در آیین پایانی دومین دوره جایزه فتح‌الله مجتبایی، همراه با تقدیر از برگزیدگان این جایزه، آسیب‌های پژوهش در ایران مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، آیین پایانی دومین جایزه فتح‌الله مجتبایی عصر سوم دی‌ماه در شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
در این مراسم علی‌اصغر محمدخانی - معاون فرهنگی شهر کتاب - با اشاره به شکل‌گیری جایزه فتح‌الله مجتبایی گفت: دو سال پیش در سلسله تولدهایی که برای بزرگان برگزار می‌کردیم، در پایان مراسم تولد فتح‌الله مجتبایی، ایشان پیشنهاد داد که مبلغ مالی را که مادرش برای اختصاص به دانشجویان نزد او قرار داده، به فعالیت‌های فرهنگی اختصاص دهد. در نتیجه این جایزه شکل گرفت و دوره پیش یک برگزیده داشت که این پایان‌نامه امسال از سوی نشر هرمس منتشر شده است.
او با اشاره به نتایج این جایزه گفت: خود ما فکر نمی‌کردیم که در دو دوره این جایزه این همه دستاورد فرهنگی داشته باشد. این جایزه تلاش کرد تا پایان نامه‌های دانشجویان دکتری را مد نظر قرار دهد، زیرا همیشه به کتاب‌ها جایزه اهدا می‌شود، اما کم‌تر به پایان‌نامه‌ها بعد از دفاع توجهی می‌شود و پایان‌نامه‌های خوب زیادی هستند که خیلی محدود چاپ می‌شوند، اما دانشجویان برای آن‌ها تلاش زیادی کرده‌اند و این جایزه می‌تواند به پایان‌نامه‌های حوزه ادبیات و ادیان و عرفان سامان بدهد و نوعی حساسیت را میان دانشجویان ایجاد کند.
محمدخانی ادامه داد: این جایزه کمک کرد که ما شناخت بهتری نسبت به حوزه پژوهش پیدا کنیم و متوجه شویم جای چه موضوعاتی در میان پژوهش‌ها خالی است. بر اساس این پایان‌نامه‌ها متوجه شدیم که 50 درصد پایان‌نامه‌ها درباره مولوی انجام شده است و سیاست جدی در گروه‌های دانشگاه‌ها برای پایان‌نامه وجود ندارد و شاید لازم است بگوییم مولوی بس است. این در حالی است که ما چند کتاب خوب درباره بیهقی نداریم. تاکنون چند رساله خوب درباره تاریخ بیهقی نوشته شده است؟ اگر جایی بود که ارزیابی می‌کرد چه زمینه‌هایی لازم است که در پایان‌نامه‌ها مورد توجه قرار بگیرد، می‌توانست بسیار خوب باشد.
او همچنین در آسیب‌شناسی پایان‌نامه‌های رسیده به دبیرخانه جایزه فتح‌الله مجتبایی گفت: بخشی از این آسیب‌ها به موضوعات برمی‌گردد و در کنار موضوع این مسأله وجود دارد که پایان‌نامه‌ها در مقام گردآوری خوب‌اند، اما در مقام داوری خوب عمل نکرده‌اند. این داده‌ها را با توجه به اینترنت می‌توان به خوبی گردآوری کرد، اما مقاله تحلیلی درباره آن‌ها ارائه نمی‌دهد. همچنین مبانی‌ای که رساله‌های تطبیقی بر اساس آن‌ها نوشته می‌شوند، مشخص نیستند.
معاون فرهنگی شهر کتاب با اشاره به داوری‌ها در جایزه فتح‌الله مجتبایی گفت: فراخوان دومین جایزه فتح‌الله مجتبایی در تمام دانشگاه‌ها اعلام شد و به همه گروه‌های زبان فارسی و ادیان و عرفان نامه داده شد. داوران این دوره هم ضیاء موحد، حسین معصومی همدانی، محمد دهقانی، غلامرضا خاکی و فتح‌الله مجبتایی بودند که آثار را با دقت نظر مورد توجه قرار دادند.
