معاون ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کشور گفت: پيش از مطرح شدن پرونده‌ي «جنگل حرا» در کميته‌ي ميراث جهاني، تصميم گرفتيم اين پرونده را براي تکميل بيشتر، از دستور کار كميته خارج و بررسي آن را به سال آينده موکول کنيم.

مسعود علويان‌صدر كه در اجلاس يونسكو در پاريس حضور يافته است، در گفت‌وگوي اختصاصي با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در اين‌باره توضيح داد: به‌دليل يكسري ملاحظات مديريتي كه در حوزه‌ي ميراث طبيعي كشور ما وجود دارد و بايد هماهنگي‌هاي مختلفي ميان دستگاه‌هايي مانند سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، منابع طبيعي، محيط زيست و كشاورزي به‌وجود آيد، پرونده‌ي «جنگل حرا» توسط كارشناسان IUCN بررسي و قرار شد، كارشناسان اين سازمان به ايران بيايند و موضوع را براي حل نقايص پرونده بررسي كنند تا پرونده را با كيفيت بالاتري بتوانيم ارائه كنيم.

او چندي پيش، در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا درباره‌ي اثر طبيعي معرفي‌شده از سوي ايران به کميته‌ي ميراث جهاني بيان کرد: با توجه به اين‌كه اين اثر در حوزه‌ي ميراث طبيعي است، بررسي‌هاي كارشناسان IUCN را دربرخواهد داشت. همچنين با توجه به اين‌كه چنين پرونده‌هايي به سازمان‌ها و ارگان‌هاي متعدد مربوط مي‌شوند، بايد نتيجه‌ي بررسي‌هاي كارشناسي IUCN اخذ و در نهايت، در اجلاس مشخص شود كه اين پرونده‌ پس از بررسي كارشناسان، اكنون مطرح مي‌شود يا نياز است IUCN بررسي‌هاي كاملي را انجام دهد.

اين در حالي است كه مهرماه سال گذشته، دو نفر از نمايندگان اتحاديه‌ي جهاني حفاظت از طبيعت و حيات‌ وحش (IUCN) و بازرسان ارزياب سازمان جهاني يونسکو براي پي‌گيري پرونده‌ي ثبت جهاني جنگل‌هاي حرا، از جزيره‌ي قشم ديدن کردند. يكي از بازرسان نيز در اين بازديد با اشاره به اقدامات سازمان منطقه‌ي آزاد قشم در حفاظت از جنگل‌هاي حرا، گفت: پس از بازديد از اين آثار طبيعي، پيشنهادهايي براي کميته‌ي ميراث جهاني يونسکو تهيه مي‌کنيم و تصميم‌گيري نهايي براي ثبت جهاني جنگل‌هاي حرا به‌عنوان ميراث جهاني بشريت توسط کميته‌ي ميراث جهاني يونسکو انجام مي‌شود.

خارج كردن پرونده‌ي «جنگل حرا» (مانگرو) از دستور كار اجلاس يونسكو در حالي رخ داد كه اين پرونده اواخر سال 1388 براي ثبت در فهرست ميراث جهاني از سوي ايران به کميته‌ي ميراث جهاني فرستاده شد. البته پيش از آن قرار بود، «جنگل هيرکاني» نخستين اثر طبيعي ايران در فهرست ميراث حهاني باشد.

در زمان فرستادن پرونده‌ي «جنگل حرا» به کميته‌ي ميراث جهاني يونسكو، حسينعلي وکيل ـ مديرکل وقت دفتر ثبت آثار تاريخي و فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ گفت: از آنجا كه در بخش ميراث طبيعي، يك سهميه بيشتر نداريم، از ميان پرونده‌هاي «جنگل هيركاني» و «جنگل حرا» بايد يكي را آماده‌ مي‌كرديم و توانستيم پرونده‌ي «جنگل حرا» را براي فرستادن به يونسكو تكميل كنيم.

او درباره‌ي پرونده‌ي «جنگل هيركاني» توضيح داد: پرونده‌ي اين جنگل بايد با كشور جمهوري آذربايجان به‌طور مشترك فرستاده شود و به‌دليل اين‌كه مقدمات توافق‌نامه به زمان نياز داشت، تصميم گرفتيم، براي استفاده از سهميه‌ي ايران، پرونده‌ي «جنگل حرا» را بفرستيم.

به گزارش ايسنا، داستان پرونده‌ي «جنگل هيرکاني» سر درازي دارد و آغاز آن به سال 1385 و زماني مي‌رسد كه جمهوري آذربايجان به‌تنهايي پرونده‌ي «جنگل هيركاني» را براي ثبت جهاني ارائه كرد. در تيرماه آن سال، ثبت «جنگل هيركاني» از سوي دولت جمهوري آذربايجان به مركز ميراث جهاني يونسكو پيشنهاد شد، ولي ‌مركز يادشده و اتحاديه‌ي جهاني حفاظت آثار طبيعي با تأييد اهميت اين جنگل و با اشاره به فرامرزي بودن آن، درخواست كردند تا اين جنگل به‌عنوان يك اثر طبيعي مشترك ميان ايران و جمهوري آذربايجان از سوي دو كشور براي ثبت به يونسكو تسليم شود.

پس از آن و در 21 تيرماه 1385، سيدطه هاشمي ـ رييس وقت پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ـ با اشاره به آماده كردن اين پرونده توسط دولت جمهوري آذربايجان، بيان كرد: ايران پيش از اين پيشنهاد كرده بود كه جنگل هيركاني به‌عنوان اثري مشترك ثبت شود؛ اما به اين دليل كه پرونده‌ي ايران آماده نبود، آذربايجان پرونده‌ي ثبت اين اثر را ارائه كرد.

