استانداردسازی همه‌ی موزه‌های کشور، تکمیل طرح «جام»، بازگشایی بخش دوران اسلامی موزه‌ی ملی ایران، هیأت امنایی شدن موزه‌ها و راه‌اندازی سیستم بلیت الکترونیکی در موزه‌های کشور از جمله اولویت‌های یحیی رحمتی، آخرین مدیرکل اموز موزه‌ها و اموال منقول تاریخی است که بعد از برعهده گرفتن این سمت در 31 تیرماه امسال، قصد اجرایی کردن آن‌ها را دارد.
به گزارش خبرنگار سرویس میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این اولویت‌ها قرار است در اداره‌ای که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان متولی اصلی موزه‌ها به نام «اداره کل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی کشور» است، اجرایی شوند و یحیی رحمتی مانند دیگر مدیران کل این اداره که هر کدام مدتی تلاش کردند تا شاید وضعیت موزه‌ها را بهتر کنند، درباره‌ی برنامه‌هایش برای هرچه بهتر شدن موقعیت کنونی موزه‌ها با خبرنگار ایسنا به گفت‌وگو نشست.
موزه‌ی دوران اسلامی پس از افتتاح، استانداردترین موزه‌ی کشور می‌شود
استانداردسازی موزه‌ها یکی از مهم‌ترین موضوع‌هایی است که هر رییسی در هر موزه یا سمتی در سازمان میراث فرهنگی آن را جزو اولویت‌های خود قرار می‌دهد؛ ولی این‌که کدام رییس در کدام موزه تا کنون توانسته است به وعده‌ی خود در این زمینه عمل کند یا حداقل آن را آغاز کند، موضوعی است که درباره‌ی آن نمی‌توان نظر قطعی داد.
مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی کشور استانداردسازی فضای موزه‌های کشور را مهم‌ترین اولویت کاری خود در طول دوران مدیریتش در این مجموعه دانست و گفت: برای این کار باید نخست به ورودی موزه‌ها، نحوه‌ی چیدمان اشیا و به‌روزرسانی آثار توجه کرد.
یحیی رحمتی با بیان این‌که موزه‌ی «آبگینه وسفالینه‌های ایران» موزه‌ی شاخص کشور از نظر فضاها، معماری داخلی و چیدمان است، ادامه داد: طراحی این موزه به‌گونه‌ای مداخله‌ی هوشمندانه در فضاهای تاریخی بوده است، به‌گونه‌ای که اکنون یکی از نمونه‌های موفق در دنیا محسوب می‌شود.
او تبدیل کردن فضایی تاریخی را به فضایی موزه‌یی کاری دشوار دانست و اظهار کرد: معمولا کاربری اصلی بناهای تاریخی، مسکونی یا تجاری بوده است و در زمان‌های گذشته، توجهی به ایجاد موزه یا ساخت چنین بناهایی نمی‌شد؛ ولی طراحی فیزیکی که در برخی موزه‌ها اکنون انجام شده است، مطابق استانداردها و بسیار هوشمندانه است تا به ماهیت تاریخی بنا آسیب نرسد و فضای موزه ماهیت موزه‌یی داشته باشد.
به گزارش ایسنا، بخش دوران اسلامی در موزه‌ی ملی ایران، بیش از پنج سال پیش تعطیل شد تا بازسازی و سامان‌دهی شود، این پروژه به صندوق حفظ و احیای آثار و اماکن تاریخی سپرده شد و هر سال اعلام می‌شد که تا سال بعد، این بخش از موزه‌ی ملی ایران سامان‌دهی و بازسازی شود و هنوز این اتفاق رخ نداده است، اما رحمتی هم مانند مسئولان قبلی، درباره‌ی بازگشایی این موزه، قول‌هایی داد.
