آداب سلام کردن، ترحم بر يتيمان و جايگاه اطعام سه درس مهم دعاي روز هشتم ماه مبارک رمضان است که استاد حسن عرفان در شرح فرازهاي اين دعا آن را تبيين کرده است.
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي فِيهِ رَحْمَةَ الْأَيْتَامِ وَ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ إِفْشَاءَ السَّلاَمِ وَ صُحْبَةَ الْكِرَامِ بِطَوْلِكَ يَا مَلْجَأَ الْآمِلِين.
خدايا، ترحم يتيمان، غذا دادن به مردم، افشا کردن سلام، هم‌صحبتي کريمان را در اين روز، رزق من قرار بده به فضل خودت اي پناه آرزومندان.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) به نقل از مركز خبر حوزه، ابتدا اين سوال مطرح مي‌شود كه يتيم چه کسي است؟ در فقه اسلامي به کسي که پدرش را از دست داده باشد يتيم گفته مي‌شود ولي به کسي که مادرش را از دست بدهد، يتيم نمي‌گويند.
در حيوانات، به حيواني که مادرش را از دست دهد، يتيم گفته مي‌شود و در اشيا به «بي‌نظير» يتيم مي‌گويند؛ مثلا به مرواريدي که بي‌نظير باشد، يتيم (درّ يتيم) گفته مي‌شود و يا به اصطلاح «در يتيم» مي‌نامند.
در معارف اسلامي به يتيم، توجه وافري از جهات تغذيه، تکفل و ترحم شده است، ممکن است تغديه و تکفل، صورت بگيرد ولي ترحم انجام نشود. يتيم، نيازمند ترحم است، چون يک موجود عاطفي است. پيامبر(ص) در مورد تکفل يتيم مي‌فرمايد: « أنا و کَافِلُ اليتيمِ کهاتَينِ في الجنةِ إذَا اتَّقَي اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ – وَ اَشَارَ بِاصبَعَيْهِ السَّبَّابَةِ وَ الوُسطَي» حضرت در حالي که اشاره به دو انگشت سبابه و وسطي کردند، فرمودند: من و کفالت کننده يتيم در بهشت اين چنين هستيم (در کنار هم هستيم)، (مستدرک، ج2، ص 474؛ نورالثقلين، ج 5، ص 597 / 23).
حضرت علي(ع) در مورد تغذيه يتيم مي‌فرمايند: « اللَّهَ اللَّهَ فِي الْأَيْتَامِ- فَلَا تُغِبُّوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا يَضِيعُوا بِحَضْرَتِكُمْ» (بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج72، ص: 14) شما را به خدا، شما را به خدا، ايتام را يک روز در ميان، تغذيه نکنيد، يتيمان در محضر شما، ضايع نشوند.
پيامبر(ص) در مورد ترحم بر يتيم فرمودند: « اِنَّ فِى الجَنَّةِ دارا يُقالُ لَها دارُ الفَرَحِ لايَدخُلُها اِلاّ مَن فَرَّحَ يَتامَى المُؤمِنينَ» در بهشت خانه‌اي وجود دارد، به آن خانه فرح گفته مي‌شود که در آن داخل نمي‌شود مگر کساني که يتيمان مومنين را شاد کرده باشند. (نهج الفصاحه، ح 864)
* وظايف سه گانه در قبال يتيم
در نتيجه نسبت به يتيم سه وظيفه وجود دارد که شامل: «تکفل» (مديريت اقتصادي و زندگي)، «تغذيه» و «ترحم» (نياز عاطفي) مي‌باشد، (داستان معنوي ص 5882- خاطرات قرائتي- بهشتي)
روزي از دوست مهندسم پرسيدم: براي قيامتت چه مي‌کني؟ چيزي گفت که به حال او غبطه خوردم. او گفت: هر پانزده روز يک مرتبه ماشيني کرايه مي‌کنم و بچّه‌هاي يتيم را به پارکِ بازي مي‌برم و براي‌شان بستني مي‌خرم و پس از تفريحي چند ساعته بر مي‌گرديم، من اين کار را به حساب قيامتم گذاشته‌ام.
