اندیشه ایجاد مرکزی برای آموزش عالی در ایران و به تعبیر دیگر «دانشگاه‌»، نخستین بار با تاسیس «دارالفنون» در سال 1230 شمسی به همت «میرزا تقی خان امیرکبیر» عملی شد.

دارالفنون گرچه توسعه نیافت اما تجربه مغتنمی پیش روی کسانی بود که در آرزوی آشنایی ایرانیان با دانش‌های جدید در صنعت، اقتصاد، سیاست و... بوده‌اند، به نحوی که با عطف به این تجربه لایحه تاسیس دانشگاه تهران تهیه و تقدیم مجلس شورای ملی شد.

‌به گزارش خبرنگار دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، فکر تاسیس دانشگاه تهران نخستین بار در سال 1305 خورشیدی توسط «دکتر سنک» نماینده مجلس پدیدار شد، در نامه‌ای به وزیر معارف درباره اقدام به تاسیس دانشگاه، دکتر سید محمد تدین پاسخ داد: راجع به اونیورسیته که آن را می‌توانیم دارالعلوم بگوییم کمال علاقه را دارم و مشغول تهیه لوازم مقدمات آن هستم. نظر من این است که در یک فضای وسیعی که شاید 80 تا 100 هزار ذرع مربع وسعت داشته باشد، بنایی ساخته شود که شعب علوم و فنون در آنجا تاسیس گردد.

در این راستا وزیر دربار وقت، عبدالحسین تیمورتاش، ازطرف رضاشاه، دکتر عیسی صدیق (صدیق اعلم) را مامور کرد تا در سال 1310 خورشیدی به ایالات متحده آمریکا سفر کرده و پس از مطالعه در «تاسیسات علمی دنیای جدید»، طرحی برای تاسیس دانشگاه در کشور به دولت تقدیم کند. براین اساس کلیات طرح تاسیس دانشگاه تهران از سال 1307 توسط محمود حسابی به وزیر فرهنگ وقت آقای حکمت پیشنهاد شد و سرانجام طرح تفصیلی تاسیس دانشگاه تهران در سال 1310 تهیه و به وزیر فرهنگ تقدیم شد و با تلاش‌های دکتر حسابی و مذاکرات وی با نمایندگان مجلس، این طرح در سال 1312 به مجلس شورای ملی رفت و در سال 1313 از تصویب مجلس گذشت.

استارت ایجاد دانشگاه تهران در باغ جلالیه

پس از آن علی اصغر حکمت دست به کار شد و جستجو برای مکان‌یابی مناسب دانشگاه را با کمک و مشاوره «آندره گدار»، معمار فرانسوی که در آن روزگار به عنوان مهندس در خدمت وزارت معارف بود، آغاز کرد. آنان پس از جستجوی بسیار در میان ابنیه، باغ‌ها و زمین‌های فراوان آن روز اطراف تهران «باغ جلالیه» را برای احداث دانشگاه برگزیدند و سرانجام با گذشت سه سال از فکر تاسیس، پردیس مرکزی دانشگاه تهران که به نوعی نام دانشگاه تهران با این فضا در ذهن تداعی می‌شود با شش دانشکده طب، فنی، علوم، علوم معقول و منقول، ادبیات و حقوق نیز در 15 بهمن ماه سال 1313 با زمینی به مساحت 21 هکتار افتتاح شد.

و امروز پردیس مرکزی دانشگاه تهران از جنوب به خیابان انقلاب، از شمال به خیابان پورسینا و از شرق و غرب به ترتیب به خیابان‌های قدس و 16 آذر گسترده شده و ساختمان دانشکده‌های هنرهای زیبا، ادبیات و علوم انسانی، علوم، فنی، حقوق و علوم سیاسی، پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، ساختمان کتابخانه مرکزی و مسجد مرکزی را در خود جای داده است.

با مرکزیت علمی دانشگاه تهران، خیابان انقلاب مهمترین بازار کتاب در ایران

مرکزیت علمی و آموزشی دانشگاه تهران و گستره اهمیت آن موجب شده تا اطراف این دانشگاه بویژه خیابان‌های انقلاب و 16 آذر و خیابان‌های منشعب از آن به بازار اصلی خرید و فروش کتاب تبدیل شود، چنانکه می‌توان گفت که خیابان انقلاب از مهمترین بازارهای کتاب در سراسر ایران به شمار می‌رود.

براساس کتاب «شناسان» که توسط دانشگاه تهران و در یادمان هفتادسالگی آن منتشر شده بود، دانشگاه تهران در عمر 78 ساله خود تاکنون مدیریت 31 تن را در کارنامه خود دارد، اولین رییس این دانشگاه «علی‌اصغر حکمت» بود که در 14 اسفند سال 1313 منصوب شد و در 25 اسفند ماه همان سال نیز اولین جلسه شورای دانشگاه را تشکیل داد.

پس از حکمت نیز به ترتیب دکتر اسماعیل مرات، دکتر عیسی صدیق، دکتر سید محمد تدین، دکتر مصطفی عدل، دکتر علی اکبر سیاسی، دکتر منوچهر اقبال، دکتر فرهاد معتمد، دکتر جهانشاه صالح، دکتر علینقی عالیخانی، پروفسور فضل الله رضا، دکتر علینقی عالیخانی، دکتر هوشنگ نهاوندی، دکتر شریفی، دکتر معتمدی، دکتر عبدالله شیبانی تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برای مدتی ریاست این دانشگاه را عهده‌دار بودند.

