رفتار با «خيابان وليعصر» بعد از ثبت ملي چگونه بايد باشد؟
هفتم دي‌ماه امسال، محور خيابان وليعصر (عج) با چنارهاي قديمي‌اش به‌عنوان طولاني‌ترين خيابان شهر تهران و خاورميانه، پس از تأييد كارشناسان ميراث فرهنگي در چهارمين همايش شوراي سياست‌گذاري ثبت آثار ملي در قشم، در فهرست آثار ملي ايران قرار گرفت. به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين خيابان حدود 18 كيلومتري، با داشتن بيش از 30 اثر تاريخي در دو طرف، همراه جداره‌هاي خيابان و بيش از هشت‌هزار چنار قديمي، با مسائلي مانند ترافيك و عبور و مرور زياد در اين محدوده، ساخت‌وسازهاي روزانه و تراكم ساختمان‌هايي كه اين خيابان را محاصره كرده‌اند، روبه‌روست. وجود اين مسائل، بحثي گسترده‌تر را مطرح مي‌کند، بحثي كه به‌دنبال يافتن راهكارهايي براي چگونگي اجرايي كردن اهرم‌هاي قانوني و ضوابط ميراث فرهنگي در اين محدوده است. مجري پروژه‌ي تهيه‌ي پرونده‌ي ثبت محور خيابان وليعصر (عج) در اين‌باره به خبرنگار ايسنا توضيح داد: نوع ثبتي كه براي خيابان وليعصر (عج) پيش‌بيني شد، با توجه به اين‌كه اين خيابان يكي از بلندترين خيابان‌هاي تاريخي جهان است، با ثبت‌هاي عادي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به جهت مناسبات محوري، متفاوت است. پيروز حناچي بيان كرد: براساس نظر شوراي فرهنگي ـ تاريخي، كناره‌هاي تاريخي و حتا انتهاي رشته‌كوه‌هاي البرز و خيابان‌هاي عريض آن، با توجه به قرار گرفتن در چشم‌انداز محور خيابان وليعصر (عج) بايد در فهرست آثار ملي به ثبت مي‌رسيدند. او ثبت اين محور را تأكيدي بر لزوم حفظ ارزش‌هاي موجود و منحصربهفرد خيابان وليعصر (عج) دانست و افزود: ما براي ثبت اين خيابان، با مشكلات زيادي روبه‌رو بوديم، وقتي ثبت يك اثر با منافع اقتصادي عده‌اي درگير مي‌شود، معمولا حفاظت از اين ارزش‌ها كار سختي است، هرچند پشتوانه‌هاي حقوقي در قوانيني مانند ميراث فرهنگي، تعزيرات اسلامي و تعيين حرايم، به اندازه‌ي كافي وجود دارد. اين مدرس دانشگاه ادامه داد: براي ثبت خيابان وليعصر (عج) تلاش شد با كم‌ترين دخالت در منافع عادي و روزمره‌ي مردم، ارزش‌هاي اين محور حفظ شود. اين دو موضوع، منافات چنداني با يكديگر ندارند، كه اگر داشت اكنون اين خيابان بايد ضربه‌هاي زيادي را متحمل مي‌شد، ولي حالا به‌طور طبيعي در حال حفظ شدن است. وي اظهار كرد: در محدوده‌ي شمالي شهر، منظر و خط آسمان خيابان وليعصر (عج) با ساخت‌وسازهاي بلندمرتبه مقداري مخدوش شده؛ اما با توجه به اين‌كه شهرداري در حال پيگيري اين موضوع است، اميدواريم از طريق كنترل و نظارت مديريت شهري، اين موضوع حل شود. او گفت: اجرايي كردن اين پروژه به چگونگي اجراي اهرم‌هاي قانوني براي ضابطه‌هاي حريم در اين منطقه بازمي‌گردد. اگر ضوابط حريم در بافت تاريخي اجرايي شود، طبيعتا در دو طرف اين بافت، ساخت‌وساز و نوسازي محدوديت زيادي ايجاد خواهد كرد، ولي نوع ضوابط ساخت‌وساز در وليعصر (عج) با مكان‌هاي ديگر متفاوت