شهر تاريخي توس مجموعه‌اي ارزشمند و نمايشگاهي دائمي از تاريخ، فرهنگ، هنر و معماري ايران‌زمين است. اين شهر حدود 350 هكتار است و بر گرداگرد آن، بقاياي حصار قديمي شهر تاريخي توس با طولي بيش از هفت كيلومتر ديده مي‌شود. شهر تاريخي توس در 24 كيلومتري شمال غربي مشهد واقع است و بقاياي حصار و باروي شهر، كهن‌دژ، بناي هارونيه، بقاياي مسجدجامع تابران، آرامگاه فردوسي و روستاهاي توس و اسلاميه را دربرمي‌گيرد.
مدير پايگاه ميراث فرهنگي شهر تاريخي توس در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در توضيح عملكرد اجرايي و عمراني خود در چند سال گذشته در اين شهر، بيان كرد: در امتداد فعاليت‌هاي سال 1387 و با توجه به تأمين منابع كه در برنامه‌ي چهارم از محل اعتبارات ملي براي توس به‌طور خاص هزينه شده است و با توجه به عملكرد و پشتيباني كه در حوزه‌هاي مقننه و اجرايي از برنامه‌هاي توس مي‌شود، چند كارگاه براي شهر تاريخي توس فعال شدند.
توسعه‌ي آرامگاه فردوسي در توس
سياوش صابري توسعه‌ي آرامگاه فردوسي را در مرحله‌ي يك از سمت جنوب تا نقطه‌ي آغاز لايه‌هاي تاريخي، يكي از پروژه‌هاي فعال اين پايگاه تاريخي دانست و گفت: براساس گمانه‌زني‌هاي انجام‌شده در سال 1376 و ارائه‌ي نتايج اطلاعات به‌دست آمده توسط سرپرست آن هيأت باستان‌شناسي، در اين پروژه كه مراحل نهايي آن در حال طي شدن است، براي ما مشخص شد كه در بخشي از فضاي جلوي آرامگاه فردوسي، لايه‌هاي تاريخي وجود ندارند و اين امكان را مي‌تواند فراهم كند كه طرح محوطه‌سازي يا فعاليت‌هاي عمراني در آن ادامه پيدا كند.
وي با اشاره به افزايش نيازهاي روزمره‌ي مربوط به آرامگاه فردوسي مانند سرويس‌هاي بهداشتي و نمازخانه، اظهار داشت: مرحله‌ي نخست طرح جلوخان آرامگاه فردوسي، به همين دليل تعريف شد و بدون تصرف زمين و اجراي خطوط اصلي طرح روي زمين، اين پروژه آغاز شده و اكنون در حال گذراندن مراحل پاياني است.
او با اشاره به انجام يكسري اقدامات حفاظتي در ديگر بناهاي توس، توضيح داد: برنامه‌هايي براي تعميرات اضطراري و كاشي‌كاري‌هاي بناهاي تاريخي «برج رادكان» و «برج اخنگان» انجام شدند. هم‌چنين فعاليت‌هايي حفاظتي در «ارگ توس» انجام مي‌شوند.
وي افزود: با توجه به نوع مصالح خشتي، گلي و بستري كه در اين بناهاي تاريخي وجود دارد، امكان فعاليت‌هاي اجرايي در فصول بارندگي محدود است كه بايد به اين نكته توجه شود.
صابري گفت: كانال‌هاي آدم‌رو در همه‌ي فضاهاي باغ‌آرامگاه فردوسي براساس محورهايي كه موجود بوده و در مكان‌هايي كه ضرورت داشته، ايجاد شده‌اند. هم‌چنين با احداث يك موتورخانه‌ي مركزي در شمال شرقي باغ‌آرامگاه، لوله‌گذاري‌هاي تأسيسات بنا در حال انجام است. اكنون تأسيسات گرمايش و سرمايش همه‌ي فضاها در محوطه‌ي آرامگاه ايجاد شده است.
