داشت. معبر راسته بازار به نسبت حجرات هر قسمت و نوع خرید و فروش کالا بزرگ یا کوچک بوده است. در سال‌های 77 و 80 کار خاکبرداری محدوده بازار انجام شده و تقریباً قسمت‌های عمده آن از زیر خاک بیرون آورده شده است.

واعظی زاده بیان کرد: کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت و در کنار مجموعه حمام کاروانسرا، امامزاده ابراهیم و امامزاده جابر واقع شده است. بنای فوق از جمله آثار شهر دوره اسلامی صفوی است که با دو ورودی در شمال و جنوب ساخته شده است.

وی اظهار کرد: این بنا شامل حیاط و حجره‌های چهار طرف آن است. تعداد این حجره‌ها 38 عدد و بعضی از آنها به همدیگر راه دارند. بنا با سنگ و گچ که از معادن اطراف شهر تأمین می‌شده، ساخته شده است. کف حیاط با سنگ‌های لاشه‌ای بزرگ سنگ‌فرش شده و سطح حیاط اندکی پایین‌تر از کف حجرات است. در حیاط چاه آبی برای تامین آب موردنیاز کاروانیان به چشم می‌خورد. حجره‌ها با طاق‌های جناغی پوشش داده شده و همگی یک ایوان کوچک در جلوی خود دارند. در داخل ایوان‌ها طاقچه‌هایی برای گذاشتن اشیاء و نیز دودکش تعبیه شده است. یک راه‌پله مارپیچ در ضلع شمالی ارتباط حیاط با پشت‌بام را تسهیل می‌کرده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد افزود: این کاروانسرا که به طور کامل تخریب شده بود که در سال 1369 با آزادسازی منطقه دهدشت، در قسمت پی بنا در عمق دو متری مورد شناسایی قرار گرفت و عملیات خاکبرداری و آواربرداری از آن آغاز شد. در عملیات خاکبرداری تمام قسمت‌های بنا مشخص شد. بعد در سال‌های 79 و 78 اقدامات مرمتی شامل سنگ‌فرش حیاط ، آجرکاری پوشش بام، تعمیر حجرات جلوی کاروانسرا انجام شده است. البته هم اکنون نیز این بنای تاریخی در حال مرمت است. این کاروانسرا 1600 متر مربع مساحت دارد. کاروانسرای بافت تاریخی دهدشت که در مالکیت سازمان میراث فرهنگی است، در سال 1379 با شماره 3551 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است.

واعظی‌زاده خاطرنشان کرد: بنای مسجد چهل ستون(امام حسین(ع)) نیز در شمال بافت تاریخی دهدشت و احتمالا در محل یکی از دروازه‌های اصلی ورودی شهر ساخته شده است. در کنار مسجد مجموعه‌ای شامل حمام، کاروانسرا و 2 امامزاده واقع شده است. ورودی به مسجد در ضلع شمال غرب بنا بوده که اکنون با دیواری جدیدالاحداث مسدود شده است. این بنا شامل؛ شبستان و حیاط بزرگی بوده که شبستان آن روی سه ردیف هشت‌تایی ستون برپا بوده که اکنون روی این ستون‌ها، کار احداث مسجدی جدید آغاز شد که هنوز تکمیل نشده است.

وی اظهار کرد:مسجد جامع دهدشت در شرق بافت تاریخی دهدشت و به فاصله اندکی از امامزاده معصوم(ع) واقع شده است . بنا از آثار شهر دوره اسلامی و صفوی دهدشت است که در دو طبقه و به ابعاد 27.55×33.50 متر ساخته شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: این بنا شامل شبستان، حیاط مرکزی، وضوخانه و اتاق‌های کوچکی در مجاورت ورودی ضلع شرقی برای احتمالا آبدارخانه‌ها و مراسم‌ها است. بنا دارای دو ورودی، یکی ورودی عمومی در ضلع شرقی برای عموم نمازگزاران و دیگری ورودی کوچکی در ضلع جنوب غربی که به شبستان باز می‌شده و احتمالاً برای عبور و مرور امام جماعت مسجد تعبیه شده است هر دو ورودی با سنگ‌های بزرگ لاشه‌ای به صورت پلکانی ساخته شده‌اند. شبستان دارای 14 ردیف ستون بزرگ پافیلی بوده که وزن طبقه دوم را نیز تحمل می‌کرده است. دو ورودی پلکانی در دو سمت جنوبی و شمالی مسجد ، ابتدای شبستان و ارتباط شبستان با طبقه اول مسجد که احتمالاً به زنان اختصاص داشت را برقرار می‌کرد. محراب با سنگ و گچ کار شده و فعلا دارای تزیینات خاصی نیست که ممکن است تخریب شده باشد. در دو ضلع شمالی و جنوبی حیاط آثار ته ستون‌هایی دیده می‌شود که احتمالاً دالانی دور این دو ضلع کشیده شده بود.

واعظی‌زاده تصریح کرد: ین بنا در سال 1377 به طور کامل خاکبرداری شده و در سال‌های 80-79 نیز کارهای تعمیراتی آن به شکل اضطراری صورت گرفت. مسجد مورک نیز در ضلع جنوب غرب بافت تاریخی دهدشت و به فاصله 150 متری جنوب کاروانسرا واقع شده و مسجد از جمله آثار دوره اسلامی و صفوی دهدشت است. بنا شامل حیاط، شبستان و بخش وضوخانه است.

وی ادامه داد: در منتهی‌الیه جنوب شرقی بافت تاریخی دهدشت و بعد از ارگ تاریخی شهر بنایی واقع شده که به آب ‌انبار معروف شده است. این بنای استوار که با گچ، سنگ و ساروج ساخته شده شامل بنای اصلی آب‌انبار و احتمالاً اتاقی برای محافظین آب‌انبار است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: این بنا به شیوه بناهای بافت تاریخی شهر و با اجرای طاق جناغی ساخته شده است. برای ذخیره آب سه استخر که هر کدام با دیوارهایی از همدیگر جدا شده‌اند، ساخته شده که آب از بخش جنوبی وارد حوض اول می‌شده است این آب پس از رسوب‌گذاری وارد حوض‌های بعدی شده که در پایان آب زلال به دست می‌آمد. در سقف تعدادی نورگیر تعبیه شده است. ورودی بنا در جهت غرب آن و با چند پلکان ساخته و برای اینکه نفوذ آب و نم باعث تخریب دیوارهای بنا نشود، کف و بدنه آب‌انبار با لایه‌های متعدد ساروجی پوشانده و عایق‌بندی شده است.

واعظی زاده اضافه کرد: در سال 80 تعمیرات سقف و نماسازی جلو و پشت بنا صورت گرفته است. فضای داخلی آب انبار دارای ساختاری با پوشش طاق و قوس است که از سقف نورگیری می‌شود و در آن فضای تاریک این نور مرکزی به کف تا انتهای آب انبار ریتم جالبی را ایجاد کرده است. آب انبار دهدشت به دوران صفویه تعلق دارد و به شماره 3565 در فهرست آثار تاریخی به ثبت ملی رسیده است. این بنای تاریخی که در حال مرمت است، در مالکیت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

انتهای پیام