مدیرکل اداره‌ی امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی کشور با بیان این‌که اگر تا پایان امسال بخش دوران اسلامی موزه‌ی ملی ایران افتتاح شود، استانداردترین موزه‌ی ایران می‌شود، ادامه داد: در این موزه استفاده از تجهیزات به‌روز در بحث اطفای حریق، سیستم حفاظتی، طراحی فضا و چیدمان به‌طور کامل انجام شده است. به همین دلیل، این موزه استانداردترین موزه‌ی کشور بعد از افتتاح خواهد بود.
وی به پایان رساندن پروژه‌ی تجهیز، سامان‌دهی و بازگشایی موزه‌ی دوران اسلامی را مانند یک پازل دانست که کارهای آن تا کنون به‌صورت تکه‌تکه انجام شده است و گفت: اکنون باید کار چیدمان این آثار در کنار یکدیگر انجام شود. ویترین‌ها ساخته و آماده شده‌اند، تأسیسات موزه نیز تهیه شده‌اند و در طول سه ماه گذشته کار حدود 80 درصد اشیایی که باید به دیوار نصب می‌شدند، انجام شده است. اکنون نیز کار 20 درصد باقی‌مانده در حال انجام است. احساس می‌کنم این بخش از موزه‌ی ملی ایران، موزه‌ی خوبی شود. بیشتر کارها انجام شده است، هرچند کاری سنگین بود و به زمانی طولانی نیاز داشت.
او با بیان این‌که اواخر سال 1386 کار سامان‌دهی موزه‌ی دوران اسلامی آغاز شد، اظهار کرد: گاهی اتفاق‌های پیش‌بینی‌نشده‌ای در افتتاح یک پروژه تأخیر ایجاد می‌کند، شاید دلیل این دیرکرد، کارهای پیش‌بینی‌نشده‌ی هنگام اجرای این پروژه بود که ندیدن آن‌ها به آثار و اشیا می‌توانست آسیب برساند.
رحمتی ادامه داد: تعهد کرده‌ایم موزه‌ی دوران اسلامی را تا نوروز 1392 بازگشایی کنیم، در آن تاریخ از من بپرسید که وضعیت این موزه چگونه است؟ البته پایان این پروژه به زمان و میزان اختصاص اعتبار نیز بستگی دارد. حدود یک‌ماه پیش، اعتبار این پروژه پیش‌بینی شد و همه‌ی تجهیزات موزه مطابق استانداردهای روز دنیا در یک مناقصه خریده شدند، اعتبار آن امسال مصوب شده و حتا موافقت‌نامه‌ی آن مبادله شده است، فقط پول باید از خزانه به حساب ما بیاید. تلاش می‌کنیم حتا اگر شده است از محل مرجع اعتبارات دیگر، آن را جابه‌جا کنیم تا این موزه افتتاح شود. بنابراین امیدواریم بتوانیم این موزه را در نوروز 1392 به مردم ایران هدیه دهیم.
او موزه‌ی دوران اسلامی را موزه‌ی مرجع سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حوزه‌ی تاریخی کشور دانست و تأکید کرد: درست نیست که دانشمندان، محققان و دانشجویان را برای مدتی طولانی از چنین منابعی محروم کنیم. به همین دلیل، بزرگ‌ترین دغدغه‌ی ما این است که زودتر این مرجع گران‌بها را در اختیار این قشر قرار دهیم. نتایج دوران طلایی هنر، معماری و شاهکارهای آن در دوران اسلامی، در موزه‌ی دوران اسلامی موزه‌ی ملی ایران است که باید هرچه سریع‌تر بازگشایی شود.
سامان‌دهی موزه‌ی ایران باستان مطالعات جامع‌تری نیاز دارد
رحمتی با بیان این‌که برنامه‌ی سامان‌دهی بخش ایران باستان موزه‌ی ملی ایران، بعد از افتتاح موزه‌ی دوران اسلامی آغاز می‌شود، گفت: باید قبل از هرگونه اقدام مشابهی، مطالعات جامع‌تری در موزه‌های مورد بحث انجام شود. با این اعتبارات محدود نمی‌توانیم خیلی از اقدامات را انجام دهیم، وقتی اعتبارات خرد می‌شود نمی‌توان دیگر آن‌ها را جمع کرد.
