بخش پررنگ و يكي از پايه‌هاي اصلي هر اكسپوي جهاني يا تخصصي، به حضور كشورهاي مختلف جهان در آن برمي‌گردد. البته اين واقعيت در اكسپوهاي جامع پررنگ‌تر ديده مي‌شود تا اكسپوهاي تخصصي.
به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به‌عنوان مثال پاويون‌هاي كشورها در اكسپو 2010 شانگهاي (چين) كه يك اكسپو جامع با مدت زمان برگزاري شش ماهه بود، نسبت به اكسپو 2012 يوئسو (كره جنوبي) در مقام يك اكسپو تخصصي با مدت زمان برگزاري سه ماهه، وجه قالب‌تر فضاي نمايشگاه بودند. اين امر دو دليل عمده دارد: يكي اين‌كه در اكسپوهاي جامع تقريبا تمامي كشورهاي جهان حضور مي‌يابند اما در اكسپو تخصصي با توجه به موضوع خاص‌تر آن نسبت به موضوع‌هاي اكسپوهاي جامع كه از عموميت بيشتري برخوردارند، حدود نيمي از كشورهاي جهان حاضر مي‌شوند.
نكته تاثيرگذار ديگر اين است كه طبق قوانين BIE - دفتر بين‌المللي نمايشگاه‌ها – در نمايشگاه‌هاي جامع وظيفه طراحي و احداث پاويون‌ها (غرفه‌ها) برعهده كشورهاي شركت‌كننده است و از اين رو بسياري از كشورها با سليقه خود از فضاي اختصاص يافته بهترين بهره را گرفته و در شان و اندازه خويش پاويوني احداث مي‌كنند. اين روند در اكسپوهاي تخصصي متفاوت است و كشور ميزبان وظيفه دارد كه پاويون‌ها را ايجاد كند. به همين دليل با توجه به تراكم هزينه‌ها و عمليات عمراني كه بر دوش يك كشور قرار مي‌گيرد، معمولا فضاي در نظر گرفته شده در اكسپوهاي تخصصي براي برپايي پاويون‌هاي كشورها كوچك‌تر بوده، از تنوع سازه‌اي آن‌ها نيز به‌شدت كاسته مي‌شود.
با اين حال با قاطعيت مي‌توان گفت كه پررونق‌ترين و پرمراجعه‌ترين بخش نمايشگاه تخصصي 2012 يوئسو در جوب كشور كره جنوبي هم كه در طول 93 روز بيش از هشت ميليون نفر بازديدكننده را ميزباني كرده، ناحيه پاويون‌هاي بين‌المللي كشورها بود كه اين‌بار نيز به دو شكل مجزا و مشترك حضور يافته بودند. درواقع در دو طرف مسيري كه به شكل يك نيم استوانه افقي گالري ديجيتال اكسپو را شكل مي‌داد، در دو طبقه‌ي اول و سوم و در چهار ناحيه، پاويون كشورها ترتيب يافته بود كه از اين ميان، پاويون‌هاي قرار گرفته در طبقه‌ي اول، از ميزان استقبال بيشتري برخوردار بودند؛ چراكه هم در مسير خيابان اكسپو قرار گرفته بودند و بويژه مراجعاني كه خود را با قطار به محل برگزاري نمايشگاه مي‌رساندند مجبور بودند از آن بگذرند تا به فضاي سايت وارد شوند و هم اين‌كه برگزاري برنامه‌هاي جنبي در اين مسير پررونق‌تر بود.