«و اطعام الطعام» حضرت در ادامه دعاي اين روز فرموده‌اند: خدايا در اين روز اطعام ديگران را نصيب من کن.
انفاق و احسان شيوه‌هاي گوناگوني دارد، يکي از آنها، غذا دادن است که در اسلام نيز مورد توجه خاص قرار گرفته است.
حضرت اميرالمومنين(ع) مي‌فرمايد: لَذَّةُ الْکِرامِ فِي الإِطْعامِ وَ لَذَّةُ اللِّئامِ فِي الطَّعامِ. (شرح غررالحكم، ج 5، ص 132) لذت انسان‌هاي بزرگوار در اطعام و غذا دادن است و لذت انسان‌هاي پست در طعام خوردن است.
قرآن کريم در رابطه با ارزش اطعام چند بيان زيبا دارد که مي‌فرمايد: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا» (الإنسان: 8) در ستايش اهل‌بيت(ع)، آنها را با اطعام طعام، توصيف مي‌کند «علي حبه» يعني در حالي که خودشان نيازمند به طعام بودند اطعام مي‌کردند.
اميرالمومنين(ع) مي‌فرمايند: « مَا أَكَلْتَهُ رَاحَ وَ مَا أَطْعَمْتَهُ فَاح»، آن چيزي را که خوردي بر باد رفت و آن چيزي را که اطعام کردي ماند. (تصنيف غررالحكم و دررالكلم، ص: 379)
امام باقر(ع) مي‌فرمايد: « إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ هِرَاقَةَ الدِّمَاءِ» خداوند اطعام طعام و ريختن خون حيوان قرباني را دوست دارد. ( بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج71، ص: 361)
روايت در مورد کساني که اهل طعام دادن بودند ولي مسلمان نبودند، آمده است: شخصي به نام ابن جُذعان، اهل اطعام بود و به مردم غذا مي‌داد ولي کافر بود. پيامبر(ص) فرمودند: « إِنَّ أَهْوَنَ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً ابْنُ جُذْعَانَ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا بَالُ ابْنِ جُذْعَانَ أَهْوَنُ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً- قَالَ إِنَّهُ كَانَ يُطْعِمُ الطَّعَامَ» کم رمق‌ترين و سست‌ترين آتش در جهنم، براي جذعان است چون که اهل اطعام بود. (بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج71، ص: 368)
قرآن مي‌فرمايد: «وَ لَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكينَ» (44 مدثر) و در جاي ديگر مي‌فرمايند «وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى طَعامِ الْمِسْكينِ» و بر اطعام مسکين تحريک و اقدامي صورت نمي‌دادند. (سوره فجر : 18)
« و إفشاءَ السَّلامِ » خدايا در اين روز به من روزي کن که سلام را آشکارا ادا کنم.
* شعائر چيست؟
سلام جزو شعائر اسلامي است، در دين اسلام مناسکي مثل نماز شب وجود دارد که جزو شعائر نيست، ولي مناسکي مثل اذان، نماز جماعت، حج، حجاب و سلام کردن از شعائر به شمار مي‌روند، شعائر مثل پرچم است، پرچم بايد در بلندي و در حالت اهتزاز قرار گيرد، از اين جهت، هيچ کس نگفته است که، اذان آهسته گفته شود. اذان چون، پرچم اسلام است بايد به صورت آشکار و بلند گفته شود.
«سلام» نيز پرچم شفاهي اسلام است و در دعا از خداوند مي‌خواهيم که افشاء سلام را روزي ما کند، متاسفانه اين پرچم در بعضي از کشورهاي عربي، فرود آمده است و به جاي سلام گفتن مي‌گويند « صباح النور»، «صباح الخير» در ايران به جاي سلام، خسته نباشيد و وقت به خير گفته مي‌شود که بايد اين فرهنگ تغيير کند.
والسلام عليکم و رحمةالله برکاتة
انتهاي پيام