در ادامه این مراسم، ضیاء موحد، از داوران دومین جایزه فتح‌الله مجتبایی، درباره آسیب‌های پایان‌نامه‌نویسی در دانشگاه‌ها گفت: حدود 10 سال قبل من دانشجویی داشتم که می‌خواست رساله‌ای در دانشکده الهیات بنویسد. موضوع رساله او بحث‌های خاص بود و می‌خواست کاری تطبیقی بین یک اندیشمند خارجی و ابن سینا انجام دهد، در حالی که در کار او از ابن سینا خبری نبود و او به من گفت، ابن سینا در این‌باره حرفی نزده است. در نهایت جلسه دفاع برگزار شد و در این جلسه رییس دانشکده، معاونان و چند روحانی آمدند. او در دفاع خود گفت، همه حرف‌ها را درباره بحث‌های خاص ابن سینا گفته و از حاضران دلبری هم کرد و در پایان نمره بدی هم نگرفت. آن‌چه مد شده، مسأله تطبیقی است و ما رشته فلسفه تطبیقی را هم ایجاد کرده‌ایم و در این رشته موضوعاتی چون «علامه جعفری و نیچه»، «دریدا و سیدحسین نصر» و «ملاصدرا و پست‌مدرنیسم» مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ در حالی که هیچ شباهتی ممکن است در بنیادهای نظری‌شان نباشد. شاید فلسفه تطبیقی این است که بگوییم دو چیز هیچ ربطی به هم ندارند و یا به زور بگوییم این یکی همان چیزی را می‌گوید که دیگری.
این پژوهشگر منطق و فلسفه ادامه داد: پژوهشی موضوع این پایان‌نامه‌ها را بررسی کرده است و بر اساس آن، دو سال اول دهه 70 با دو سال اول دهه 80 مقایسه شده و تعداد پژوهش‌های تطبیقی در دو سال اول دهه 80 بسیار بیش‌تر از دهه 70 است.
همچنین حسین معصومی همدانی درباره بحث پژوهش‌های تحقیقی گفت: این حرف‌ها به این معنی نیست که پژوهش‌های تحقیقی خوب نیستند و هر دو پایان‌نامه‌ای که در این دوره برگزیده شده‌اند، تطبیقی‌اند و این به این معناست که پایان‌نامه‌های تطبیقی بد نیستند، اما آن‌چه که من از پایان‌نامه‌ها دیده‌ام، مسأله مأخذ است. برخی قدیم‌ها کتاب‌هایی می‌نوشتند که اصلا کتاب‌شناسی نداشت، اما ما در این سال‌ها یاد گرفتیم کتاب‌شناسی را استفاده کنیم، ولی شاید از حکمت آن غافل‌ایم. در مقالات علمی - پژوهشی و پایان‌نامه‌ها منابع زیادی ذکر می‌شود. بسیاری وقت‌ها در داوری مقالات علمی - پژوهشی یکی از دلایل پذیرش مقاله‌ها، تعداد منابع است. در حالی که هیچ بخشی در نقد منابع در این پژوهش ها وجود ندارد. کتاب‌شناسی‌ها هیچ طبقه‌بندی‌ای ندارند و هیچ برآوردی از موثق بودن یا نبودن منابع نیست.
در ادامه، غلامرضا خاکی، دیگر داور جایزه فتح‌الله مجتبایی، گفت: در بررسی مشکلات پایان‌نامه‌ها پژوهشی انجام شده و آسیب‌های این حوزه را بررسی کرده است که از میان آن‌ها می‌توان به آسیب‌هایی چون ناآشنایی پژوهشگر با فرآیندها و روش‌های تحقیق اشاره کرد. همچنین ایرادهایی در گروه‌ها به پروپوزال‌ها وارد می‌شود که این ایرادها غیرعلمی است، همچنین گاه پروپوزال‌هایی تصویب می‌شود که نباید به تصویب می‌رسید. همچنین دانشجویان نمی‌دانند چه انتظاری از استاد راهنما و مشاور داشته باشند. گاه در فرآیند تحقیق جای مشاور و راهنما عوض می‌شود. نکته دیگر، قالبی شدن ذهن پاره‌ای از استادهاست. همچنین بحران حجم‌گرایی در پایان‌نامه‌نویسی یکی دیگر از مسایل است که با توجه به گرانی کاغذ تصمیم بر این شد که پایان‌نامه پشت و رو چاپ شود.
او اضافه کرد: جلسه‌های دفاع استاندارد خاصی ندارند و بستگی به فضایی دارند که استاد‌ها در آن‌ها دور هم جمع می‌شوند و بنابراین قالب جلسه‌های داوری منطق خاصی ندارند و رأی‌ها سیستماتیک نیستند.
