ما مردمی هستیم که همیشه مرغ همسایه برایمان غاز بوده است؛ کم نبوده و نیستند آثار، ابنیه، اشیاء و آدم‌هایی که با وجود ویژگی‌های منحصر به فردشان به سادگی از کنارشان گذشته‌ایم و همیشه این دیگران بوده‌اند که آمده‌اند و چشم‌های ما را به رویشان باز کرده‌اند.

مگر نه اینکه خیام و مولانا را غربی‌ها کشف کرده‌اند و در غرب به شهرتی حیرت آور رسیدند؟ مگر نه اینکه معتبرترین نسخ شاهنامه هنوز شاهنامه‌های فلورانس و بریتانیا است؟ مگر نه اینکه پسته، بومی ایران است و همین اوایل انقلاب از ایران به آمریکا رفت و شگفتا که امسال برای اولین بار آن کشور در تولید پسته از ایران جلو زد. "ماست" از ایران به دیگر کشورها رفت و حالا بخش مهمی از سفره غربی‌هاست یا فرش دستباف ایرانی که پیشینه‌ای به درازای تاریخ ایران دارد و حالا رقبایی در شرق آسیا و غرب و اروپا پیدا کرده است. بگذریم از این نمونه‌ها کم نیست...

همین چند وقت پیش وقتی رسانه‌ها از دست یافتن یک محقق انگلیسی به یک گونه خاص از سیب خبر دادند که پوست و گوشت آن سرخ است، تازه یادمان آمد که صدها سال است که سیبی با آن ویژگی‌ها به صورت خدادادی در کشور ما می‌روید و ما هرگز از خود سوال نکرده‌ایم که این سیب با همه سیب‌ها فرق دارد، هیچ وقت هم سعی نکرده‌ایم برای یک بار از آن حرف بزنیم.

شاید ده‌ها آثار، اقوال، اشیاء و... خاص و منحصر به فرد دیگر هم داریم که هر روز از کنارشان می‌گذریم، غافل از اینکه آنها سرمایه‌های خدادادی این سرزمین‌اند که می‌توانند از خیل بیکاران ما بکاهند یا سالانه خیلی‌ها را از اقصی نقاط دنیا به ایران بکشانند که از نزدیک آن را ببینند.

«سیب سرخ»، ترشو یا «سیب توسرخ» که از دیر باز در شهرهای مختلف استان سمنان روییده و می‌روید نیز یکی از همین‌ها است، گونه‌ای خاص و جذاب که در شهرهای مختلف استان نظیر میامی(منطقه بکران) شاهرود، شهمیرزاد و بسطام و دامغان هنوز هم وجود دارد.

دهیار پیشین بکران با بیان اینکه، نمونه این درخت سیب در هیچ جای دیگری وجود ندارد، گفت: این گونه سیب از دیر باز در روستای بکران وجود داشته اما در یکی دوسال اخیر، مورد توجه قرار گرفته است.

غلامرضا عباسی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، افزود: یکی از مسن‌ترین ساکنان بکران که حدود 110 سال سن داشت و چند سال پیش از دنیا رفت، می‌گفت که این درخت سیب همواره در این روستا وجود داشته و از بزرگترها‌ی خود نیز شنیده که پیشتر از آن نیز این گونه نادر سیب در باغات این روستا وجود داشته است.

وی با بیان اینکه این سیب، بومی این منطقه است، اظهار کرد: در حال حاضر همه اهالی بکران به طور متوسط هر خانواده 5 درخت از این نمونه دارد. البته بعد از معروف شدن آن کشت این درخت در بکران نیز بیشتر شد.

وی همچنین با اشاره به معرفی این گونه سیب در سال‌های اخیر و معرفی آن از طریق رسانه‌ها خاطر نشان کرد: بعد از پرداختن رسانه‌ها و تهیه یک گزارش تلویزیونی از این درخت سیب و پخش آن در رسانه‌ها‌ی داخلی و خارجی بسیاری برای کشت این درخت در منطقه خود به بکران آمده و نهال‌های آن را با خود برده و در منطقه خود کشت کرده‌اند.

