به اعتقاد يك كارشناس ارشد مرمت بناهاي تاريخي، يكي از بهترين روش‌هاي معرفي آثار فرهنگي و تاريخي به مردم، استفاده از صدا‌وسيماست.
حميد مظاهري تهراني در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با تأكيد بر اين‌كه هيچ رسانه‌اي مانند صداوسيما نمي‌تواند آثار تاريخي و فرهنگي يك كشور را به مردم معرفي كند، اظهار داشت: هيچ شكي نيست كه رسانه‌ي صداوسيما تأثير مثبتي بر معرفي آثار تاريخي و فرهنگي به مردم دارد.
وي با اشاره به چگونگي معرفي آثار تاريخي توسط صداوسيما، بيان كرد: براي اين كار، مستقر شدن گروه‌هاي فيلم‌برداري در مكان‌هاي تاريخي لازم است؛ ولي مشكلي در اين ميان مطرح مي‌شود كه استقرار اين گروه‌ها چه آسيبي به آثار تاريخي وارد مي‌كند؟
بيش‌تر گروه‌هاي فيلم‌برداري نحوه‌ي درست برخورد با اثر تاريخي را نمي‌دانند
او توضيح داد: نحوه‌ي فيلم‌سازي براي يك سريال يا مجموعه‌ي تلويزيوني در ساختمان‌هاي آپارتماني با ساختن يك مستند و مجموعه‌ي تلويزيوني در يك اثر تاريخي بسيار متفاوت است. به‌طور قطع، براي پروژه‌هاي سنگين تاريخي كه عوامل آن مدت طولاني بايد در يك بنا مستقر باشند، بهتر است، اين كار انجام نشود، چون آثار تاريخي توان اين را ندارند كه مدت زيادي پروژه‌هايي از اين قبيل در آن‌ها انجام شوند. اين كار به اين آثار آسيب وارد مي‌كند.
وي ادامه داد: معرفي آثار تاريخي و استفاده از آن‌ها توسط صداوسيما مشكل‌ساز نيست، بلكه مشكل زماني ايجاد مي‌شود كه نحوه‌ي برخورد گروه‌هاي فيلم‌برداري و تصويربرداري و مستندسازي با يك اثر تاريخي، تعريف درستي نداشته باشد.
او گفت: بيش‌تر گروه‌هاي فيلم‌برداري و كساني كه براي ساخت يك مستند يا مجموعه‌ي داستاني به يك اثر تاريخي وارد مي‌شوند، شناخت درستي از آن اثر ندارند و نحوه‌ي درست برخورد كردن با آن را نمي‌دانند. به همين دليل، در بسياري از مواقع با آسيب‌هايي مواجه مي‌شويم كه قابل جبران نيستند.
اين مدرس دانشگاه اظهار كرد: اگر در ساخت يك فيلم، امكان گرفتن يك پلان يا چند برداشت وجود داشته باشد، در يك اثر تاريخي مانند چهل‌ستون اصفهان يا بقعه‌اي صفوي، اگر در هنگام فيلم‌برداري به بدنه‌ها يا قسمت‌هايي از بنا آسيبي وارد شود، ديگر آن بخش‌ها قابل بازسازي نيستند.
مظاهري اضافه كرد: بيش‌تر فيلم‌سازاني كه به اثري تاريخي وارد مي‌شوند، پيش از اين‌كه براي آن اثر، احترام قائل شوند، براي كار و هنر خود اولويت قائل مي‌شوند و اين درست همان نقطه‌اي است كه آسيب‌ها آغاز مي‌شوند.
تجهيزات فيلم‌سازي سرمنشأ وارد شدن آسيب به كالبد آثار تاريخي‌اند
وي ادامه داد: متأسفانه تجهيزات و ادواتي كه در كار فيلم‌سازي استفاده مي‌شوند، بخصوص در بخش‌هايي كه به نورپردازي مربوط مي‌شوند، سرمنشأ وارد شدن بسياري از آسيب‌هاي جدي به كالبد آثار تاريخي‌اند.
او با اشاره به وجود ابزار تصويربرداري و نورپردازي در فيلم‌ها و سريال‌ها مانند باريكودا كه به‌صورت سقفي و از دو طرف به ديوار متصل مي‌شود، اين وسيله را يکي از آسيب‌زننده‌ترين وسايلي دانست كه در مکان‌هاي فيلم‌برداري براي نورپردازي استفاده مي‌شود.
اين مدرس دانشگاه با بيان اين‌که اين وسيله به تكيه‌گاه نياز دارد، افزود: معمولا بخش‌هاي زير تكيه‌گاه به‌شدت آسيب مي‌بينند و خراش برمي‌دارند. در اين صورت، مرمت همان بخش به هزينه‌ي هنگفتي نياز دارد و بسيار زمان‌بر است و خود مقدمه‌اي براي آغاز يكسري تخريب‌هاي بعدي مي‌تواند باشد.
