توجه به آثار تاريخي و مرمت آن‌ها در شهرهايي كه به‌گونه‌اي بيش‌ترين و شاخص‌ترين آثار را دارند، مسأله‌اي است كه پس از انقلاب اسلامي توجه بيش‌تري به آن شد و در چند سال گذشته نيز شاهد افزايش روبه رشد توجه‌ها به اين مسأله بوده‌ايم.
هرچند تعداد سازمان‌ها و نهادهايي كه در اين راستا فعال‌اند، به تعداد انگشتان يك دست هم نمي‌رسد، ولي سازمان‌هايي هستند كه بررسي، شناسايي، مطالعه، مرمت و حفاظت از آثار تاريخي را در رأس برنامه‌هاي خود دارند. علاوه بر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به‌عنوان تنها متولي رسمي در اين زمينه، سازمان زيباسازي شهر تهران نيز يكي از نهادهايي است كه در چند سال اخير نقش بسزايي در بررسي، شناسايي، مطالعه و مرمت آثار و بناهاي تاريخي در استان تهران داشته است.
معاون فني ـ مهندسي سازمان زيباسازي شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به تشريح اقدامات اين سازمان در اين زمينه پرداخت.
محمد گلشني فعاليت سازمان زيباسازي شهر تهران را در همه‌ي زمينه‌ها اعم از مطالعاتي، طراحي و اجرا در بحث رسيدگي به اماكن تاريخي و بناهاي ارزشمند از سال‌هاي گذشته تا كنون دانست.
وي با تأكيد بر وجود بندهايي در اساسنامه‌ي سازمان زيباسازي شهر تهران در زمينه‌ي مرمت بناهاي تاريخي و ارتباط نسبتا مناسب اين سازمان از سال‌هاي گذشته با سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، اظهار كرد: با توجه به بودجه‌هايي كه در اين بخش وجود دارد، اساسا شهرداري تهران و سازمان زيباسازي براي وارد شدن به اين بحث تلاش مي‌كنند. هم‌چنين شركت توسعه‌ي فضاهاي فرهنگي شهرداري و بويژه شهرداري منطقه‌ي 12 از حوزه‌هاي مهمي هستند كه به بحث‌هاي ميراثي وارد شدند و اين، به‌نوعي به انجام دادن وظايف سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كمك مي‌كند.
او با بيان اين‌كه سازمان زيباسازي رويكرد مؤثري در بخش آثار تاريخي و بحث‌هاي مرمتي دارد، دليل اين امر را وجود بندهايي در اين زمينه در اساسنامه‌ي سازمان زيباسازي ارزيابي كرد.
با هدفمند كردن مسير به برنامه‌اي فرادست مي‌رسيم
معاون فني ـ مهندسي سازمان زيباسازي شهر تهران بيان كرد: همواره اين سازمان به آثار تاريخي توجه دارد و در صورت امكان، براي مجموعه‌ي شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مرمت آثار تاريخي را انجام مي‌دهد.
وي اظهار كرد: با هدفمند كردن مسير در اين‌گونه پروژه‌ها تلاش مي‌كنيم، به برنامه‌اي فرادست برسيم و آن را در سازمان زيباسازي اجرا كنيم.
او با اشاره به انجام مطالعاتي مؤثر روي اين بخش توسط سازمان زيباسازي در دهه‌ي 70، توضيح داد: در آن زمان، بازپيرايي محور لاله‌زار و ناصرخسرو انجام شد. در سال 1375 نيز نماي سراي گلشن در خيابان ناصرخسرو مرمت شد و طرح‌هاي بازپيرايي بدنه با حمايت‌هاي شهرداري منطقه‌ي 12، محوري خاص در منطقه ايجاد كرد. هم‌چنين چند كار الگوسازي و مطالعاتي در ميدان حسن‌آباد، با توجه به شرايط مختلف اجرا شد. در سال 1378 نيز با كار روي جداره‌ها، نماي بانك ملي در اين ميدان به وضعيت سابق برگشت و مرمت بقيه‌ي نماي ميدان در دستور كار قرار گرفت.
گلشني با اشاره به توجه‌ها به اين مسأله در سال‌هاي پيش و هدفمند كردن مسيرها، افزود: بازار تجريش و خيابان مروي در سال‌هاي گذشته با هدف رسيدگي به بافت‌هاي تاريخي كار شدند.