او تدوین استانداردها را موضوع مهمی دانست که باید به آن توجه شود و افزود: موزه‌هایی با محتویات خوب و مناسب در سطح کشور داریم که با یک اقدام مناسب مانند جابه‌جایی، تغییر چیدمان اشیا و نحوه‌ی نورپردازی‌ها، به فضاهای موزه‌یی خوبی می‌توانند تبدیل شوند. بنابراین نمی‌توان گفت همه‌ی موزه‌ها مشکل دارند. یکسری استانداردها باید تدوین شوند و اکنون این کار برای چیدمان و سیستم حفاظتی موزه‌ی دوران اسلامی آغاز شده است.
ایجاد مخزن امن مهم‌ترین دغدغه است
به گزارش ایسنا، اسفندماه 1388 به‌دستور رییس وقت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور انبارهای موزه‌ی ملی ایران برای خبرنگاران گشوده شدند تا به وضعیت این موزه رسیدگی شود. حتا در آن روز، از طرح جامعی که توسط یکی از کارشناسان موزه‌ی ملی ایران در حال تهیه بود، رونمایی شد تا نشان دهند که از آن تاریخ به آثار موزه‌یی توجه می‌شود.
رحمتی در این‌باره نیز گفت: 50 درصد موزه‌ها چیزی است که مردم در ویترین‌ها می‌بینند و 50 درصد دیگر چیزی است که در مخازن وجود دارد. بیشتر مشکل ما در موزه‌ها، بحث چگونگی نگهداری اشیاست که باید به آن‌ها توجه کنیم. این اشیا اسناد بزرگ تاریخی هستند که قرار نیست فقط برای نسل کنونی باشند، ما به‌عنوان امانت‌دار باید از آن‌ها حفاظت و به سلامت به نسل بعد منتقل کنیم.
وی بیان کرد: ما نباید درگیر چند مدل فیزیکی مانند چیدمان و نصب آثار باشیم، مخازن به‌عنوان یکی از مکان‌های اصلی برای نگهداری آثار باید مورد توجه باشند. به همین دلیل اکنون ایجاد مخازن امن مهم‌ترین دغدغه‌ی ماست. در حال حاضر کار ساخت حدود 9 مخزن امن با رعایت همه‌ی استانداردها در استان‌های مختلف روبه پایان است. امیدوارم تا چند سال آینده، همه‌ی استان‌های کشور مخازن امن استانداردی برای موزه‌های خود داشته باشند.
منظور از درآمدزایی از موزه‌های کشور چیست؟
رحمتی درباره‌ی طرحی که مدیرکل پیشین امور موزه‌ها درباره‌ی درآمدزایی هر موزه مطرح کرده بود، گفت: بلیت فروخته‌شده‌ی موزه‌ی «لوور» به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه‌ی دنیا، کفاف هزینه‌های جاری این موزه را نمی‌دهد. بنابراین شهرداری پاریس بخشی از درآمد خود را به موزه‌ی لوور اختصاص داده، چون می‌داند گردشگرانی که برای دیدن این موزه می‌آیند، برای خود شهر نیز تأثیرگذارند و بخش عظیمی از اقتصاد شهر را این موزه می‌چرخاند. بنابراین داشتن نگاه اقتصادی به موزه اشتباه است. موزه، محلی برای تولید اطلاعات فرهنگی است اگر نگاه، نگاهی فراگیر باشد و این باور در مدیریت شهری وجود داشته باشد که یک عامل ثبات در اقتصاد شهر است، وضعیت موزه‌ها نیز تغییر می‌کند.