نكته جالب توجه در جمع كشورهاي شركت كننده در اكسپو امسال با موضوع «زندگي در ساحل و اقيانوس» اين بود كه هرچند بيشتر آن‌ها داراي مرزهاي دريايي و به‌نوعي شهرها و مناطق ساحلي بودند، اما در ميان آن‌ها كشورهايي هم ديده مي‌شدند كه بدون داشتن هيچگونه ساحلي و با آن‌كه مثلا در قلب قاره آفريقا قرار گرفته‌اند، فرصت حضور در يك ويترين جهاني بزرگ را از دست نداد‌ند. از ديگرسو، كشورهاي داراي مرزهاي دريايي و زندگي‌هاي ساحلي هم وجود داشتند كه از اين فرصت غفلت كرده و آن‌را از دست داده بودند. متاسفانه جمهوري اسلامي ايران يكي از اين كشورها بود كه با وجود نوار ساحلي طولاني در حاشيه‌ي جنوبي درياي خزر و حاشيه‌ي اعظم خليج فارس و درياي عمان و درياچه‌ها و تالاب‌هاي متنوع همچون درياچه اروميه، در نمايشگاه منحصربه‌فرد امسال غيبت چشمگيري داشت. هر چند در همين منطقه، عربستان سعودي هم در كمال تعجب و با وجود خرج هنگفت در اكسپو 2010 شانگهاي، از حضور در نمايشگاه امسال صرف نظر كرده بود، اما حضور پررنگ ديگر كشورهاي منطقه به آنان فضا داده بود كه علاوه بر بهره‌برداري‌هاي سياسي، گردشگري و اقتصادي – اجتماعي خود، بار ديگر در يك عرصه‌ي جهاني به دستكاري در برخي واقعيت‌هاي رسمي و تاريخي جغرافياي منطقه اقدام كنند.
با اين اوصاف، درحالي‌كه در اكسپو شانگهاي بيش از 190 كشور و 50 نهاد بين‌المللي شركت كرده بودند، در اكسپو امسال بيش از 90 كشور و 30 نهاد بين‌المللي حضور داشتند. بلژیک، قزاقستان، جمهوری کنگو، لیتوانی، آرژانتین، فرانسه، ایتالیا، مکزیک، هلند، نیجریه، ترکمنستان، دانمارک، اسپانیا، روسیه، اروگوئه، آلمان، تونس، سوئیس، رومانی، نروژ، سوئد، آنگولا، پاکستان، عمان، پرو، تایلند، چین، ژاپن، سنگاپور، سریلانکا، ویتنام، برونئی، انذونزی، کامبوج، استرالیا، مالزی، فیلیپین، مصر، هندوستان، ترکیه و موناكو كشورهايي بودند كه در اكسپو امسال پاويون اختصاصي داشتند.
در چهار سالن اشتراكي مربوط به حوزه اقيانوس هند، آتلانتيك شرقي و غربي و اقيانوسيه نيز كشورهايي چون: نپال، تانزانيا، بنگلادش، يمن، اوگاندا، سودان، اريتره، مالديو، كنيا، جزاير سيشل، تاجيكستان، گرنادا، آنتيگو و باربادا، سنت كينتس و نويس، دومنيكا، ارمنستان، گينه، سورينام، نيكاراگوئه، پاناما، جمهوري دومنيكن، هوندوراس، پاراگوئه، گوآتمالا، كلمبيا، مغولستان، تيمور، لائوس، كرباتي، اكوادور، تونگا، السالوادور، جزاير مارشال، وانوتا، ساموئا، وانورو، گينه نو، پالائو، جزاير سليمان، گابون، غنا، سنگال، بوركينافاسو، مالي، گامباي، روآندا، گينه بيسائو، موريتاني، آفريقاي مركزي، اوكراين و آذربايجان حضور يافته بودند.
در Zone D طبقه اول پاويون پنج كشور قرار گرفته بود، در Zone B هشت كشور، در Zone C دو كشور در كنار EXPO Hall و در Zone A هفت كشور ديگر.
همچنين در Zone D طبقه سوم پاويون هشت كشور قرار گرفته بود، در Zone B شش كشور و يك پاويون اشتراكي اقيانوسيه، در Zone C دو كشور در كنار يك پاويون اشتراكي اقيانوس هند و در Zone A پنج كشور ديگر در كنار دو پاويون آتلانتيك شرقي و غربي.