دهیار پیشین بکران اضافه کرد: تا جایی که من اطلاع دارم در حال حاضر نهال‌هایی از این گونه نادر در شهرهای مختلف و از جمله در گرگان، شیراز و شهرستان‌های استان سمنان برده شده و در آن جا کشت شده‌ است.

وی همچنین گفت: اقبال به این نوع خاص از سیب پس از پخش گزارشی از تلویزیون و پخش برون مرزی آن از طریق شبکه "پرس تی وی" شروع و خیلی‌ها برای بردن نهال آن به بکران آمده‌اند.

عباسی با اشاره به چگونگی کشت این گونه نادر سیب، تصریح کرد: کشت این درخت سیب از طریق کشت نهال، کشت دانه و پیوند آن انجام می‌گیرد.

وی با اشاره به تفاوت‌های این گونه منحصر به فرد سیب با میوه‌های دیگر درخت‌های سیب افزود: گل، پوست و حتی درون آن سرخ است. همچنین برگ آن در اوایل بهار، ریشه آن و حتی دانه‌های آن همگی سرخ رنگ است.

دهیار پیشین بکران با اشاره به چگونگی مورد توجه قرار گرفتن سیب توسرخ بکران گفت: چند سال پیش وقتی در یکی از رسانه‌ در مورد وجود گونه‌ای از سیب در کشور انگلستان سخن گفته شد که درون آن سرخ رنگ است و از طریق تلاش فعالان و محققان انگلیسی به آن دست یافته‌اند، کم کم از وجود این گونه سیب بکران نیز سخن به میان آمد که از آن روز توجه به آن بیشتر شد و کشت آن در منطقه نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفت.

وی با بیان اینکه در این مدت کوتاه توجه زیادی به این درخت شده و اشتهار زیادی یافته است، گفت: همچنین محققانی از مرکز تحقیقات کشاورزی کرج به منطقه آمدند و در مورد آن تحقیقاتی انجام داده‌اند که نتایج آن اعلام نشده است.

وی گفت: همچنین مرکز تحقیقات شاهرود و برخی از دانشجویان رشته کشاورزی نیز به آن توجه نشان داده‌اند و حتی موضوع پایان نامه یکی از دانشجویان قرار گرفت که برای تکمیل پایان نامه خود به بکران نیز آمد.

مهندس عباسی با اشاره به علاقه مردم منطقه به این نوع از سیب اظهار کرد: با وجود اینکه درخت میوه‌های دیگری نظیر زردآلو، گلابی، توت و حتی گونه‌های مختلف سیب در باغات این منطقه وجود دارد اما اهالی بکران به این گونه خاص سیب علاقه خاصی دارند.

دهیار پیشین بکران با اشاره به نحوه استفاده مردم بومی از این گونه نادر سیب اضافه کرد: علاوه بر تهیه مربای سیب توسرخ، مردم از آن بصورت خشک نیز استفاده می‌کنند. همچنین مردم منطقه از این سیب در برخی غذاهای خود نیز استفاده می‌کنند که تفت دادن آن با مرغ و استفاده در غذایی محلی بنام «ترشو» از آن جمله است. همچنین مردم محل آن را در آب جوش پخته و آب و گوشت آن را تناول می‌کنند.

وی همچنین ادامه داد: اهالی منطقه همچنین اعتقاد دارند که این نوع خاص از سیب در درمان برخی بیماری‌ها و از جمله سرطان مؤثر است.

این کشاورز بکرانی در ادامه با بیان اینکه این درخت سیب، آفت بسیار کمی دارد، خاطر نشان کرد: در حال ‌حاضر حدود 5 هکتار از اراضی منطقه زیر کشت این گونه خاص از درخت سیب است.