او در ادامه درباره‌ی طرح درآمدزایی توسط موزه‌های کشور، توضیح داد: احتمالا منظور این طرح، استفاده از مکان‌های جانبی و مجاور موزه‌ها از طریق ایجاد بازارچه‌های مرتبط مانند صنایع دستی یا ارائه‌ی کالاهای فرهنگی بوده است. با این وجود، تا وقتی مجوز قانونی برای درآمدزایی از موز‌ها نداشته باشیم، نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم، حتا اگر خود موزه‌ها آن را بخواهند ما این اجازه را نداریم.
وی با اشاره به وجود یک خلأ قانونی در این زمینه، گفت: یکی از راه‌هایی که می‌توان از موزه‌ها در آمدزایی داشت، سالن‌های آمفی‌تئاتر است که بخشی از هزینه‌های اقدامات پژوهشی آن موزه را می‌توانند تأمین کنند. همچنین استفاده از امکانات جانبی موزه‌ها برای درآمدزایی اقدامی مناسب است، ولی این کار باید تا جایی پیش رود که به ماهیت موزه آسیبی نرسد.
او پیگیری دوباره‌ی بحث درآمدزایی برای موزه‌ها را به شرطی که به ماهیت موزه آسیبی وارد نکند، بدون ایراد دانست و افزود: یک موزه فعالیت‌های جانبی هم می‌تواند داشته باشد.
هیأت امنای موزه‌ها دوباره روی کار می‌آیند
وی مدیریت موزه‌ها در قالب هیأت امنایی شدن را راهکاری مناسب برای مشخص شدن چگونگی درآمدزایی از موزه‌ها دانست و گفت: در قانون درباره‌ی این موضوع پیش‌بینی‌هایی شده است. براساس ماده‌ی 5 قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، این سازمان نگهداری و اداره‌ی اماکن و محوطه‌های تاریخی را زیر نظر هیأت‌های امنای منتخب می‌تواند انجام دهد، که وظایف و چگونگی فعالیت آن‌ها براساس یک آیین‌نامه با پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
رحمتی درباره‌ی طرح دوباره‌ی هیأت امنایی شدن موزه‌های شاخص تهران، سه سال بعد از آن‌که به‌طور ناگهانی متوقف شد، بیان کرد: در آن زمان، کارهای مقدماتی خوبی انجام شد، یک اساسنامه نیز مصوب شد و مصوبه‌ی هیأت دولت را گرفت. در آن زمان، در کنار انجام برخی اقدامات، بحث درآمد موزه‌ها و نحوه‌ی هزینه‌کرد آن‌ها قدری کار را از لحاظ اجرایی کند کرد و محل اختلاف سازمان میراث فرهنگی و دستگاه‌های مرتبط شد که اکنون در حال برطرف شدن است.
او ادامه داد: از دوماه پیش، سه جلسه برای برطرف کردن مشکلات در این زمینه تشکیل شد که براساس یکی از بندهای اساسنامه، یک استفساریه از هیأت دولت در بحث منابع مالی و نحوه‌ی هزینه‌کرد آن‌ها مطرح شد. بر این اساس، اگر درآمد موزه‌ها مستقیما به خزانه‌ی دولت برگردد، هیأت امنا معنی پیدا نمی‌کند، چون یکی از وظایف هیأت امنا تنظیم مقررات و نحوه‌ی گردش مالی موزه‌ها و نحوه‌ی درآمد و هزینه‌کرد آن‌هاست که در اساسنامه نیز مطرح شده است. بنابراین با توجه به این‌که خزانه دست دولت است و برای هزینه‌کردها نمی‌توان یک سال مالی دیگر تنظیم کرد، یکسری مشکلات در حال برطرف شدن هستند.
