شهر يوئسو در كره جنوبي امسال بهمدت سهماه ميزبان نمايشگاه جهاني اكسپو 2012 بود؛ يك اكسپو تخصصي كه با موضوع «زندگي در ساحل و اقيانوس» برگزار شد و تا پنج سال ديگر شاهد برگزاري مشابه آن نخواهيم بود.
به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دولت كره جنوبي از سال 2007 كه ميزباني اين دوره از نمايشگاه اكسپو را براي يكي از جنوبيترين شهرهاي خود كه شهر ساحلي و بندرگاهي كوچكي است بهدست آورد، مدت چهارونيم سال مشغول تدارك ميزباني يكي از بزرگترين رويدادهاي جهان شد كه از 151 سال پيش در شهرهاي مختلفي برگزار شده است و كشورها براي كسب ميزباني آن معمولا رقابت سختي را ميگذرانند.
اكسپوهاي جامع كه با حضور كشورهاي بيشتري و در مدت زمان ششماه و آنهم با فاصلهي پنجسال برگزار ميشود، سال 2010 در شهر شانگهاي جمهوري خلق چين برگزار شده، سال 2015 در شهر ميلان ايتاليا برگزار خواهد شد و هماكنون پنج كشور روسيه، برزيل، تركيه، تايلند و امارات متحدهي عربي براي كسب ميزباني سال 2020 آن با هم رقابت دارند؛ اما اكسپوهاي تخصصي كه معمولا با حضور كشورهاي كمتري برگزار ميشود و مدت زمان برپاييشان هم سهماهه و به فاصلهي دو و سه سال از اكسپوهاي جامع است، سال 2007 در كشور اسپانيا برگزار شد كه در رقابت كسب ميزباني اكسپو جامع 2010 يكي از كشورهايي بود كه رقابت را به كشور چين واگذار كرده بودند. اسپانيا براي ميزباني اكسپو تخصصي هم اقدام كرد و شايد بهخاطر همان شكست موفق شد ميزباني را بهدست آورد. براي ميزباني اكسپو تخصصي سال 2017 هم كشورهاي بلژيك و قزاقستان در حال رقابت هستند و پس از آن در سال 2022 شاهد اكسپوي تخصصي بعدتر خواهيم بود.
اكسپو چيست؟
EXPO يا نمايشگاه جهاني، نامي كلي است براي نمايشگاههاي بزرگي كه در مدت زمان حدود يكونيم قرن گذشته، در شكلي ارتقايافته و در حال تكوين، محملي براي عرضهي دستاوردهاي تاريخي (در حوزههاي علم، صنعت و ...) و نيز داشتههاي فرهنگي و هنري ملل شركتكننده شده است. در کنار هم قرار گرفتن اين دستاوردها و داشتهها، به ايجاد بازار اقتصادي – توريستي بزرگي منجر ميشود که به ميزان جدي گرفته شدن از سوي دولتها و جوامع مختلف، رويدادهاي اقتصادي و اجتماعي مطلوبي را رقم ميزند.
نخستين نمايشگاه اكسپو سال 1851 ميلادي بهمدت حدود ششماه در «هايد پارك» لندن برگزار شد و از آن پس شهرهاي متعددي در دنيا ميزبان آن بودهاند كه بسياري از آنها، توسعهي اقتصادي و اجتماعي خود را در مقاطع مختلف، مديون برگزاري نمايشگاه اكسپو هستند. از زمان جديتر شدن بحث برگزاري اكسپو در ابتداي قرن بيستم - پس از تجربيات مفيد حاصل از برگزاري نمايشگاههاي بينالمللي و همگاني در لندن، پاريس، وين، آمستردام، بروكسل، بارسلون، سنت لوئيس، تورين و فيلادلفيا و نيز آسيبشناسي آنها - و البته با وجود وقفهي ايجادشده بهدليل بروز جنگ جهاني اول در پيگيرهايي كه دولت آلمان در اين زمينه داشت - سرانجام در سال 1928 نمايندگان 31 كشور جهان در پاريس نخستين پيمان را كه به روشي سازنده بر تشكيل نمايشگاههاي بينالمللي نظارت ميكرد، به امضا رساندند. متعاقب آن، دو پروتكل سالهاي 1948 و 1966 در اين زمينه بهنوعي تجديدنظرهاي تكميلي بر كنوانسيون 1928 بود و در نهايت به پروتكل 1972 منتهي شد كه تا حالا هم پايدار است.