او با اشاره به اجراي بحث سيستم آبياري تحت فشار در آرامگاه فردوسي، بيان كرد: براي اين بخش، مخزني ساخته شده است، چون از تابستان با كمبود منابع آب مواجه بوديم و فضاي سبز باغ خشك شد، حتا سيستم آبياري قديمي جواب‌گوي وضعيت نبود. اكنون با احداث مخزن، مسير‌هاي آب لوله‌گذاري شده‌اند.
به گفته‌ي او، فضاي كتابخانه‌ي تخصصي توس با تأمين كتاب‌هاي قابل استفاده به بهره‌برداري مي‌رسد.
وي كار حفاظت اضطراري مسجدمدرسه‌ي توس و مرمت مستمر آن را براي امسال نيز جزو برنامه‌هاي اين پايگاه تاريخي دانست.
ارائه‌ي طرح تفصيلي توسعه‌ي آرامگاه فردوسي
صابري گفت: به‌دنبال انجام اين طرح، طرح تفصيلي جلوخان و آرامگاه فردوسي در دست تهيه قرار گرفت و مشاور پروژه با برگزاري جلسات كارشناسي متعدد با حضور كارشناسان استان و پايگاه، در حال ارائه‌ي طرح تفصيلي جلوخان است.
وي نبود منابع مالي، ايجاد مشكلاتي براي مشاور طرح و در مرحله‌ي نخست قرار داشتن طرح در زمان اجراي آن را از عوامل تأخير در طرح تفصيلي جلوخان و آرامگاه فردوسي ارزيابي كرد و ادامه داد: با آغاز بخش‌هاي اصلي كار در سال گذشته، قرارداد طرح تفصيلي جلوخان و آرامگاه فردوسي بسته شد و كار ادامه يافت.
او توضيح داد: در اين طرح، بخشي از خدمات مورد نياز آرامگاه فردوسي و فضا به نيت انتقال كاربري‌هاي نامناسب داخل بافت مانند سرويس‌هاي بهداشتي به بيرون تعريف شد و با همكاري معاونت سرمايه‌گذاري استان خراسان رضوي، مجموعه‌ي سرويس بهداشتي در بيرون آرامگاه فردوسي با درنظر گرفتن ديد و حريم منظري آرامگاه ساخته شد.
مدير پايگاه شهر تاريخي توس بيان كرد: اگر يكسري فعاليت‌هاي اداري در استان سريع‌تر انجام شوند، به انجام بخش نخست پروژه تا پايان سال عمراني جاري در 31 تيرماه 1389 مي‌توان اميدوار بود.
او با تأكيد بر تأمين منابع و بستن قرارداد براي اجراي بحث طرح تفصيلي شهر تاريخي توس در استان خراسان رضوي، اظهار داشت: اعتبار اين طرح از حدود سه‌ماه پيش براي استان فرستاده شده و براساس شرح خدمات مصوبي كه در اين زمينه تهيه شده است، كار بستن قرارداد طرح انجام مي‌شود.
وي هدف از اجراي اين طرح را پاسخ دادن به پرسش‌هاي بي‌شماري دانست كه در اين شهر تاريخي مطرح مي‌شوند و افزود: به‌طور مشخص، حل مسائل سكونتگاهي كه در اين مكان وجود دارد، چگونگي اجراي طرح‌هاي مرمت و احيا در گستره‌ي توس و تبديل شدن اين فضاها به سايت ـ موزه، در طرح تفصيلي شهر تاريخي توس قابل پيش‌بيني خواهند بود.
بخشي از مسائل توس با تهيه‌ي طرحي جامع براي ايجاد شهر جديد حل مي‌شود
او در ادامه با اشاره به ايجاد شهر جديد توس براساس مصوبات شوراي عالي معماري و شهرسازي، گفت: از طريق طرح جامعي كه هم بحث محيط تاريخي ـ فرهنگي تاوران را دربرمي‌گيرد و هم بحث شهر جديد كه با تاوران توس فاصله دارد، اميدواريم بتوانيم بخشي از مسائل توس را حل كنيم و كيفيت آن را ارتقا دهيم.