رحمتی تأکید کرد: اگر از توان متخصصان، دانشمندان، اعضای هیأت امنا و مدیران ارشد آن در سطح ملی و منطقه‌یی نتوانیم استفاده کنیم، پس از چه توانی در حوزه‌ی موزه‌ها می‌توان استفاده کرد؟
او هیأت امنایی شدن موزه‌ها را باعث برطرف شدن بسیاری از مشکلات موزه‌ها دانست و گفت: آن‌قدر موزه افتتاح‌شده و در دست افتتاح داریم که در حال تبدیل شدن به یک موزه‌دار بزرگ هستیم، در حالی که وظیفه‌ی ما موزه‌داری نیست. وظیفه‌ی ما برنامه‌ریزی و مدیریت موزه‌هاست؛ ولی اگر این را اجرایی نکنیم به یک موزه‌دار بزرگ تبدیل می‌شویم که وظایف توسعه‌یی آن به حاشیه می‌رود.
اجرای طرح «جام» برای همه‌ی موزه‌ها به‌جز چهار موزه
به گزارش ایسنا، از حدود سه سال پیش، با روی کار آمدن یک رییس جدید برای موزه‌ی ملی ایران، طرحی با عنوان طرح «جام» به‌صورت آزمایش در این موزه آغاز شد تا با رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب، در دیگر موزه‌ها نیز اجرایی شود که بعد از حدود یک سال، اجرای این طرح در موزه‌ی ملی ایران متوقف شد.
رحمتی درباره‌ی چگونگی اجرایی شدن طرح جام در این موزه و دیگر موزه‌ها، گفت: طرح جامع اموال موزه‌ها (جام) برای همه‌ی موزه‌هاست که از حدود سه‌ماه پیش قدری سرعت کار آن بیشتر شد و تا کنون 186هزار رکورد به نرم‌افزار «جام» شده‌اند. پیش بینی کرده‌ایم که به‌جز موزه‌ی ایران باستان و سه کاخ موزه‌ی استان تهران که اشیای زیادی دارند، اموال سایر موزه‌ها تا پایان بهمن‌ماه امسال مستند‌نگاری و به نرم‌افزار «جام» وارد شوند. تکمیل شدن این اطلاعات اتفاقی بسیار مهم در حوزه‌ی سامان‌دهی اشیاست، چون با انجام این کار برای نخستین‌بار در کشور صاحب شناسنامه‌ی اشیای تاریخی به‌صورت الکترونیکی می‌شویم.
او درباره‌ی شاخصه‌های اجرای این پروژه نیز اظهار کرد: در این پروژه، امکان دسترسی به آمار به سهولت وجود دارد، اشیا به تفکیک جنسیت، قدمت و پراکندگی جغرافیایی به‌راحتی بررسی می‌شوند و میزان برخورداری از آثار راحت‌تر است. حتا اگر این اموال سرقت شوند یا آسیبی به آن‌ها وارد شود، می‌توان اطلاعات را در کم‌ترین زمان به اینترپل منتقل کرد.
وی ادامه داد: اشیای موزه‌ی ملی وسه کاخ موزه‌ی گلستان، نیاوران و سعدآباد آثار زیادی دارند که تا بهمن‌ماه، امکان بررسی کامل آن‌ها وجود ندارد. بنابراین این زمان مربوط به همه‌ی موزه‌های کشور به‌جز این چهار مکان است که طرح جام در آن‌ها باید تکمیل می‌شود.
بلیت الکترونیک برای گرفتن آمار از موزه‌ها
در ایام پیک سفر، بازدید از مکان‌های تاریخی و گاهی اوقات با مشقت‌هایی مانند انتظار در صف خرید بلیت یا حساب و کتاب کردن برای مقدار هزینه‌ای که باید برای دیدن چند موزه در یک مجموعه پرداخت شود، همراه است. به همین دلیل، اداره کل امور موزه‌ها با تقلید از بلیت مترو و اتوبوس‌های BRT در شهر تهران، از چندی پیش اعلام کرد قصد دارد بلیت موزه‌ها را به‌صورت الکترونیکی در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهد.