بر اين اساس، مسؤوليت برگزاري نمايشگاههاي اكسپو برعهدهي دفتر بينالمللي نمايشگاهها BIE است كه بهطور رسمي از سال 1939 ايجاد شده و مقر آن در پاريس است. اين دفتر در حال حاضر نمايشگاههاي مصوب را در قالبهاي عمومي (جهاني - جامع - Registered) يا تخصصي (Recognized) در فاصلههاي پنج ساله و دو يا سه ساله و هركدام بهمدت شش و سه ماه، با همكاري دولتها برگزار ميكند، هرچند بسياري يا بهتر است بگوييم بيشتر امور اجرايي معمولا به بخشهاي خصوصي واگذار ميشود. غرفههاي نمايشگاههاي اكسپو براساس موضوعهايي خاص برپا ميشوند تا تفسير كشور مربوط را از آن موضوع نشان دهند. اين موضوع در واقع موضوع (تم) مشترك هر دوره از نمايشگاه است كه قبلا پيشنهاد شده و در اجلاس به تصويب رسيده است. براي نمونه، موضوعهاي «آب» در اكسپوي 1998 ليسبون (پرتغال)، «انسان، طبيعت و تكنولوژي» در اكسپوي 2000 هانوفر (آلمان)، «خرد طبيعت» در اكسپوي 2005 آيچي (ژاپن) و «شهر بهتر، زندگي بهتر» در اكسپوي 2010 شانگهاي (چين) مطرح بوده كه جمهوري اسلامي ايران نيز در آنها حضور داشته است.
نمايشگاههاي اكسپو با نمايشگاههاي تجاري كه در سراسر دنيا برگزار شدهاند و ميشوند، بسيار متفاوت است. براي درك بهتر اهميت نمايشگاههاي جهاني اكسپو كه بسياري از كشورها، گذشته، حال و آيندهي خود را در آن بهنمايش ميگذارند، كافي است به اين واقعيتها اشاره كنيم كه در اين صحنهي نمايش بزرگ، همواره كشورها تلاش كردهاند تازهترين دستاوردها و توانهاي بشري خود را در زمينههاي اجتماعي، اقتصادي، علمي و فرهنگي به رخ جهانيان بكشند. براي نمونه، لامپ اديسون در يك نمايشگاه اكسپو به جهان نشان داده شد. خودروهاي اوليه، قانون نسبيت انيشتين، اختراع تلفن، تلفنهاي كليدي، بالن هيدروژني، تلسكوپ، كشتيهاي بخار مدرن، چرخ خياطي سينگر، تلگراف مورس، لوكوموتيو، هاتداگ، همبرگر، بستني قيفي، هواپيما، مونوريل، تله سيژ، قطار تندرو، ماشين تايپ، دوربين عكاسي، گرامافون، پازل مگيكوب، اتوموبيل، چرخ فلك، موشك فضاپيما، نوشابه پپسي، فيلم برادران لومير، ماشين حساب، ژنراتور، كامپيوتر، روبوتها، دستاوردهاي مولتيمديايي و بسياري از ديگر تواناييهاي جديد بشري در نمايشگاههاي اكسپو دورههاي مختلف بهنمايش گذاشته شدهاند. برج ايفل، مجسمهي آزادي و برج مخابراتي سياتل نيز ازجمله سازههايي هستند كه در زمان برگزاري نمايشگاه اكسپو در فرانسه و آمريكا بهعنوان نمادي از توانايي جديد در امر سازهها بهوجود آمدند و حالا بهعنوان سمبلهاي اين كشورها در دنيا شناخته ميشوند.
علاوه بر اينها، در دورهي جديد اكسپوها كه از حدود دو دهه پيش آغاز شده، تمام كشورها تلاش دارند بهنوعي هويت ملي خود را در معرض ديد جهانيان قرار دهند، براي خود هويت جديدي تثبيت كنند و حتا به اصلاح نگرشهاي جهاني دربارهي خود بپردازند. در واقع، غرفههاي كشورها در اين نمايشگاهها پايگاههاي تبليغاتي است كه بلندگوهاي آن بهمدت چند ماه بيوقفه و در بالاترين و رساترين سطح، صدايي طراحيشده را به گوش جهانيان ميرسانند.