صابري آلودگي‌هاي بصري زيادي را كه در مسير‌هاي منتهي به تاوران ديده مي‌شوند، مشكل بزرگ اين منطقه دانست و ادامه داد: ساخت‌وسازهاي انجام‌شده در مبادي ورودي به سمت شهر توس، مناسب فضاي فرهنگي ـ تاريخي و ورودي يكي از مهم‌ترين فضاهاي اين محوطه‌ي تاريخي نيست. البته تهيه‌ي يك طرح مناسب براي مبادي ورودي شهر به‌منظور جلوگيري و سامان‌دهي ايجاد صنايع مزاحم يا كاربري‌هاي غيرقابل پيش‌بيني و ناخواسته كه بايد هزينه‌هاي زيادي براي اصلاح منظري آن صرف شود، وظيفه‌ي سازمان ميراث فرهنگي نيست و به‌نظر مي‌رسد، اين قضيه بايد از طريق مراجع ذي‌ربط بررسي شود.
وي با تأكيد بر لزوم دسترسي به امكانات مناسب براي به‌سازي فضاي سبز شهر تاريخي توس، افزود: با توجه به تغييرات پايگاه‌ها و استاني شدن برخي پايگاه‌هاي ملي، بايد در اعتبارات استاني سال آينده از طريق استان خراسان رضوي، براي اين پايگاه پيش‌بيني منابع مالي شود تا پروژه‌ها دچار وقفه نشوند.
تهيه‌ي طرحي در زمينه‌ي نظام جامع معرفي شهر تاريخي توس
مدير پايگاه ميراث فرهنگي شهر تاريخي توس در توضيح بحث نظام جامع معرفي توس، گفت: در اين بحث، بازديد‌كنندگان از فضاهاي تاريخي و فرهنگي به‌نحو مناسبي از اطلاعات تاريخي ـ فرهنگي مي‌توانند مطلع شوند. به همين دليل، بحث اين نظام با موضوع معرفي چگونگي انجام فعاليت‌هاي پايگاه توس درحال پي‌گيري است و با منتج شدن اين قضيه به تهيه‌ي طرحي در زمينه‌ي نظام جامع معرفي اين شهر تاريخي، مي‌توان در سال‌هاي بعد فعاليت‌هاي اجرايي آن را شكل داد.
او با اشاره به حفاظت از حصار شهر تاريخي توس، اظهار كرد: در سال‌هاي گذشته، بخشي از دروازه‌ي رودبار توس كه توسط برخي متصرفان زمين‌هاي اطراف امكان تخريب داشت، به‌صورت نمادين بازسازي شد. به همين دليل، امسال به موضوع حفاظت از حصار و 70 متر از ضلع شرقي آن پرداخته شد. اكنون نيز گاهي روي حصار كارهايي انجام مي‌شوند.
صابري با اشاره به راه‌اندازي پايگاه توليد مصالح در توس به‌منظور حفاظت بهتر از حصار اين شهر تاريخي، بيان كرد: در اين پايگاه، خشت به‌صورت اماني توليد مي‌شود و پس از اين‌كه خشت‌ها براساس مطالعات پيشين، كيفيت حداقلي را پيدا مي‌كنند، مورد استفاده قرار مي‌گيرند و در نهايت، از اندود‌هايي مانند كاه‌گل و بخش‌هايي نيز براساس نوع كار، از گل ورز داده‌شده براي حفاظت از حصار شهر توس استفاده مي‌شود.
وي با اشاره به آغاز مرمت بخش دروازه‌ي مرو توس در حصار اين شهر تاريخي، اضافه كرد: اين بخش از حصار، سالم‌ترين بخش آن است و تا حدود نه متر از ارتفاع آن باقي مانده، ولي در سمت دروازه‌ي رودبار حدود سه متر از حصار باقي مانده است.
اجراي پوشش حفاظتي براي آرامگاه منسوب به امام محمد غزالي
صابري در توضيح بحث حفاظت و مرمت آرامگاه منسوب به امام محمد غزالي توسي با اشاره به قرار گرفتن اين آرامگاه در پشت حصار شهر توس و در قبرستان «سفالقان»، ادامه داد: فضاي موسوم به آرامگاه امام محمد غزالي، سردابه‌اي است كه احتمالا به يك بناي برج‌مقبره‌اي متعلق بوده است و بخش سردابه‌ي آن به‌طور كامل وجود دارد؛ ولي بيش‌ترين بخش مقبره در سال‌هاي گذشته تخريب شده و فقط چند رج از پلان اين بنا باقي مانده است.