بهره‌برداري از بناهاي مرمت‌شده به متولي بنا واگذار مي‌شود
وي با تأكيد بر اين‌كه سازمان زيباسازي به‌دنبال بهره‌برداري از پروژه‌هايي نيست كه براي مرمت آن‌ها اقدام مي‌كند، اظهار كرد: اين سازمان شرح وظايفي دارد كه در اساسنامه نيز به آن‌ها اشاره شده است. بعد از مرمت، پروژه در اختيار متولي بنا قرار مي‌گيرد تا استفاده‌ي مناسب از آن شود. نوع كاربري بنا توسط مشاوري كه در اين زمينه كار مي‌كند، مشخص مي‌شود و سازمان زيباسازي به‌عنوان بهره‌بردار وارد نمي‌شود و بهره‌برداري به متولي يا مالك بنا واگذار مي‌شود.
او درباره‌ي چگونگي انتخاب بناها و آثار براي مرمت آن‌ها، گفت: بحث تملك بناها براي سازمان زيباسازي مطرح نيست، چون هدف، بهره‌برداري توسط اين سازمان نيست، بلكه نگرش، حفظ فضا و بناي تاريخي است. برخي مكان‌ها را با تعريف كاربري مي‌توان حفظ كرد.
گلشني هدف اين سازمان را از مرمت بناها، بيش‌تر حفظ و گاهي نگهداري از آن‌ها دانست.
نوسازي زورخانه‌هاي تهران مطرح است
وي اقدامات شهرداري در زورخانه‌هاي تهران را از ديگر فعاليت‌هاي سازمان زيباسازي شهرداري تهران در زمينه‌ي مرمت بناهاي تاريخي دانست و گفت: شهرداري با يك فعاليت دو يا سه ساله در بحث طراحي، اجرا و بهره‌برداري از زورخانه‌ها وارد عمل شده و تا كنون اقدامات مناسبي را در اين زمينه انجام داده است.
او زورخانه‌ها را بخشي از هويت ملي كشور دانست و افزود: در چند سال گذشته، بحث مرمت و نوسازي حدود 30 زورخانه مطرح بود. حتا برخي زورخانه‌هايي كه تخريب شده بودند، دوباره بازسازي شدند.
طرح‌هاي مرمتي به تأييد سازمان ميراث فرهنگي مي‌رسد
گلشني با اشاره به حضور ناظر و كارشناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در پروژه‌هايي كه توسط سازمان زيباساي شهر تهران اجرا مي‌شود و اين‌كه وجود سازمان ضرورت دارد، گفت: در اين پروژه‌ها تلاش مي‌شود، نوع كار به‌گونه‌اي نباشد كه مورد اعتراض سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گيرد. در همه‌ي اين موارد حتما هماهنگي‌هاي لازم انجام مي‌شود و طرح‌هاي مرمتي به تأييد اين سازمان مي‌رسد.
معاون فني ـ مهندسي سازمان زيباسازي شهر تهران با اشاره به استفاده از كارشناسان قديمي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در پروژه‌هاي مرمتي اين سازمان، بيان كرد: تلاش مي‌كنيم، از مشاوران و پيمانكاراني كه در اين زمينه تبحر دارند و داراي رتبه و شرايط خاصي هستند، استفاده كنيم تا كارها از پايه، درست تعريف شود.
او با اشاره به توجه سازمان زيباسازي شهر تهران به بحث‌هاي هويتي و ارزش‌گذاري مانند زورخانه‌ها، اظهار كرد: در اين بخش، از يك گروه مشورتي بسيار قوي شامل استادان اين رشته استفاده شده است و به‌نوعي مي‌توان گفت، اين سمت‌وسوي حركتي، سازمان زيباسازي را در بخش‌هاي ارتقاي كيفيت و هويت جلو مي‌برد و به‌عنوان بازوهاي مشورتي سازمان، خطوط فكري درستي را مشخص مي‌كند.
تا كنون بيش از 35 پروژه در لاله‌زار قابل تعريف بوده است
گلشني انجام مطالعات پايه‌يي در محور لاله‌زار را نمونه‌اي از اين پروژه‌ها دانست و گفت: هرچند اين كار در شرح خدمات پروژه‌ها نيست، ولي با انجام مطالعات پايه‌يي، تاريخي و هويتي، نقش هويت را در پروژه‌هاي سازمان تقويت مي‌كنيم.
او با اشاره به انجام و آماده شدن پروژه‌ي لاله‌زار، بيان كرد: تا كنون بيش از 35 پروژه در لاله‌زار قابل تعريف بوده است و از بعد هويتي مي‌توان نقش آن محور را بارز و برجسته كرد. هرچند قبلا اين نقش را داشته است و اكنون نقش عملكردي ديگري دارد.