وی با بیان اینکه مصرف میوه این درخت سیب از اوایل تابستان و هنگامی که حجم کمی دارد، معمول است، ادامه داد: این سیب تا اواخر پاییز بر روی درخت می‌ماند و ماندگاری خوبی نیز دارد.

عباسی با اشاره به اینکه طعم این سیب متمایل به ترش است، اضافه کرد: نکته جالب توجه این است که این گونه از سیب سرخ، هر چه بیشتر بر روی شاخه‌های درخت بماند طعم بهتری پیدا می‌کند و در اواخر پاییز طعم آن شیرین می‌شود.

دهیار پیشین بکران با بیان اینکه با مشهور شدن این سیب، مشتریان بیشتری نیز پیدا کرده است، تصریح کرد: این گونه نادر سیب امسال به قیمت هر کیلو 2 هزار و 500 تومان به فروش رسیده است.

معاونت پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و دام استان سمنان گفت: این گونه خاص سیب در نقاط مختلفی از استان سمنان وجود داشته که علاوه بر شاهرود می‌توان به شهمیرزاد و دیباج دامغان نیز اشاره کرد.

مهندس داریوش قربانیان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه سمنان، افزود: این سیب در دیباج دامغان به «سرخ سیب» و سیب ترش، اشتهار دارد و از دیر باز در این منطقه وجود داشته، اما کم کم تعداد آن در دیباج کم شده است.

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و دام استان سمنان با بیان اینکه‌، سیب سرخ، یک گونه جنگلی است، اضافه کرد: این سیب که پوست و گوشت آن سرخ رنگ است، مزه‌ای ترش دارد، در اوایل خیلی ترش است و با مرور زمان از ترشی آن کاسته و کم کم طعمی ملس پیدا می‌کند و اندازه آن تقریبأ اندازه سیب گلاب است.

قربانیان با اشاره به دلایل عدم تکثیر و فراوانی این گونه درخت سیب، خاطر‌نشان کرد: بدلیل اینکه برنامه‌ای برای تکثیر این نوع از درخت سیب در گذشته وجود نداشته و به دلایل دیگری از جمله ماندگاری پایین آن و ضعف در انبارداری، کمتر از این گونه خاص سیب در منطقه کشت می‌شده است.

وی با اشاره به استفاده مردم دیباج از این گونه سیب، گفت: استفاده از آن در تهیه مربا به علت طعم و رنگ خوب و زیبای آن و استفاده از آن همراه با پلو و برنج و تازه خوری از جمله موارد استفاده از این نوع سیب در منطقه دیباج دامغان و دیگر نقاط استان است.

همچنین رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان(مستقر در شاهرود) از انجام یک پروژه تحقیقاتی پیرامون سیب توسرخ توسط این مرکز تحقیقاتی خبر داد.

دکتر علیرضا توکلی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، افزود: این تحقیق علمی توسط مرکز تحیقیقات کشاورزی استان که در شاهرود فعالیت دارد با همکاری مرکز تحقیق علمی توسط مرکز تحقیقات کشاورزی استان که در شاهرود فعالیت دارد با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی استان البرز انجام می‌گیرد.

وی اضافه کرد: در این تحقیق علمی علاوه بر تمرکز بر بررسی خواص این گونه خاص سیب پیرامون شرایط سازگاری این گونه خاص، خاک مناسب، بیماری‌های احتمالی، بررسی بعد اقتصادی و مطالعه شرایط چگونگی توسعه و کشت این درخت سیب انجام می‌گیرد.

توکلی افزود: پیش بینی می‌شود انجام این تحقیق علمی چهار الی پنج سال به طول بکشد و هر گونه اظهار نظر دقیق پیرامون این گونه خاص سیب را به بعد از انجام این پژوهش موکول می‌کنیم.