مدیرکل اداره کل در این‌باره با اشاره به بازدید حدود 20میلیون و 500هزار نفر از موزه‌های کشور در سال گذشته، گفت: این رقم براساس فروش بلیت‌ها و مجوزهای صادرشده به‌دست آمده و به‌عنوان یک پتانسیل برای ما محسوب می‌شود؛ ولی برای به‌دست آوردن یک آمار کامل از میزان بازدیدها از موزه‌ها و اماکن تاریخی و فرهنگی، بلیت الترونیکی موزه‌ها طراحی شد تا این نیاا برآورده شود.
رحمتی ادامه داد: بلیت الکترونیکی موزه‌ها مانند سایر مکان‌هایی است که به پرداخت اعتباری خاص نیاز دارند و در هر بار استفاده، از مبلغ کارت کم می‌شود. این بلیت قابلیت شارژ مجدد را دارد و برای به حداقل رساندن خطاها در آمار و هزینه‌کردها استفاده می‌شود، با این بلیت میزان خطاها را می‌توان مشخص کرد و به حداقل رساند.
وی بیان کرد: کاخ گلستان نخست به‌عنوان پایلوت انتخاب شد و اکنون در حال نصب سخت‌افزارها در این مجموعه هستیم و قرار است، به‌صورت آزمایشی در این مجموعه اجرایی شود. در ایام پیک سفر، یکی از مشکلات ما در اماکن تاریخی صف طویل خرید بلیت است. در سایتی مانند تخت جمشید یا حافظیه در شیراز که روزانه 200 تا 300هزار نفر بازدیدکننده دارند، صفی طولانی برای تهیه‌ی بلیت تشکیل می‌شود، بنابراین این کارت‌ها سهولت دسترسی به فضاها را می‌توانند در حداقل زمان امکان‌پذیر کنند.
او به‌دست آوردن آمار دقیق از ورودی به موزه‌ها را یکی از مهم‌ترین اهداف در اجرایی کردن پروژه‌ی بلیت الکترونیکی دانست و ادامه داد: این کار تهیه‌ی آمار تعداد بازدیدکنندگان را راحت‌تر می‌کند. با این کار، دیگر نیازی به شمارش دستی قبض بلیت‌ها نیست. همچنین این کار بحث گردش مالی را شفاف و نظم‌دهی خاصی را در ورود و خروج افراد ایجاد می‌کند.
وی این اقدام را یک تجربه‌ی جهانی دانست و اضافه کرد: در بناهای تاریخی کشورهای مختلف از این کارت‌ها استفاده می‌کنند. ما نیز در بحث ورودی موزه‌های کشور، این مکان‌ها را به‌روز می‌کنیم.
به گزارش ایسنا، اداره کل امور موزه‌ها در اسفندماه 1387 نیز یکسری کارت تحت عنوان کارت‌های بازدید رایگان از موزه‌ها و اماکن تاریخی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری میان برخی کارمندان دولت توزیع کرد تا دست کم کارمندان به‌عنوان مردمی که کمتر به موزه‌ها می‌روند، بیشتر به این اماکن و مراکز فرهنگی تاریخی توجه کنند؛ ولی اجرای این طرح چندان دوام نیاورد و استفاده از کارت‌های بازدید کنسل و دلیل آن، کارشناسی نشدن این موضوع مطرح شد.
ایران 412 موزه‌ی فعال در سطح کشور دارد که از این تعداد، 215 موزه‌ی فعال وابسته به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، 125 موزه‌ی فعال غیروابسته به این سازمان، 42 موزه مشارکتی با دولت و 30 موزه‌ی فعال از بخش خصوصی هستند؛ اما اولویت‌های مطرح‌شده تعدادی از این برنامه‌ها هستند، مواردی که توسط برخی روسای پیشین موزه‌ها و حتا روسای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طرح یا کلید آغاز آن‌ها زده شد؛ ولی یا متوقف یا به‌صورت چراغ خاموش و کند پیش می‌رفتند.
گفت‌وگو از سمیه ایمانیان، خبرنگار ایسنا
انتهای پیام