گلشني انجام پروژه در محور خيابان سي تير را از ديگر اقدامات انجام‌شده با اين هدف و در اين حوزه دانست و ادامه داد: علاوه بر اين‌كه محور سي تير را به‌عنوان محور اديان الهي مي‌شناسند، از بعد هويتي نيز درحال كار روي اين محور هستيم تا بحث‌هاي طراحي و كاربردي آن تعريف شود.
او محور مجاهدين اسلام را نيز محوري با شاخصه‌ي محور سي تير ارزيابي كرد و گفت: اطراف اين محور، آثار تاريخي مانند مدرسه‌هاي رفاه و علوي، ميدان شهدا و در واقع، نقاط تاريخي با بحث هويتي هستند. اكنون در حال كار روي آن‌ها هستيم. با پايان يافتن كار، نتيجه‌ي مطالعات در اختيار گروه طراحي قرار مي‌گيرد تا كارهاي بعدي انجام شود.
وي افزود: رويكرد اين سازمان درباره‌ي پياده‌روها نيز يك بحث ارزش‌گذاري و هويتي است و اگر قرار است روي اين مورد كار شود، متناسب با آن، نقش و هويت محور پياده‌روسازي درنظر گرفته مي‌شود و اين‌گونه نخواهد بود كه فقط با يك طراحي و كف‌سازي، فرم زيبايي روي آن انجام شود، بلكه حتما ارزش‌گذاري هويتي در آن لحاظ مي‌شود.
اصلي‌ترين بخش در پروژه‌هاي سازمان، توجه به بعد هويتي است
وي با اشاره به لزوم توجه به بعدهاي مختلف در زمينه‌ي ارتقاي كيفيت محيط شهري، اصلي‌ترين بخش را بعد هويتي ارزيابي كرد و گفت: اكنون درحال كار روي اين بخش هستيم و تا كنون اقدامات مؤثري براي آن انجام داده‌ايم، به‌گونه‌اي كه ميدان شهدا با اين رويكرد كار شد و خيابان مولوي، محور جمهوري و وحدت اسلامي نيز با رويكرد هويتي در برنامه‌ي كاري ما قرار دارد.
او اظهار كرد: در اين‌گونه پروژه‌ها، مبنا را بر تعريف هويت روي آثار قرار داده‌ايم تا با مشخص شدن نقشه‌ها، كار جداره‌سازي روي آن‌ها انجام شود.
به ارتقاي كيفيت محيط شهري توجه مي‌كنيم
معاون فني ـ مهندسي سازمان زيباسازي شهر تهران با تأكيد بر وجود نگاه و ديد ميراثي به پروژه‌هاي در دست انجام اين بخش توسط سازمان زيباسازي شهر تهران، گفت: وقتي از بررسي گذشته‌ي محور لاله‌زار صحبت مي‌كنيم، به‌دنبال بررسي كاربردهاي گذشته‌ي آن، نقاط خاطره‌انگيز يا حتا نقاط و فضاهايي هستيم كه در آن‌ها بحث اقتصادي، سياسي و اجتماعي رخ داده است تا با توجه به تأثيري كه در آينده مي‌توانند داشته باشند، آن‌ها را در اجرا تقويت كنيم.
وي با اشاره به فراموش شدن اين بخش و نبود توجه كافي به آن در سال‌هاي گذشته، بيان كرد: اميدواريم بتوانيم هويت را به تهران برگردانيم. تهران شهري بي‌هويت نيست، داراي يك هويت غني است كه فقط بايد آن را بارز كرد و نشان داد. شايد در سال‌هاي گذشته بيش‌تر توجه‌ها به مسائل كلان و پروژه‌هاي ديگري بوده كه اين نقش مغفول مانده است. به همين دليل، اكنون با رويكردي جديد، بحث ارتقاي كيفيت محيط شهري را مورد نظر قرار مي‌دهيم.
هزينه‌ي پروژه‌ها توسط سازمان زيباسازي تأمين مي‌شود
گلشني در توضيح اعتباراتي كه به اين پروژه‌ها اختصاص مي‌يابد، گفت: هزينه‌هاي اين پروژه‌ها را سازمان زيباسازي شهر تهران تقبل مي‌كند. در بودجه‌ها، اين هزينه‌ها پيش‌بيني مي‌شود و بعد از تصويب در شورا، كارهاي اجرايي انجام مي‌شوند.
وي ادامه داد: همكاري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري براي سازمان زيباسازي شهر تهران همان ارزش ريالي را دارد، همين‌قدر كه به‌عنوان بازوهاي مشورتي كنار ما هستند، براي ما ارزش دارد، تفاوتي نمي‌كند كه بگوييم هزينه‌ها از كجا اختصاص مي‌يابد.