همچنین یک کارشناس ارشد باغبانی گفت: سابقه رویش این گونه سیب نه تنها در منطقه بکران بلکه در مناطق دیگر شهرستان شاهرود نظیر بسطام و روستای ابر به بیش از 100 سال می‌رسد.

محمد جواهرده در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، افزود: کشت این سیب به علت غیر تجاری بودن آن با آمدن گونه‌های اصلاح شده و تجاری مرغوب در 30 الی 40 سال گذشته کم کم در جاهای مختلف کاهش یافت.

وی با بیان اینکه این سیب، بومی مناطق اطراف شاهرود است، اظهار کرد: بعید می‌دانم در شهمیرزاد یا نقاط دیگر این گونه سیب وجود داشته باشد.

این کارشناس اضافه کرد: از این درخت سیب که برگ، شاخه درخت و پوست و گوشت و حتی ریشه آن کاملأ سرخ رنگ است، بصورت یک درخت تزئینی استفاده می‌شد و گرنه شاید تا کنون این گونه نادر نیز منقرض شده بود، چرا که این گونه خاص سیب، درخت بسیار زیبایی است و معمولأ به همین دلیل در حیاط برخی خانه‌ها کشت می‌شده است.

جواهرده ادامه داد: البته با مورد توجه قرار گرفتن این گونه سیب در چند وقت اخیر، کشت آن نیز بیشتر شده است.

این کارشناس ارشد باغبانی با بیان اینکه سیب توسرخ، سیب کم حجم، کوچک و ترش مزه‌ای است، تصریح کرد: میوه این درخت بیشتر مصرف غذایی داشته و خام خوری آن کمتر مرسوم بوده است.

وی حفظ این گونه جذاب و خاص سیب را نیازمند یک کار علمی و یک برنامه دراز مدت دانست و افزود: برای کشت گسترده این گونه سیب، باید بر روی آن کار اصلاحی انجام شود و ژن آن را با ارقام درشت و تجاری، تقویت و بصورت کامل آن را اصلاح ژنیتیکی کرد.

وی با بیان اینکه برای این کار نیاز به یک تیم قوی علمی و سرمایه‌گذاری کلان است، خاطر‌نشان کرد: حفظ و توسعه این گونه خاص سیب یک کار طولانی مدت و برنامه 15 تا 20 ساله و حمایت مستمر می‌خواهد که در حال حاضر این حمایت وجود ندارد.

این کارشناس‌ارشد باغبانی با اشاره به فعالیت‌هایی که در راستای حفظ و توسعه آن در شهرستان شاهرود انجام می‌گیرد، تصریح کرد: در حال حاضر نهال پیوندی این درخت در شهرستان تکثیر و در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.

جواهرده همچنین با اشاره به خواص این سیب گفت: کار دقیق علمی در این رابطه انجام نگرفته است اما بهرحال بعلت اینکه این میوه پوست و گوشت آن سرخ رنگ است، تأثیر آن در جلوگیری از ابتلا به سرطان امر ثابت شده‌ای است.

به هر حال اگر چه، سرخ سیب(ترشو یا سیب تو سرخ) چند صباحی است که مورد توجه است اما این توجه تنها در حد حرف بوده و عملأ تلاش جدی و اثرگذاری برای توسعه آن صورت نگرفته یا یک برنامه درازمدتی برای جلوگیری از انقراض آن انجام نگرفته است، شاید اگر ظاهر جذاب و زیبای آن نبود این گونه منحصربه فرد سیب ایرانی نیز مثل بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری منحصر به فرد دیگری که حالا تنها نامی از آنها باقی است، حالا دیگر وجود نداشت.

حفظ، توسعه و احیای این گونه خاص و گونه‌هایی از این دست نیازمند یک برنامه دراز مدت و پشتوانه مالی جدی است که متاسفانه تا کنون خبری از آن نبوده و نیست.

گزارش از: هوشنگ حبیبی بسطامی، خبرنگار ایسنا، منطقه سمنان

انتهای پیام