در غرفه تايلند كه مانند بسياري از ديگر غرفه‌ها و بخش‌هاي نمايشگاه با استفاده از مولتي‌مديا و هنرهاي تجسمي به نشانه‌هاي زندگي موجودات دريايي و زندگي انسان در سواحل پرداخته و بر جاذبه‌هاي گردشگري ساحلي و دريايي اين كشور تاكيد شده بود، در بخشي نيز بر نامزدي اين كشور براي يكي از اكسپوهاي آينده اشاره شده بود. تايلندي‌ها كه در پي برخي ناگواري‌هاي سياسي و طبيعي در دو سه سال گذشته گفته مي‌شود بخشي از جذب گردشگران خود را از دست داده‌اند، بلافاصله براي جبران آن دست به كار شده و كانديداتوري خود را براي برگزاري اكسپو جامع 2020 به دفتر بين‌المللي نمايشگاه‌ها BIE ارايه كرده‌اند. آن‌ها هرچند براي كسب اين ميزباني رقيبان سرسختي را در پيش روي خود مي‌بينند اما با اين حال نشانه و سرشناسه پيشنهادي اكسپو 2020 را طراحي كرده و بر يكي از ديواره‌هاي غرفه خود در اكسپو 2012 نصب كرده بودند.
غرفه كنگو اما مانند بيشتر حضورهاي آفريقايي‌ها در نمايشگاه اكسپو، به نمايش و فروش صنايع دستي و زيورآلات محلي معطوف شده بود. متصديان غرفه‌هاي اين‌چنين كه معمولا در دو سوي گالري ديجيتال، فروشگاه‌هايي را هم براي فروش آثارشان اجاره كرده بودند، بويژه در روزهاي پاياني براي فروش آثاري كه به كره برده بودند تلاش چشمگيري داشتند و مشوق‌هايي چون تخفيف‌هاي تا نصف قيمت را هم به‌كار مي‌گرفتند.
در غرفه بلژيك نامزد ميزباني اكسپو اختصاصي 2017 چينشي متحرك و مكانيكي از تصاوير مربوط به سمبل‌هايشان قرار داده شده بود. شخصيت كارتوني ملوان معروف، تيم فوتبال، برخي چهره‌هاي سياسي، علمي و هنري و شكلات بلژيكي در اين غرفه حضور چشمگيري داشتند. قزاقستان كه ديگر مدعي ميزباني اكسپو تخصصي 2017 است بيشتر سعي كرده بود نمايي از توسعه در پايتخت اين كشور و جاذبه‌هاي گردشگري طبيعي آن را به‌نمايش بگذارد. در پاويون فرانسه اما تصاويري در قالب قاب عكس يا فيلم، مثل يك بازار مكاره، تقريبا از همه چيز اين كشور سخن گفته بود.
هلند با همان رنگ نارنجي هميشگي‌اش در نمايشگاه حاضر بود و مكزيك هم نام كشورش را با همان قلم (فونت) و همان رنگ‌هاي هميشگي به اين اكسپو آورده بود و مثل هميشه در معرفي خود به تمدن ماياها اشاره داشت. پاويون نروژ بيشتر وسايل و تكنولوژي مربوط به زندگي در ساحل و اقيانوس كه به اين كشور مربوط مي‌شد، به‌نمايش گذاشته و مخاطبان خود را در نوبت‌هاي زمان بندي‌شده، به يك سفر هيجان‌انگيز درون اين پاويون دعوت مي‌كرد. سوئدي‌ها كه با عنوان سوئد آزاد در نمايشگاه حاضر شده بودند، در قالب عكس و فيلم‌هايي نشانه‌هايي از كشور خود را مانند بسياري از غرفه‌هاي ديگر به‌نمايش گذاشته بودند. سوئيسي‌ها همچنين يك ديواره را به يادداشت يادگاري‌هاي بازديدكنندگان اختصاص داده بودند كه با استقبال بسياري مواجه شده بود. آن‌ها نمونه‌اي از يك قطعه يخ با قدمت بسيار زياد را نيز درون محفظه‌اي براي مخاطبان به‌نمايش گذاشته بودند. در غرفه آنگولا اما كه در اكسپو شانگهاي هم يكي از پاويون‌هاي آبرومندانه كشورهاي آفريقايي را ترتيب داده بود، علاوه بر به‌كارگيري هنرهاي مفهومي، با استفاده از تصاوير جذاب، بر ويژگي‌هاي حيات وحش حوزه آبي اين كشور تاكيد شده بود.