واقعیت این است که دانشگاه تهران پس از پیروزی انقلاب اسلامی جان تازه‌ای به خود گرفت و نقش بسزایی را در تحولات مختلف سیاسی، فرهنگی، علمی و ... کشور داشته است در این مدت نیز شخصیت‌های مختلفی ریاست آن را برعهده داشته است که عبارتند از: دکتر محمد ملکی، دکتر حسن عارفی ، دکتر علی مهدیزاده شهری، دکتر ابوالقاسم گرجی، انتصاب دکتر عباس شیبانی، دکتر بهمن یزدی صمدی، دکتر محمد فرهادی، دکتر حسین فروتن، دکتر محمد رحیمیان، دکتر غلامعلی افروز، دکتر محمدرضا عارف، دکتر سید منصور خلیلی عراقی، دکتر رضا فرجی دانا، آیت‌الله عمید زنجانی و دکتر فرهاد رهبر .

آغاز پذیرش دانشجو در دانشگاه تهران با 886 داوطلب

دانشگاه تهران را می‌توان یکی از دانشگاه های پرجمعیت کشور خواند، دانشگاهی که از اقصی نقاط کشور، دانشجو پذیرش کرده است و ایرانی کوچک در دل ایران اسلامی‌مان است.

نخستین دانشجویان دانشگاه تهران در سال 1314 پذیرش شدند که حدود 886 دانشجو در پنج دانشکده حقوق، پزشکی، فنی، علوم و ادبیات دانشگاه تهران بود و امروز دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی بدون آنکه چنارهای 78 ساله آن کمری خم کرده باشند، دارای 35 هزار دانشجو و 250 هزار فارغ التحصیل است که به گفته رییس دانشگاه تهران 90 درصد فارغ التحصیلان این دانشگاه مربوط به سالهای پس از پیروزی انقلاب است و تنها 10 درصد این دانشجویان در 45 سال قبل از انقلاب فارغ التحصیل شدند.

دانشگاه تهران تاکنون، همواره شخصیت‌های و چهره‌های صاحب نامی در آن به تدریس و تحصیل پرداخته‌اند که در این میان استاد جلال الدین همایی، عبدالعظیم قریب، بدیع الزمان فروزانفر، پروفسور محمود حسابی، استاد علی اکبر دهخدا، دکتر محمد معین، مهندس مهدی بازرگان، شهید دکتر مصطفی چمران، شهید دکتر محمد مفتح، استاد شهید مرتضی مطهری، دکتر عبدالحسین زرین کوب، دکتر کریم ساعی، مهندس احمد حامی و... از جمله درگذشتگان بنام این دانشگاه به شمار می روند.

دانشگاه تهران، سنگری برای مبارزه با نظام شاهنشاهی

دانشگاه تهران همواره مهد و کانون تحولات جنبش دانشجویی در زمینه‌های مختلف بوده است، اما نکته جالب توجه این است که نخستین اعتراض دانشجویی این دانشگاه، یک سال پس از افتتاح آن، یعنی در سال 1315 رخ داد که طی آن دانشجویان دانشکده فنی به کمبود وسایل آزمایشگاهی و استاد در دانشکده، اعتراض کردند.

شاید در زمانی که دانشگاه تهران توسط رضاخان تأسیس شد، کسی فکرش را هم نمی‌کرد که این نهاد، سنگری برای مبارزه با نظام شاهنشاهی شود و نقش بسزایی در براندازی آن ایفا کند. برپایی تظاهرات به هنگام عقد کنسرسیوم در اردیبهشت 33 ، تظاهرات گسترده در مخالفت با انتخابات دوره بیستم شورا در بهمن ماه 39، آتش زدن اتومبیل دکتر اقبال رئیس وقت دانشگاه تهران و تظاهرات بر ضد ورود ملکه الیزابت به تهران در اسفندماه همان سال ، تظاهرات دانشجویان در اعتراض به رژیم کودتا در 16 مهر 1332 ، ادامه تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران و شهادت سه دانشجوی دانشکده فنی (روز دانشجو) در 16 آذر 1332 ، تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به ورود نیکسون رییس جمهوری آمریکا در 1332، تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران علیه رژیم شاه و صهیونیست همزمان با برپایی مسابقه فوتبال میان ایران و رژیم صهیونیستی در 12 اردیبهشت 1349، تعطیلی دانشگاه تهران پس از چند روز تظاهرات و تحریم کلاس‌ها در 11 آذر 1349، تظاهرات دانشجویان دانشگاه تهران علیه جشن‌های 2500 ساله که با حمله و دستگیری 20 دانشجو انجامید در 11 دراردیبهشت 1350 ، دستگیری 30 تن از دانشجویان در جریان حمله مزدوران ساواک به دانشگاه تهران در 20 مرداد 1352 و کشتار دانشجویان و دانش‌آموزان در دانشگاه تهران در13 آبان سال 57 برخی از مهمترین وقایع تاریخی و مبارزات دانشگاهیان علیه رژیم پهلوی و نظام شاهنشاهی است.

دانشگاه تهران امروز در سنگر «علم»

و امروز دانشگاه تهران در سنگر «علم» به مرزگشایی می‌پردازد که براساس رتبه بندی های جهانی، ایران 2.127 درصد تولید علم دنیا را داشته است که یک چهارم این میزان سهم دانشگاه تهران است، دانشگاهی که سالروز تاسیس آن با دهه مبارک فجر متقارن است.

انتهای پیام