وي گفت: اكنون در حال تعريف پوشش حفاظتي براي بنا هستيم و دورتادور محوطه را فنس‌كشي كرده‌ايم و حفاظت‌هاي اضطراري دور سرداب به‌پايان رسيده‌اند.
حفاظت از مقبره‌ي خواجه عبدالرزاق
مدير پايگاه شهر تاريخي توس با اشاره به بازديد ميداني از گستره‌ي 16500 مترمربعي در توس و گزارش كشف بنايي موسوم به مقبره‌ي خواجه عبدالرزاق بين توس و چناران و به‌دست آوردن شواهد معماري مربوط به دوران سلجوقي در آن مكان، از آغاز حفاظت و مرمت اين بنا خبر داد و گفت: به‌دليل جاده‌اي كه در كنار اين بنا ساخته، به بستر طبيعي آن آسيب‌هايي وارد شده است. به همين دليل، از طريق ايجاد يك ديوار نگهبان، مانع ريزش آن از سمت پايين و به‌سوي جاده شديم.
وي اجراي پوشش بنا، تعمير ديوار‌ها و بدنه‌هاي آن را به‌دليل حفظ كتيبه‌ي ارزشمندي كه داخل بنا وجود دارد، ضروري دانست و اعلام كرد: حفاظت از بنا در برنامه‌ي كاري اين پايگاه است.
آغاز مرمت تكيه‌هاي روستاي «كنگ» و ثبت آن‌ها در فهرست آثار ملي
او هم‌چنين با اشاره به پي‌گيري فعاليت حفاظتي و مرمتي پايگاه ميراث فرهنگي شهر تاريخي توس براي روستاي «كنگ» اظهار داشت: پرونده‌ي ثبتي اين روستا تهيه شده است و پس از گذراندن مراحل آن در شوراي ثبت استان، به‌منظور ثبت در فهرست آثار ملي به اداره كل ثبت آثار تاريخي فرستاده مي‌شود.
وي آغاز مرمت تكيه‌هاي اين روستا را با همكاري مردم و هيأت امناي آن از جمله پروژه‌هاي فعال روستا دانست و با اشاره به پايان يافتن مرمت بخش عمده‌اي از اين تكيه‌ها، گفت: بحث مرمت تكيه در ديگر فضاهاي روستا نيز با مشاركت دهياري و مردم در حال انجام است.
او با اشاره به مشاركت كم‌تر پايگاه در فضاهاي عمومي و خانه‌ها براي حفاظت و مرمت آن‌ها، بيان كرد: اميدوارم اين پروژه بتواند به‌صورت يك دستور كار مشترك بين دولت و مردم پي‌گيري شود و ادامه يابد و روستاي كنگ به يك روستاي حفاظت‌شده‌ي ميراث تاريخي، طبيعي و هدف گردشگري تبديل شود.
مستندنگاري خانه‌ي منسوب به فردوسي در «پاژ»
وي نقشه‌برداري و مستند‌سازي چند بناي تاريخي را در محورهاي مختلف توس از ديگر پروژه‌هاي عملياتي اين پايگاه تاريخي دانست و گفت: مستندنگاري خانه‌ي منسوب به فردوسي در روستاي «پاژ» انجام شده و مراحل ثبت آن در حال پي‌گيري است. هم‌چنين ديگر بناها و آثار موجود در اين محدوده در حال مستند‌سازي هستند.
صابري ادامه داد: بستن قرارداد به‌منظور انجام مطالعات سنجش از دور براي شهر تابران انجام شده و شرح خدمات و مدارك آن تهيه و به مديريت استان خراسان رضوي تحويل داده شده است تا با تأمين منابع مالي، مطالعات سنجش از دور شهر تابران به‌منظور تدقيق عرصه و حريم انجام شود.