در مراجعه به غرفه روماني، يك آن اين برداشت صورت مي‌گرفت كه تعطيل شده اما رومانيايي‌ها چندي پس از آغاز نمايشگاه به تجديد نظر در طراحي غرفه‌شان پرداخته و در ورودي‌شان را با خروجي، يكي كرده بودند. در اين غرفه هم با استفاده از فيلم‌هاي كوتاه، مناظري به نمايش گذاشته شده و البته مثل هميشه، رقص و موسيقي محلي روماني هم از ياد نرفته بود.
موناكو يكي از كوچك‌ترين كشورهاي جهان است كه در حاشيه‌اي از سواحل جنوبي فرانسه قرار گرفته و در اكسپوهاي اخير حضوري پررنگ داشته تا به‌نوعي خود را به جهانيان بشناساند. حضوري كه گاه چند برابر كشورهايي است كه تا چندصدهزار يا حتا چند ميليون برابر آن وسعت يا جمعيت دارند. اروگوئه مانند پرچمش در رنگ‌آميزي و تصاوير، با رنگ آبي در نمايشگاه حضور داشت و تونسي‌ها علاوه بر آثار هنري تصويري و حجمي، يك ويژگي خاص در اين نمايشگاه داشتند. يك تفاوت بزرگ حضور كشورهايي چون تونس، مصر و ليبي در فاصله دو اكسپوي 2010 شانگهاي و 2012 يوئسو، حذف شدن تصاوير بزرگ ديكتاتورهايشان بود. از اين گذشته، تنها در پاويون‌هاي برخي از كشورهاي آفريقايي و عربي بود كه بانوان محجبه به‌عنوان متصديان غرفه حضور داشتند. الجزاير اما حال و هواي يك كشور اسلامي – عربي شمال آفريقا و نزديك و بسيار تاثيرگرفته از اروپاي جنوبي را داشت.
سنگاپور با نمايش فيلمي جذاب به‌اضافه اهداي يك نوع نوشيدني ويتامينه و بسته‌بندي‌شده از بازديدكنندگانش پذيرايي مي‌كرد. ژاپني‌ها هم باز در اكسپوي امسال يك حضور منظم و مديريت‌شده ديگر داشتند. آن‌ها اولا براي تصويربرداري از غرفه‌شان پروتكلي قرار داده و خواستار رعايت آن شده بودند. غرفه آن‌ها جزو غرفه‌هايي بود كه مخاطبان را در يك زمان‌بندي مشخص از ابتدا تا پايان بازديدش همراهي مي‌كردند. پاويون چين به‌عنوان ميزبان اكسپو جامع گذشته كه براي كسب ميزباني آن كره جنوبي را شكست داده بود، با آن غرفه عظيم در شانگهاي قابل قياس نبود اما تصاوير آن سازه جالب در اين غرفه نيز ديده مي‌شد.
كشورهاي قطر، عمان و امارات متحده عربي پاويون‌هاي تقريبا مشابهي ترتيب داده بودند كه علاوه بر استفاده از نوع پوشش و ديگر نشانه‌هاي محلي، بر پيشرفت و توسعه خود در سال‌هاي اخير تاكيد داشتند. در غرفه امارات هم بانوان محجبه در نمايشگاه، فرهنگ اسلامي را چشم‌نواز كرده بودند. غرفه‌هايي چون آمريكا، ويتنام و كامبوج نيز تقريبا حضوري همسان حضورشان در اكسپو 2010 را داشتند. در پاويون آمريكا باز هم پيام ضبط‌شده اوباما – رييس‌جمهور – و هيلاري كلينتون – وزير خارجه – پخش مي‌شد و درنهايت مخاطبان به پيروي از ايده‌ها و سياست‌هاي آمريكايي دعوت مي‌شدند. غرفه‌هايي ويتنام و كامبوج هم با استفاده از ويژگي‌هاي طبيعي اين كشورها طراحي و حتا مي‌شود گفت كه عنوان كشور ويتنام و رنگ غرفه آن دقيقا مشابه آن‌چه بود كه دو سال پيش در چين به‌نمايش گذاشته شده بود.