خاکی تأکید کرد: گاه در پژوهش‌های علوم اجتماعی و روانشناسی پایان‌نامه‌ها بر اساس پرسشنامه نوشته می‌شود، در حالی که این پرسشنامه‌ها از سوی دانشجو پر نشده است. همچنین مؤسساتی هستند که پایان‌نامه‌نویسی می‌کنند و به صورت علنی تبلیغ می‌کنند و این حرمت پایان‌نامه‌نویسی را دچار بحران می‌کند.
او ادامه داد: ما دو شیوه تحقیق داریم؛ یکی روش تحقیق کمی و دیگری کیفی و متأسفانه با توجه به مطرح بودن روش‌ها و مفاهیم جدید، هنوز این مفاهیم به حوزه روشی علوم انسانی وارد نشده است.
این مراسم با سخنان شهرام پازوکی ادامه یافت. او درباره مطالعات تطبیقی گفت: برای انجام مطالعات تطبیقی باید مبدأ و مقصد تفکر دو فیلسوف یکی باشد؛ وگرنه به مقایسه‌هایی چون دو خط موازی می‌رسیم.
پازوکی که مشاور پایان‌نامه «جنبه‌های اجتماعی رهبانیت در دین بودایی و مقایسه آن با آداب اجتماعی خانقاه و تصوف» بوده که در دومین دوره جایزه فتح‌الله مجتبایی برگزیده شد، درباره این پایان‌نامه گفت: این پایان‌نامه که به سلوک بوداییان و اهالی خانقاه پرداخته است، توانسته مشابهت‌ها و اختلاف‌ها را به خوبی نشان دهد. کار او کاری چندوجهی بوده، زیرا هم باید به شکل اجتماعی رهبانیت در تصوف و دین بودایی می‌پرداخته و همچنین کار دینی می‌کرده و به تفسیر آیه‌هایی که درباره نفی رهبانیت هستند، می‌پرداخته و از این نظر، کار او، کار خوبی بوده است.
در ادامه این مراسم، محمد دهقانی درباره مسائل پژوهش در دانشگاه‌ها سخن گفت و در ادامه درباره داوری در این جایزه گفت: در جایزه فتح‌الله مجتبایی، اثر بر اساس ارزش‌های آن داوری شده است و انتخاب‌های این جایزه هم این را نشان می‌دهد. ما حتا با استادهای راهنما و مشاور این پایان‌نامه‌ها هیچ آشنایی نداشتیم و آثار بر اساس شایستگی‌شان انتخاب شده‌اند.
او درباره پایان‌نامه «نقد و بررسی جنبه‌های سوررئالیستی در حکایت عرفانی منثور تا قرن هشتم هجری قمری» که در بخش ادبیات جایزه فتح‌الله مجتبایی برگزیده شده است، گفت: آن‌چه باعث شد این پایان‌نامه برگزیده شود، موضوع و پرداخت آن نبود؛ بلکه بیش از همه شیوه نوشتار آن بود، زیرا در علوم انسانی چگونه نوشتن مهم‌تر است از چه نوشتن. البته انتخاب این رساله‌ها به معنی همه چیز تمام بودن آن‌ها نیست؛ بلکه به معنی این است که در بین کارهای رسیده به دبیرخانه از همه بهتر بوده‌اند.
در پایان این مراسم، فتح‌الله مجتبایی در سخنانی بیان کرد: گرفتن درجه دکتری قدم اول است و کلید را به شما می‌دهد تا بتوانید درهای زیادی را باز کنید و میراث فرهنگی کشور را حفظ کنید.
او در ادامه به ویژگی‌های دو پایان‌نامه برگزیده پرداخت و به برگزیدگان این جایزه تبریک گفت.
به گزارش ایسنا، در پایان این مراسم از علیرضا اسدی برای نگارش پایان‌نامه «نقد و بررسی جنبه‌های سوررئالیستی در حکایت عرفانی منثور تا قرن هشتم هجری قمری» و محمدرضا عدلی برای نگارش پایان‌نامه «جنبه‌های اجتماعی رهبانیت در دین بودایی و مقایسه آن با آداب اجتماعی خانقاه و تصوف» تقدیر شد.
انتهای پیام