تا سال 2012 كشورهاي ايالات متحده آمريكا (18 بار)، فرانسه (6 بار)، بلژيك (6 بار)، اسپانيا (5 بار)، استراليا (3 بار)، ژاپن (3 بار)، ايتاليا (2 بار)، انگليس (2 بار)، كانادا (2 بار)، چين (2 بار)، كره جنوبي (2 بار)، اتريش (1 بار)، آلمان (1 بار)، ايرلند (1 بار) و پرتغال (1 بار) ميزبان نمايشگاههاي اكسپو جامع و تخصصي در شهرهاي مختلف (25 شهر) بودهاند. تركيب اين كشورها و تاكيد كشور آمريكا براي ميزباني اين نمايشگاه خود گواهي بر نقش اكسپو در سياستهاي مدرن جريان جهانيسازي و هژمونيهاست. حضور هيلاري كلينتون - وزير امور خارجهي آمريكا - در نمايشگاه اكسپو امسال كره و سخنراني رييسجمهوري ايران در نمايشگاه اكسپو شانگهاي دربارهي حق دستيابي به انرژي هستهيي، نشانههايي از كاركردهاي ديپلماتيك نمايشگاههاي اكسپو در كنار قراردادها و تفاهمنامهها و توافقهاي پرشمار تجاري و اقتصادي است كه بين دولتها و شركتهاي ملل مختلف در جريان برگزاري يك نمايشگاه اكسپو شكل ميگيرند.
يوئسو و اكسپو
كرهييها كه از سه چهار دهه پيش روند توسعهي خود را بدون اتكا به نفت و با اولويت صنعتي شدن با شتابي چشمگير طي كردهاند، با فعاليتهاي فرهنگي، اجتماعي و ورزشي كه به موازات تلاشهاي اقتصادي خود در پيش گرفتهاند، هر چند سال يكبار يك شهر خود را در انظار جهاني ارتقا ميبخشند، تلاش ميكنند كه پيشرفت را بهنسبتي متوازن در اضلاع كشور خود گسترش دهند. پس از آنكه سئول با ميزباني المپيك 1988 نزد جهانيان بيشتر جايگاه پيدا كرد و جشنوارهي فيلم بوسان، اين شهر تجاري و بندري را به خيليها شناساند، حالا نوبت به يوئسو، سونچهآن و اينچهاون (شهري در نزديكي سئول كه پيشتر با قرار گرفتن فرودگاه بينالمللي پروازهاي خارجي كره براي ديگران شناخته شده بود) رسيده است تا با ميزباني اكسپو 2012، ژئوپارك 2013 و بازيهاي آسيايي 2014 هرچه بيشتر در سطح بينالمللي شناسانده شوند.
يوئسو در واقع شهر بندري كوچكي در يكي از جنوبيترين نقطههاي كشور كره جنوبي در مرز دريايي با كشور ژاپن است. در واقع، براي مسافر ايراني رسيدن به اكسپو يوئسو با دشواريهاي خاص خود همراه بود. پس از پرواز ترانزيتي در يكي از كشورهاي امارات، قطر يا چين، زمان رسيدن به فرودگاه اينچهاون به نحوي بود كه پس از عزيمت با قطار يا مترو به شهر سئول، آخرين قطار به مقصد اكسپو يوئسو مدتي بود كه حركت كرده بود و نزديكترين قطار نيز صبح فردا عازم ميشد. بيشتر اين قطارها هم از چند روز قبل ديگر بليتي براي مسافر جديد نداشتند.