برونئي، استراليا، مالزي و اندونزي نيز پاويون‌هايي ترتيب داده بودند بر مبناي ويژگي‌هاي طبيعي خود و غرفه‌هاي روسيه، ايتاليا، آلمان و اسپانيا نيز هماني بود كه معمولا از اين كشورها با استفاده از المان‌هاي طبيعي، فرهنگي، شهري و گردشگري اين كشورها مي‌بينيم. در غرفه روسيه كشتي‌هاي عظيم‌الجثه يخ‌شكن و زيردريايي‌هاي معروفشان مورد توجه بسيار واقع شده بودند؛ كشوري كه آن قدر وسعت دارد كه حتا با ژاپن هم اختلاف مرزي دارد اما بيشتر وسعت آن‌را سرزمين و درياهاي سردسير غير قابل زندگي تشكيل مي‌دهند. دانماركي‌ها اما با استفاده از بطري‌هاي آب و ترتيب دادن يك بار آب، آثار هنري مفهومي چشمگيري ارايه كرده بودند و در بخشي ديگر با طراحي پازل‌هاي جذابي از مخاطبان دعوت مي‌كردند كه هم بازي كنند و هم اين‌كه چيزهايي ياد بگيرند. بسياري از كشورهاي اكسپو امسال رنگ‌ها و آرايه‌هايي را براي پاويونشان انتخاب كرده بودند كه مخاطب را بلافاصله به‌ياد پرچم‌هايشان مي‌انداخت؛ ازجمله پاويون‌هاي تركمنستان و نيجريه كه با استفاده خاص از رنگ سبز اين‌چنين مي‌نمودند. تركمن‌ها باز هم به مختومقلي و عاشيق‌هايشان توجه كرده و نيجريايي‌ها نيز مانند هم‌نوعانشان بيش از هر چيز مجسمه‌هاي چوبي خاص منطقه خود را ارايه كرده بودند.
كارگزاران رژيم صهيونيستي نيز مانند كشورهاي بسيار كوچكي چون موناكو، كومور و سيشل كه به‌دنبال اثبات موجوديت خود هستند، معمولا فرصت چنين نمايشگاه‌هايي را از دست نمي‌دهند اما انگار غرفه آن‌ها چيز قابلي براي ارايه نداشت كه طبق شواهد، مخاطبان كره‌يي را به سوي خود جذب نمي‌كرد.
در پاويون اشتراكي كشورهاي حوزه اقيانوس هند، مالديو، كنيا، سيشل، سودان، اريتره، نپال، تانزانيا، بنگلادش، اوگاندا و يمن، در قالب اتاقك‌هاي كنار هم قرار گرفته‌اي كه به تصور عمومي ما از نمايشگاه نزديك‌تر بود، نمايي از داشته‌ها و ديدگاه‌هاي خود را به معرض نگاه عمومي گذاشته بودند.
در پاويون خود كشور هندوستان هم آن‌چيزي به‌نمايش درآمده بود كه معمولا از اين كشور تصور داريم و مخاطب انتظار دارد؛ يعني مجسمه‌هاي بودا، نمايي از تاج محل، فيل و ديگر نشانه‌هاي اين كشور بزرگ. غرفه‌هاي پاكستان و سريلانكا هم طبيعتا به اين فضا نزديك بود، ضمن آن‌كه سريلانكايي‌ها مانند اكسپو گذشته يك عبادتگاه كوچك بودايي در پاويونشان راه‌اندازي كرده بودند كه برخي از بوداييان بازديدكننده نمايشگاه در آن به عبادت خاص خود و ارايه نذورات مالي مي‌پرداختند. پاويون تركيه اما مانند ديگر حضورهاي جهاني اين سال‌هاي اين كشور، بيش از آن‌كه بر وجه آسيايي و اسلامي اين كشور تاكيد داشته باشد، در تاريخ و روزگار معاصر آن، بر برجسته‌سازي نوعي هويت اروپايي تلاش شده بود. ترك‌ها در نمايشگاه امسال يك حضور ويژه هم داشتند كه آن، برپايي دكه‌هاي فروش بستني و كباب‌هاي سنتي اين كشور بود كه در جاي جاي سايت اكسپو ديده مي‌شد و متصديان آن رهگذران را به خريد تشويق مي‌كردند.