است. حناچي با اشاره به متفاوت بودن عناصر تاريخي خيابان وليعصر (عج) مانند طول، آثار تاريخي و جداره‌هاي خيابان، بيان كرد: هدف از ثبت اين خيابان، جلوگيري كردن از ساخت‌وساز نيست، با اين وجود بايد ارزش‌هاي آن شناخته و براساس منظر خاصي براي حفظ ارزش‌هاي شناخته‌شده‌ي آن تلاش شود. او با اشاره به اين‌كه پس از ثبت يك اثر در فهرست آثار ملي، تعيين حريم و ضوابط آن انجام مي‌شود، گفت: تهيه‌ي ضوابط براي خيابان وليعصر (عج) در حال انجام است. وي با اشاره به اين‌كه شهرداري پشتوانه‌اي براي ثبت خيابان وليعصر (عج) در فهرست آثار ملي است، ادامه داد: ابزار حفاظت از ارزش‌هاي فرهنگي ـ تاريخي در اختيار نظام مديريت شهري است. در همه‌ي موارد هدف، حفاظت از ارزش‌هاي شناخته‌شده و منحصربهفرد موضوعي مانند قوانين مدني كشور است كه براي آن تعيين حريم مي‌كنيم. او گفت: قانون مدني مي‌گويد، تعيين حريم براي هر موضوعي با هدف كمال انتفاع است. اين انتفاع لزوما مادي نيست و ممكن است، انتفاعي معنوي باشد. درباره‌ي محور خيابان وليعصر (عج) نيز اين قضيه صدق مي‌كند، يعني ثبت ملي، كمال انتفاع ارزش‌هاي موضوعي را در خيابان وليعصر (عج) براي مردم تهران دارد. وي اظهار كرد: حريم يك رودخانه با هدف جلوگيري از آلوده نشدن آب و ساخت‌و‌سازهايي كه مانع جريان آب رودخانه‌اند، تعيين مي‌شود، در واقع، اين كار با هدف كمال انتفاع و استفاده‌ي درست از رودخانه انجام مي‌شود. اين قضيه مصداق شفاف و روشني درباره‌ي خيابان وليعصر (عج) است. مجري پروژه‌ي تهيه‌ي پرونده‌ي ثبت محور خيابان وليعصر (عج)، ادامه داد: اين تعيين حريم با هدف كمال انتفاع ارزش‌هاي خيابان وليعصر (عج) انجام شده است، اگر در اين محدوده كاري انجام شود كه به قطع درختان چنار منجر شود، مقصر ما خواهيم بود. حناچي تأكيد كرد: منظره‌ي خيابان وليعصر (عج) و كوه البرز نبايد مخدوش شوند، نبايد جايي كه خيابان وليعصر (عج) كج مي‌شود، ناگهان برجي ساخته شود. در اين صورت هيچ كسي از محور خيابان وليعصر (عج) نمي‌تواند ارتفاعات البرز را ببيند. او با اشاره به اين‌كه اين موارد مقوله‌هاي خاصي است كه بايد به آن‌ها توجه كرد، توضيح داد: در دنيا زماني كه يك اثر ثبت ملي مي‌شود، به واسطه‌ي پشتوانه‌هاي اقتصادي موجود افرادي كه املاك‌شان به ثبت مي‌رسد با يكديگر منسجم مي‌شوند، اما متأسفانه اين كار به‌دليل سياستگذاري‌ها در زمينه‌ي ارزش‌هاي فرهنگي ـ تاريخي، در كشور ما برعكس است و اگر يك ملك خصوصي ثبت شود و منافع دو طرف در آن ديده شود، ممكن است سرعت تخريب زيادتر شود. وي اين‌گونه ثبت‌ها را با هدف ايجاد توسعه در كشور دانست و افزود: اگر توسعه‌اي صورت گيرد، بايد با توجه به حفظ ارزش‌ها باشد، اين ارزش‌ها در چند سال اخير تا حدود زيادي حفظ شدند، ولي توجه بيشتري را مي‌طلبند. به گفته‌ي او، پرونده‌ي ثبت محور خيابان وليعصر (عج) در فهرست آثار ملي، به سفارش شهرداري تهران به مركز پژوهش دانشگاه تهران، در مدتي حدود يك سال تهيه شد. انتهاي پيام