عزيمت از سئول به يوئسو با قطار عادي پنجونيم ساعت و با قطار سريعالسير سه ساعت طول ميكشيد. كرهييها پس از شكست در كسب ميزباني اكسپو جامع 2010 در رقابت با شانگهاي، وقتي براي كسب ميزباني اكسپو تخصصي 2012 اقدام كردند و پيروز شدند، از چهارونيم سال پيش مساحتي حدود 270 هكتاري را در بخشي از اين شهر در نظر گرفتند تا براي ايجاد سايت اكسپو و برگزاري آبرومندانهي آن آماده شود. تبعا شهر اكسپو نيز از اين رهگذر بيشترين بهره را در نونوار شدن و اصلاح و ايجاد بسياري از زيرساختهايش برد. كافي است اجلاس چند روزهي جنبش عدم تعهد را در تهران و بهرهاي كه پايتخت كشور از برگزاري اين اجلاس در نماهايش كسب كرد بهخاطر آوريم تا تصور كنيم كه براي رويدادي 93 روزه كه چون هر روزش بهعنوان روز ملي يك كشور انتخاب شده بود ميزبان بسياري از مقامات سياسي كشورهاي مختلف بود، اين شهر چه تغييراتي را شاهد بوده است؛ تا جايي كه برگزاركنندگان نمايشگاه علاوه بر ايستگاه راهآهن شهر يوئسو، به فاصلهي چند كيلومتري، يك ايستگاه راهآهن ديگر در كنار سايت اكسپو ساخته بودند تا بازديدكنندگان به سادهترين شكل ممكن از شهرهاي ديگر به يوئسو بيايند؛ حتا اگر اين راحتي هزينهي كلاني داشته باشد. اطراف سايت اكسپو هم پر بود از متلها و هتلهايي كه البته تقريبا از مدتها قبل رزرو و دستنيافتني شده بودند.
ضمن آنكه سايت اكسپو در مكاني در نظر گرفته شده بود كه يك جزيرهي بسيار كوچك با قابليت گردشگري بهنام Odongdo كه از قبل با يك مسير ايجادشده به ساحل متصل و قابل بازديد بود، در دسترس بازديدكنندگان از اكسپو قرار داشت تا آنها بهراحتي بتوانند قدمزنان يا با ماشينهاي گردشگري مخصوص يا قايقهاي در نظر گرفتهشده، به اين جزيرهي خالي از سكنه كه مهمترين بخش آن يك فانوس دريايي بود بروند، ساعتي را هم در آنجا به گشت و گذار بپردازند. بين سايت اكسپو و اين جزيرهي گردشگري، در كنار اتوبوسهاي تور شهري يوئسو كه بهعنوان يكي از فرصتهاي گردشگري بازديدكنندگان در نظر گرفته شده بود، هتل مجلل MVL با معماري خاصي شبيه بادبان كشتي ساخته شده بود كه بيشتر ميزبان مقامات كشورها و افراد ثروتمند بود، چراكه دستاندركاران پاويونهاي مختلف نمايشگاه، بويژه پاويونهاي بينالمللي در ساختمانهاي بلندمرتبهي دهكدهي اكسپو كه رسم است مانند دهكدهي المپيك در كنار سايت اكسپو ساخته شود، اسكان داشتند. در واقع، يوئسو پس از برگزاري اكسپو، يك هتل پنج ستاره و مانند هر شهر ديگر ميزبان اكسپو چند هتل دست كم سه ستاره خواهد داشت كه مبناي ساخت آنها برگزاري چندماههي نمايشگاه اكسپو بوده است.
اكسپو در يوئسو
پيشبيني صورتگرفته براي تعداد باديدكنندگان از اكسپو تخصصي سال 2012 هشت ميليون نفر بود، مقداري كه درست صبح روز پاياني نمايشگاه به تحقق پيوست. البته با توجه به سرشماري الكترونيك ورودي و خروجي روزانهي نمايشگاه كه با بليتهاي 10 دلاري ديجيتال و كارتهاي غرفهداران، دستاندركاران و خبرنگاران كه همهي آنها هم ديجيتال بودند محاسبه ميشد، در صحت اين آمار تشكيك نميتوان ايجاد كرد. هشت ميليون نفر يعني بهطور ميانگين بيش از 86هزار بازديدكننده در هر روز كه در مساحت 270 ميليون مترمربعي نمايشگاه كه همه نوع امكانات رفاهي از جمله رستورانها و فروشگاههاي مختلف، سرويسهاي بهداشتي متعدد، محلهاي مخصوص استراحت، خدمات بانكي و پستي، ارائهي اطلاعات و راهنماهاي فعال براي هرچه رفاهيتر شدن آن تعبيه شده بود. براي ورود و خروج بازديدكنندگان پنج درگاه عبور و مرور در نظر گرفته شده بود كه يكي از آنها در برابر خروجي ايستگاه راهآهني بود كه به آن اشاره شد و درهاي ديگر از طريق خيابانهاي منتهي به ساحل شهر يوئسو قابل دسترسي بودند. البته علاوه بر دهكدهي اكسپو (Expo Town) ساختمان كميتهي ساماندهي، ساختمان مركز رسانهيي و پايگاه آتشنشاني جزو سازههايي بودند كه در خارج از سايت اكسپو در نظر گرفته شده بودند.