گينه، سورينام، آنتيگوآ و باربودا، اوكراين، آذربايجان، غنا، سنت كيتس و نويس، گرنادا، دومينيكا، مالي، بوركينافاسو، جمهوري سنگال، هوندوراس، گوآتمالا، نيكاراگوآ، موريتاني، كوته دلويور، جمهوري آفريقاي مركزي، پاراگوئه، جمهوري دومينيكن، كلمبيا، گينه استوايي، گامبيا، گابون، پاناما، تاجيكستان، ارمنستان، گينه، روآندا و جزاير كومور نيز كشورهايي بودند كه در دو پاويون اشتراكي آتلانتيك حضور داشتند؛ با غرفه‌هاي اتاقكي كه بيشتر آن‌ها مشابه هم و برخي متفاوت بودند. در اين غرفه‌ها، آفريقايي‌ها مانند ساير پاويون‌هاي مجزاي كشورهاي آفريقايي حضور داشتند و ديگر كشورها نيز مانند آن‌چه در پاويون مشترك اقيانوسيه مشاهده مي‌شد، بيشتر با حال و هواي طبيعت خويش حضور يافته بودند؛ كشورهايي كه نام برخي از آن‌ها آنقدر ناآشناست كه تصور نمي‌كنيم روي نقشه حضور داشته باشند اولي واقعيت اين است كه هرچند در قالب نقطه‌هايي كوچك اما اين كشورها هم در نقشه سياسي و واقعيت جهان حضور دارند و داراي نقش و حقي متناسب با خود هستند.
در ميان كشورهاي مغولستان، تيمور شرقي، اكوادور، تونگا، السالوادور، جزاير مارشال، وانوآتا، ساموآ، نائورو، جزاير سليمان، فيجي و پالائو هم كه در يك پاويون اشتراكي زير عنوان Pasific كنار هم قرار گرفته بودند، از همين‌گونه موارد مشاهده مي‌شد. اكوادوري‌ها يك حضور دغدغه‌مند براي تغيير وضعيت نگران‌كننده حيات لاك‌پشت‌هاي غول‌پيكر داشتند كه گويا در حوالي و سواحل اين كشور حضور چشمگيري دارند. آن‌ها با به‌نمايش گذاشتن عروسك‌هاي پارچه‌يي از اين لاك‌پشت‌ها كه به‌شكل مفهومي تزيين شده بودند، نسبت به خطر شكار بي‌رويه، مرگ لاك‌پشت‌ها بر اثر پلاستيك‌هاي رهاشده در آب‌ها، مضرات مدرنيته بر زندگي آن‌ها، گرفتار شدن در تورهاي ماهيگيري و ديگر مسائل هشدار داده شده بود. همچنين يك متصدي مسلط به زبان انگليسي با اطلاعات كافي در اين زمينه در پاويون اين كشور وجود داشت كه ديگران، بويژه خبرنگاران را از وضعيت لاك‌پشت‌ها آگاه كرده و آنان را به فعاليت در اين زمينه تشويق مي‌كرد.