حل شدن مشكل منظري توس با اجراي طرح جلوخان آرامگاه فردوسي
وي هم‌چنين در توضيح آخرين وضعيت دكل‌هاي برق توس با اشاره به متوقف بودن پروژه، به خبرنگار ايسنا گفت: به‌تازگي از سوي معاون حفظ و احياي استان خراسان رضوي مكاتبه‌هايي مبني بر درخواست پي‌گيري اين قضيه انجام و پيشنهادهايي براي انجام اقداماتي به‌صورت مقدماتي درباره‌ي دكل پشت آرامگاه فردوسي مطرح شده‌اند.
او ادامه داد: با پي‌گيري اين مسأله به‌صورت تدريجي با تأمين منابع مالي و امكانات فني، اقدامات لازم درباره‌ي ديگر دكل‌هاي حريم منظري شهر توس انجام مي‌شوند.
صابري افزود: اميدواريم با اجراي طرح جلوخان آرامگاه فردوسي و جمع‌آوري چراغ‌هاي برقي كه در وسط بلوار هستند، مشكل منظر توس از ضلع ورودي كم‌تر شود. خوشبختانه طرح جلوخان، بخشي از اين چراغ‌ها را حفظ مي‌كند و از طريق منابع نوري كه در چهار گوشه پيش‌بيني مي‌شوند، اين مشكل در بخش ورودي حل خواهد شد؛ اما بحث دكل برق به استفاده از تكنولوژي‌هاي زميني مربوط مي‌شود، تا به هر طريقي آن دكل حذف شود.
افزايش 25 درصدي اعتبار براي پايگاه تاريخي توس
مدير پايگاه ميراث فرهنگي شهر تاريخي توس درباره‌ي وضعيت اعتبارات اين پايگاه تاريخي، توضيح داد: در چند سال گذشته، ميزان اعتبارهاي اين پايگاه افزايش يافته است. از نقطه‌ي آغاز قانون برنامه‌ي چهارم توانسته‌ايم، با گزارش‌هاي متعدد و بازديد‌هاي مكرر، اعتبارها را افزايش دهيم.
وي با اشاره به معطوف بودن موضوع اعتبارات اين پايگاه در دوسال نخست به تملك‌ها، بيان كرد: به تشخيص مسؤولان استان، بايد بخشي از اراضي و خانه‌ها تملك شوند.
صابري با تأكيد بر توجه اين پايگاه در سال جاري به ميزان افرايش اعتبار، سقف اعتبار مصوب را براي پايگاه حدود پنج‌ميليارد تومان دانست و ادامه داد: با توجه به اين‌كه از اين ميزان اعتبار مصوب‌شده كم‌تر از 60 درصد تخصيص مي‌يابد، اكنون كم‌تر از دوميليارد تومان در اختيار اداره كل استان است تا فعاليت‌هاي اجرايي مورد نياز را براي توس انجام دهد.
به گفته‌ي او، بخشي از اين اعتبار به‌منظور تملك در صورت پيش آمدن موارد اضطراري و بخش‌هايي نيز براي مطالعه، تأمين اعتبار طرح تفصيلي شهر تاريخي توس و خريد تجهيزات براي موتورخانه و تأسيسات بناهاي تاريخي استفاده مي‌شود.
وي با اشاره به بي‌بهره بودن اين پايگاه از منابع استاني و تخصيص اين منابع به پرداخت هزينه‌هاي كاركنان مجموعه‌ي فضاي سبز و باغ‌آرامگاه فردوسي، اظهار كرد: صرف نظر از فعاليت‌هاي عمراني انجام‌نشده به‌جز يك مورد كه از طريق سرمايه‌گذاري در رستوران آرامگاه فردوسي بود، فعاليت‌هاي تعميراتي در حال انجام‌اند.
صابري درباره‌ي افزايش چند درصدي ميزان اعتبارات سالانه‌ي اين پايگاه، اين افزايش اعتبار را منوط به ميزان تخصيص اعتبارات در سال دانست و با اشاره به افزايش 25 درصدي آن، گفت: رقم دريافتي لزوما افزايش پيدا نمي‌كند. البته امسال اعتبار عمراني حوزه‌ي ميراث فرهنگي كاهش داشت، ولي اعتبار توس كاهش نداشت و ثابت ماند.
انتهاي پيام