ورود از سمت در شمارهي 3 در مقابل خروجي ايستگاه راهآهن، بازديدكنندگان را به گالري ديجيتالي اكسپو رهنمون ميكرد كه در واقع، يك تونل بزرگ بود كه بر سقف هلالي شكل آن نمايشگر عظيمي رو به زمين طراحي شده بود. اين نمايشگر عظيم مدام تصاويري انيميشني را دربارهي دريا و اقيانوس پخش ميكرد كه بازديدكنندگان را مجذوب و گاه متحير خود ميساخت. در اكسپو شانگهاي هم يك خيابان اصلي بهعنوان بولوار اكسپو در نظر گرفته شده بود كه نقش محوري را ايفا ميكرد. در اكسپو يوئسو نيز همين گالري خيابانمانند، (EXPO Digital Gallery ـ EDG) بهنوعي نقش ستون فقرات نمايشگاه را – بويژه براي پاويونهاي بينالمللي كشورها – داشت. در سمت راست قبل از ورودي آن، آزمايشگاه تفريحي بچهها احداث شده بود كه مانند ديگر فعاليتهاي نمايشگاه به موضوع محوري، يعني زندگي در ساحل و اقيانوس مرتبط بود. در سمت چپ هم پاويون تمدن ساحلي قرار داشت (Marine Civilization & City Pavillion) كه با استفاده از مديا، فيلمهاي كوتاه و انيميشنهاي جذاب، مخاطبان را با نحوهي زندگيها در ساحل و اقيانوس، اهميتها و ضرورتهاي آن، مخاطرات در كمين زندگي متعامل بشر و دريا و آب و مواردي از اين دست درگير ميكرد. در اين پاويون، يكي از بخشهاي جذاب، به زندگي اسكيموها و ساكنان سرزمينهاي قطبي مربوط بود كه جذابترين بخش آن نيز سالني بود كه در آن يك فضاي قطبي، با برف و يخ طبيعي شبيهسازي شده بود. اين قسمت از نمايشگاه كه متصديان آن با لباس پشمي و زمستاني به كار مشغول بودند، بيشك براي مخاطبي كه در گرماي تابستاني و شرجي جنوب كره قرار داشت، دقايق بسيار دلچسبي را رقم ميزد.
يكي از ويژگيهاي گالري ديجيتال اكسپو كه براي آن به اين تونل «شاهراه محوري» ميتوانيم نسبت دهيم اين بود كه پاويونهاي كشورهاي شركتكننده در اكسپو 2012 كه بيش از 70 كشور را تشكيل ميدادند، در سه طبقه، بهنوعي به اين تونل وصل بودند. يعني علاوه بر انواع امكانهاي خدماتي و فروشگاهي در رديفهاي ديوارهيي تونل، پاويونها طوري در دو طرف و در چهار منطقه طراحي شده بودند كه دسترسي و خروج از آنها فقط از طريق اين تونل ميسر بود. در گزارش تحليلي بعد، به اين پاويونها بهتفصيل پرداخته خواهد شد.
در مجاورت منطقههاي سوم و چهارم از پاويونهاي كشورها – متصل به گالري ديجيتال اكسپو – و در سمت ساحل، دو بخش مهم ديگر نمايشگاه قرار داشتند كه EXPO Hall يكي از آنها بود. اين ساختمان بزرگ چندمنظوره بود و چند نقش را در جريان برگزاري اكسپو برگزار ميكرد. يكي اينكه سالن اصلي آن ميزبان مراسم روز ملي كشورها بود كه معمولا با حضور مقامات عاليرتبهاي از دو كشور ترتيب مييافت. در هر روز هم پرچم يك كشور كه در واقع براي آن روز نمايشگاه روز ملي آن كشور در نظر گرفته شده بود، در كنار پرچم كره و سازمان جهاني نمايشگاهها برافراشته ميشد. از ديگر كاركردهاي اين ساختمان، سالنهاي تئاتر، سينما و نمايشگاههاي هنري بود كه برنامهي زمانبنديشدهي آن براي استفادهي بازديدكنندگان، از روشهاي مختلف به اطلاع عموم ميرسيد.