اكسپو چيست؟
EXPO يا نمايشگاه جهاني، نامي كلي است براي نمايشگاه‌هاي بزرگي كه در مدت زمان حدود يك‌ونيم قرن گذشته، در شكلي ارتقايافته و در حال تكوين، محملي شده است براي عرضه‌ي دستاوردهاي تاريخي (در حوزه‌هاي علم، صنعت و...) و نيز داشته‌هاي فرهنگي و هنري ملل شركت‌كننده. در کنار هم قرار گرفتن اين دستاوردها و داشته‌ها، به ايجاد بازار اقتصادي – توريستي بزرگي منجر مي‌شود که به ميزان جدي گرفته شدن ازسوي دولت‌ها و جوامع مختلف، رويداد‌هاي اقتصادي و اجتماعي مطلوبي را رقم مي‌زند.
نخستين نمايشگاه اكسپو سال 1851 ميلادي به‌مدت حدود شش ماه در هايد پارك لندن برگزار شده و از آن پس شهرهاي متعددي در دنيا ميزبان آن بوده‌اند كه بسياري از آن‌ها، توسعه اقتصادي و اجتماعي خود در مقاطع مختلف، مديون برگزاري نمايشگاه اكسپو هستند. از زمان جدي‌تر شدن بحث برگزاري اكسپو در ابتداي قرن بيستم - پس از تجربيات مفيد حاصل از برگزاري نمايشگاه‌هاي بين‌المللي و همگاني در لندن، پاريس، وين، آمستردام، بروكسل، بارسلون، سنت لوئيس، تورين و فيلادلفيا و نيز آسيب‌شناسي آن‌ها - و البته با وجود وقفه‌ي ايجاد شده به دليل بروز جنگ جهاني اول در پيگير‌هايي كه دولت آلمان در اين زمينه داشت - سرانجام در سال 1928 نمايندگان 31 كشور جهان در پاريس نخستين پيمان را كه به روشي سازنده بر تشكيل نمايشگاه‌هاي بين‌المللي نظارت مي‌كرد، به امضا رساندند. متعاقب آن، دو پروتكل سال‌هاي 1948 و 1966 در اين زمينه به‌نوعي تجديدنظرهاي تكميلي بر كنوانسيون 1928 بود و درنهايت به پروتكل 1972 منتهي شد كه تا حالا هم پايدار است.
بر اين اساس، مسؤوليت برگزاري نمايشگاه‌هاي اكسپو برعهده‌ي دفتر بين‌المللي نمايشگاه‌ها BIE است كه به‌طور رسمي از سال 1939 ايجاد شده و مقر آن در پاريس است. اين دفتر در حال حاضر نمايشگاه‌هاي مصوب را در قالب‌هاي عمومي (جهاني - جامع - Registered) يا تخصصي (Recognized)، در فاصله‌هاي پنج ساله و دو يا سه ساله و هركدام به‌مدت شش و سه ماه، با همكاري دولت‌ها برگزار مي‌كند، هرچند كه بسياري يا بهتر است بگوييم بيشتر امور اجرايي معمولا به بخش‌هاي خصوصي واگذار مي‌شود. غرفه‌هاي نمايشگاه‌هاي اكسپو براساس موضوع‌هايي خاص برپا مي‌شوند تا تفسير كشور مربوط را از آن موضوع نشان دهند. اين موضوع درواقع موضوع (تم) مشترك هر دوره از نمايشگاه است كه قبلا پيشنهاد شده و در اجلاس به تصويب رسيده است. براي نمونه، موضوع‌هاي «آب» در اكسپوي 1998 ليسبون (پرتغال)، «انسان، طبيعت و تكنولوژي» در اكسپوي 2000 هانوفر (آلمان)، «خرد طبيعت» در اكسپوي 2005 آيچي (ژاپن( و «شهر بهتر، زندگي بهتر» در اكسپوي 2010 شانگهاي (چين) مطرح بوده كه جمهوري اسلامي ايران نيز در آن‌ها حضور داشته است.