وي گفت: امروز كميته‌ي ميراث جهاني يونسكو با بررسي پرونده‌ي جنگل هيركان اعلام كرد كه به‌دليل قرار گرفتن بخش عمده‌اي از اين جنگل در كشور ايران، قسمتي كه در كشور آذربايجان وجود دارد، اثري منحصربه‌فرد محسوب نمي‌شود. بنابراين اين پرونده بايد به‌صورت مشترك از سوي دو كشور مطرح شود. به اين ترتيب، به ايران تا اول فوريه 2007 مهلت داده شد، تا اين پرونده را آماده كند.

21 مردادماه 1385 نيز نشستي با حضور مسؤولان كميسيون ملي يونسكو ايران، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و سازمان حفاظت محيط زيست با هدف پي‌گيري پيشنهاد مركز ميراث جهاني مبني بر ثبت «جنگل هيركاني» در فهرست ميراث جهاني يونسكو به‌صورت طرح مشترك ميان جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان برگزار شد.

در آن جلسه، اعلام شد كه درخواست ثبت مشترك «جنگل هيركاني» همراه با پرونده‌ي آن بايد تا سپتامبر آن سال به مركز ميراث جهاني تسليم شود و آخرين مهلت تسليم پرونده‌ي كامل نيز فوريه 2007 (بهمن‌ماه 1385) اعلام شده است.

پس از گذشت حدود پنج سال از آن تاريخ، خبر دقيقي درباره‌ي وضعيت اين پرونده که زماني قرار بود، نخستين اثر طبيعي جهاني ايران باشد، نيست.

در اين‌باره، علويان‌صدر اواخر خردادماه امسال گفت: در پرونده‌ي «جنگل هيركاني» با انجام هماهنگي از طريق سفارت آذربايجان، درخواست برگزاري چند جلسه را ارائه كرديم كه به دلايلي كاري كه از سوي جمهوري آذربايجان مطرح شده است، هنوز نتوانسته‌ايم جلسه را برگزار كنيم. البته مذاكره‌هاي تلفني انجام شده است و به‌صورت خصوصي نيز با وزير فرهنگ آذربايجان در كنيا صحبت كرده‌ايم. در اين‌باره، تفاهم‌هايي وجود دارد كه بايد نهايي شوند تا پرونده‌ي «جنگل هيركاني» به‌صورت يك پرونده‌ي مشترك از سوي ايران و جمهوري آذربايجان ارائه شود.

جنگل هيركاني كه از منطقه‌ي هيركن آغاز مي‌شود و تا استان گلستان ادامه دارد، با قدمت 40ميليون سال يكي از ارزشمندترين جنگل‌هاي جهان است، در حالي كه جنگل‌هاي اروپا به گفته‌ي كارشناسان، 11هزار سال قدمت دارند. از جمله‌ي ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد اين جنگل خزري به تنوع شرايط اقليمي و زيستي، درختان ديرزيست، درصد بالاي اراضي حاشيه‌ي رود، گونه‌ي فسيل زنده، گونه‌هاي نادري مانند سوسن چلچراغ مي‌توان اشاره كرد.

مساحت اين جنگل بيش از دوميليون هكتار گزارش شده و بيش از 90 درصد آن در خاك ايران واقع است و 18هزار هكتار از جنگل نيز در خاك جمهوري آذربايجان قرار دارد.

پس از آن‌كه پرونده‌ي «جنگل حرا» براي ارائه در اجلاس يونسكو به پاريس برده شد، اكنون جهاني نشدن يا انصراف از مطرح كردن اين پرونده در اجلاس کميته‌ي ميراث جهاني، هر دو به معني از دست دادن يک فرصت باارزش براي افزايش تعداد آثار جهاني ايران و ثبت نخستين اثر طبيعي كشور در فهرست ميراث جهاني است.

اين در حالي است كه با واقع‌بيني و آگاهي نسبت به اين موضوع كه پرونده‌ي «جنگل حرا» هنوز براي ثبت جهاني آماده نيست، مي‌شد به جاي اثري طبيعي، پرونده‌ي اثري تاريخي را در كنار پرونده‌ي «باغ ايراني» براي ثبت جهاني ارائه كرد، همان‌طور كه سال گذشته، دو پرونده‌ي تاريخي «بازار تبريز» و «بقعه‌ي شيخ صفي‌الدين اردبيلي» توسط ايران ارائه و ثبت شدند. البته پيش از اين، با توجه به شرايط مديريت ناپايدار و پيگيري‌هايي كه براي ثبت پرونده‌اي طبيعي بايد با ديگر دستگاه‌ها انجام شود، نشانه‌هايي از احتمال ثبت نشدن پرونده‌ي «جنگل حرا» در سخنان برخي مسؤولان ميراث فرهنگي ديده مي‌شد و بهتر بود، با پيش‌بيني اين‌كه پرونده‌ي طبيعي ايران هنوز شاخص‌هاي لازم را براي ثبت جهاني ندارد، يكي از چند ده اثر تاريخي ايران كه معمولا در اجلاس‌هاي يونسكو به‌دليل ارزش‌هاي تاريخي و قوي بودن پرونده‌ها، به راحتي ثبت مي‌شوند، آماده و ارائه مي‌شد.

كار ايران در سي‌وپنجمين اجلاس يونسكو به پايان رسيد و يك‌بار ديگر جاي افسوس براي فرصتي كه از دست رفت، باقي ماند.

انتهاي پيام