ديگر بخش مهم نمايشگاه كه در اين قسمت طراحي شده بود، ميدان اكسپو (EXPO Plazza) بود كه بيشتر برنامههاي فرهنگي – هنري در آن اجرا ميشد و البته برنامههاي سنتي كرهيياش با لباسها و موسيقي محلي، معمولا با استقبال چشمگيري مواجه ميشد. روبهروي اين ميدان، راهي به درون دريا باز شده بود كه به پاويون موضوعي نمايشگاه (Theme Pavillion) منتهي ميشد كه هم قرار گرفتنش بر بستر آب و هم شكل معماري ساختمان آن كه به موجودات دريايي شباهت داشت، حالتي سمبليك به آن بخشيده بود. داخل اين ساختمان هم با استفاده از ابزارهاي رسانهيي مختلف، دربارهي موضوع نمايشگاه با مخاطبان آن مواردي به بحث گذاشته ميشد.
اين قسمت از نمايشگاه از سمت ديگر، از طريق مسيري كه پل آفتابي نامگذاري شده بود، عملا در حالتي به ساحل بازميگشت كه بازديدكننده در برابرش با دو پاويون صنعت و تكنولوژي ساحل و همچنين يك سالن تئاتر مواجه ميشد. در سالن اول، مخاطبان با وجوه صنعتي و تكنولوژيكي زندگي در ساحل و اقيانوس و برخي حقايق جذاب و شايد كمتر توجهشدهي آن مواجه و از منظري هم با تواناييهاي كشور كره در اين زمينه آشنا ميشدند؛ اما در سالن Tent Theater كه جزو معدود بخشهاي داخلي نمايشگاه بود كه بايد براي بازديد از آن بليت تهيه ميشد، گروهي از هنرمندان مطرح كره برنامهاي يكساعته را براي مخاطبان تدارك ديده بودند كه مشتريان پروپا قرص خاص خود را داشت كه گاه حتا تا يك ساعت براي ديدن اين برنامه در صف منتظر ميماندند.
دو پاويون يادشده در نزديكي درگاه شمارهي 1 نمايشگاه قرار داشتند كه در طرف ديگرش پرمشتريترين بخش نمايشگاه قرار داشت؛ مجموعهي آكواريوم نمايشگاه كه بازديدكنندگان براي ورود به آن بعضا خيلي بيشتر از آن يك ساعت، در صف انتظار ميماندند. اين مجموعه سه بخش داشت كه دو بخش آن به هم متصل بودند. در اين دو بخش علاوه بر طراحي فضايي زيردرياييشكل، مخاطبان با واقعيتها و نحوهي زندگي حيوانات در سطوح كمعمق تا بسيارعميق زير آب آشنا ميشدند و سپس از طريق آكواريومهاي كوچك و بزرگ كه گاه از طريق مسيرهاي طراحيشده بازديدكنندگان را احاطه ميكردند، با انواع و اقسام حيوانات دريايي از نزديك برخورد ميكردند. براي تصور عظمت برخي از آكواريومهاي اين پاويون كافي است تجسم كنيد كه در يكي از آنها چند وال قرار داده شده بود. اين بخش بهنوعي يك باغ وحش حاوي موجودات دوزيست را هم شامل ميشد كه تنوع آنها در نوع خود چشمگير بود؛ اما در نزديكي اين دو بخش پاويون زندگي دريايي، يك سالن هم تعبيه شده بود كه همهي بخشهاي موجود در پاويون يادشده را بهشكل نمايش سهبعدي در اختيار مخاطبان قرار ميداد تا اگر كسي نتوانست به پاويون آكواريوم وارد شود، از اين طريق از آنچه در آن وجود دارد، آگاهي يابد.
گزارش از عليرضا بهرامي، خبرنگار ايسنا
انتهاي پيام