نمايشگاه‌هاي اكسپو با نمايشگاه‌هاي تجاري كه در سراسر دنيا برگزار شده و مي‌شوند، بسيار متفاوت است. براي درك بهتر اهميت نمايشگاه‌هاي جهاني اكسپو كه بسياري از كشورها، گذشته، حال و آينده‌ي خود را در آن به‌نمايش مي‌گذارند، كافي است به اين واقعيت‌ها اشاره كنيم كه در اين صحنه‌ي نمايش بزرگ، همواره كشورها سعي كرده‌اند تازه‌ترين دستاوردها و توان‌هاي بشري خود را در زمينه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، علمي و فرهنگي به رخ جهانيان بكشانند. براي نمونه، لامپ اديسون در يك نمايشگاه اكسپو به جهان نشان داده مي‌شود. خودروهاي اوليه، قانون نسبيت انيشتين، اختراع تلفن، تلفن‌هاي كليدي، بالن هيدروژني، تلسكوپ، كشتي‌هاي بخار مدرن، چرخ خياطي سينگر، تلگراف مورس، لوكوموتيو، هات‌داگ، همبرگر، بستني قيفي، هواپيما، مونوريل، تله سيژ، قطار تندرو، ماشين تايپ، دوربين عكاسي، گرامافون، پازل مگيكوب، اتوموبيل، چرخ فلك، موشك فضاپيما، نوشابه پپسي، فيلم برادران لومير، ماشين حساب، ژنراتور، كامپيوتر، روبوت‌ها، دستاوردهاي مولتي‌مديايي و بسياري از ديگر توانايي‌هاي جديد بشري در نمايشگاه‌هاي اكسپو دوره‌هاي مختلف به‌نمايش گذاشته شده‌اند. برج ايفل، مجسمه آزادي و برج مخابراتي سياتل نيز ازجمله سازه‌هايي هستند كه در زمان برگزاري نمايشگاه اكسپو در فرانسه و آمريكا به‌عنوان نمادي از توانايي جديد در امر سازه‌ها به‌وجود آمدند و حالا به‌عنوان سمبل‌هاي اين كشورها در دنيا شناخته مي‌شوند. علاوه بر اين‌ها، در دوره جديد اكسپوها كه از حدود دو دهه پيش آغاز شده، تمامي كشورها سعي دارند به‌نوعي هويت ملي خويش را به معرض ديد جهانيان قرار دهند، براي خود هويت جديدي تثبيت كنند و حتا به اصلاح نگرش‌هاي جهاني درباره خويش بپردازند. درواقع غرفه‌هاي كشورها در اين نمايشگاه‌ها پايگاه‌هاي تبليغاتي است كه بلندگوهاي آن به‌مدت چند ماه بي‌وقفه و در بالاترين و رساترين سطح، صدايي طراحي‌شده را به گوش جهانيان مي‌رسانند.
تا سال 2012 كشورهاي ايالات متحده آمريكا (18 بار)، فرانسه (6 بار)، بلژيك (6 بار)، اسپانيا (5 بار)، استراليا (3 بار)، ژاپن (3 بار)، ايتاليا (2 بار)، انگليس (2 بار)، كانادا (2 بار)، چين (2 بار)، كره جنوبي (2 بار)، اتريش (1 بار)، آلمان (1 بار)، ايرلند (1 بار) و پرتقال (1 بار) ميزبان نمايشگاه‌هاي اكسپو جامع و تخصصي در شهرهاي مختلف (25 شهر) بوده‌اند. تركيب اين كشورها و تاكيد كشور آمريكا براي ميزباني اين نمايشگاه خود گواهي بر نقش اكسپو در سياست‌هاي مدرن جريان جهاني‌سازي و هژموني‌هاست. حضور هيلاري كلينتون - وزير امور خارجه آمريكا - در نمايشگاه اكسپو امسال كره و سخنراني رييس جمهوري كشورمان در نمايشگاه اكسپو شانگهاي درباره حق دستيابي به انرژي هسته‌اي، نشانه‌هايي از كاركردهاي ديپلماتيك نمايشگاه‌هاي اكسپو در كنار قراردادها و تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌هاي پرشمار تجاري و اقتصادي است كه بين دولت‌ها و شركت‌هاي ملل مختلف در جريان برگزاري يك نمايشگاه اكسپو شكل مي‌گيرند.
گزارش از عليرضا بهرامي، خبرنگار ايسنا
انتهاي پيام