او تأكيد كرد: تا كنون پروژه‌اي نداشته‌ايم كه خارج از اعتبارات سازمان زيباسازي باشد. هر پروژه‌اي كه تعريف كرده‌ايم، هزينه‌هايش را نيز داده‌ايم، ضرورتي نيز احساس نكرده‌ايم كه غير از اين باشد.
وي اظهار كرد: ما به‌عنوان سازماني كه در اين بخش مي‌تواند اعتبار بگيرد، كار مي‌كنيم. شايد سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري يا شهرداري مناطق با مشكلاتي روبه‌رو باشند كه نتوانند در اين بخش رديف بودجه پيش‌بيني كنند.
گلشني افزود: ما در اين پروژه‌ها رديف بودجه و هزينه را پيش‌بيني و هزينه مي‌كنيم.
بقاع امامزاده‌ها به‌نوعي به حال خود رها شده‌اند
وي هم‌چنين مرمت امامزاده‌هاي تهران را از ديگر پروژه‌هاي اين سازمان دانست و گفت: با هماهنگي كه با سازمان حج و اوقاف انجام مي‌دهيم، به اين بحث وارد مي‌شويم تا امامزاده‌هاي تهران را مرمت و سامان‌دهي كنيم.
گلشني ادامه داد: بقاع امامزاده‌ها بخشي از تاريخ كشور را شكل مي‌دهند و بايد به آن‌ها توجه كرد. مي‌توان گفت اكنون به‌نوعي آن‌ها به حال خود رها شده‌اند. پس با كمك سازمان حج و اوقاف تلاش مي‌كنيم، به اين بخش وارد شويم و بناي امامزاده‌ها را مرمت و سامان‌دهي كنيم. در اين راستا، تلاش مي‌كنيم امسال بحث اجرايي را در يك امامزاده انجام دهيم.
500 نقطه در شهر تهران با نصب تابلو معرفي شده‌اند
وي در توضيح تابلوهايي كه توسط سازمان زيباسازي شهرداري تهران كنار برخي بناهاي تاريخي نصب شده‌اند، گفت: با همكاري اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري تهران، 500 نقطه را در شهر تهران شناسايي و با نصب تابلو، آن‌ها را معرفي كرديم.
گلشني بيان كرد: اين كار را صرفا در بناهايي كه توسط اين سازمان مرمت شده‌اند، انجام نداده‌ايم، بلكه تلاش مي‌كنيم آن را توسعه دهيم تا در همه‌ي نقاط تاريخي تهران، تابلوهاي معرفي بنا را داشته باشيم تا مردم بدانند در چه مكاني و با چه ارزشي زندگي مي‌كنند.
او افزود: اين موارد هستند كه به تهران هويت مي‌دهند. شايد با نصب اين تابلوي ساده بتوانيم هويت را به يك مكان برگردانيم و ارزش آن‌جا را براي ساكنان آن محل آشكار كنيم تا توجه‌ها براي نگهداري از آن فضا بيش‌تر شود.
محورهاي تاريخي تهران سامان‌دهي مي‌شود
وي پروژه‌ي سامان‌دهي محورهاي تاريخي را از ديگر اقداماتي دانست كه توسط اين سازمان و يكي از كارشناسان قديمي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري درحال انجام است و گفت: درحال شناسايي يكسري محور هستيم كه به‌عنوان محورهاي تاريخي آن‌ها را اولويت‌بندي كنيم. اين پروژه در مرحله‌ي تصميم‌گيري است و با آماده شدن برنامه‌ها، بخشي از آن در كارهاي اجرايي لحاظ مي‌شود.
معاون سازمان زيباسازي شهر تهران مرمت مكان‌هايي را مانند بازارچه‌ي طرخاني، بازار حضرتي و مدرسه‌ي رفاه از پروژه‌هاي اين سازمان به‌عنوان كارهاي اجرايي اعلام و اضافه كرد: احتمالا از اواخر امسال بحث ارتقاي كيفي مدرسه‌ي رفا با كاربري جديد مطرح و اجراي كار توسط سازمان زيباسازي يا شهرداري منطقه‌ي 12 آغاز مي‌شود. كار مطالعاتي و طراحي مرحله‌ي يك آن تقريبا به پايان رسيده است و طراحي مرحله‌ي دوم انجام مي‌شود و اميد داريم به بحث‌هاي اجرايي كار وارد شويم.
گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: سميه ايمانيان
انتهاي پيام