نور پروژكتورها به مجموعه‌هاي تاريخي آسيب مي‌زند
وي با اشاره به شدت نور پروژكتورهايي كه بين 800 تا 1000 وات يا بالاتر در مکان‌هاي تاريخي نور ايجاد مي‌کنند، گفت: اين مقدار نور سبب آسيب ديدن مجموعه‌هاي تاريخي مي‌شود. اين نور در كوتاه‌مدت و بلندمدت لطمه‌هاي زيادي را به تزيينات، بخصوص آثار نقاشي و همه‌ي تزييناتي كه در آن‌ها رنگ يا رنگ‌دانه به‌كار رفته‌اند، مي‌تواند وارد كند.
او بيان كرد: در بسياري از مواقع، گروه‌هاي فيلم‌سازي در طول ساخت يك برنامه‌ي تاريخي، در بنا مستقر مي‌شوند كه اين کار سبب ايجاد آسيب‌هاي انساني به اثر خواهد شد. گروه‌هاي فيلم‌برداري به‌خاطر نداشتن اطلاع و كمبود حساسيت نسبت به آثار تاريخي، گاهي سبب ايجاد آسيب در اثر تاريخي مي‌شوند.
مظاهري ادامه داد: به‌دنبال فراهم كردن امكانات و تجهيزات فني، از آنجا که همه‌ي هم‌وغم گروه‌هاي فيلم‌برداري ساخت فيلم به بهترين وجه، نور و كيفيت است، گاهي در اين ميان، كالبد اثر تاريخي به‌دليل نورپردازي‌ها و لطمه‌هاي انساني آسيب مي‌بينند.
وي با تأكيد بر اين موضوع كه بيش‌تر تزيينات مانند پنجره‌هاي گره‌چيني با شيشه‌هاي رنگي و تزيينات گچ‌بري در آثار تاريخي بسيار ظريف و شكننده‌اند و به‌شدت در مقابل ضربه حساس‌اند، اظهار داشت: برخورد‌هاي خشن و حساب‌نشده‌اي كه گاهي گروه‌هاي فني فيلم‌برداري با آثار تاريخي انجام مي‌دهند، در بيش‌تر موارد براي آثار به‌شدت خطرسازند.
براي اجراي پروژه‌هاي بلندمدت به هيچ عنوان نبايد از آثار تاريخي استفاده كرد
مظاهري معرفي آثار تاريخي را از طريق صداوسيما يكي از بهترين روش‌هاي ممكن براي شناساندن اين آثار به مردم دانست و گفت: در كنار اين کار بايد راه‌كاري پيدا كنيم كه ورود اين گروه‌ها به آثار تاريخي با كم‌ترين خسارت‌ها انجام شود.
به اعتقاد او، در گام نخست براي اجراي پروژه‌هاي بلندمدت، به هيچ عنوان نبايد از آثار تاريخي استفاده كرد. اگر قرار است، يك پروژه‌ي بلندمدت براي اثر تاريخي ساخته شود، توصيه مي‌كنم كه دست كم بخشي از كار را با ساخت دكور جبران كنند تا اقامت گروه‌هاي فيلم‌برداري در يك اثر تاريخي طولاني نشود. بد نيست، نوعي تقسيم‌بندي زماني و مكاني انجام شود و بخش‌هايي از كار به‌شكل دكور ساخته شود. هم‌چنين ساخت دكور، امكانات بيش‌تري را براي فيلم‌برداري به گروه‌ها مي‌دهد تا فرآيندهاي فني را به شكلي كه همه‌ي پلان‌ها، برداشت‌ها و سكانس‌ها لازم دارند، در يك اثر تاريخي انجام دهند.
كلاس‌هاي توجيهي براي گروه‌هاي فيلم‌برداري در آثار تاريخي برگزار شوند
وي بيان كرد: بهتر است، در مكان تاريخي كه قرار است، يك مجموعه‌ي تلويزيوني در آن ساخته شود، پيش از آغاز كار، يكسري كلاس‌هاي توجيهي براي گروه‌هاي فيلم‌برداري برگزار شوند تا آن‌ها با آسيب‌هايي كه تجهيزات اين كار ممكن است، به آثار تاريخي وارد كنند، آشنا شوند و از اين طريق بيش‌تر مراقب آن مكان تاريخي باشند.
اين مدرس دانشگاه با تأكيد بر مؤثر بودن آموزش به گروه‌هاي فيلم‌برداري پيش از آغاز كار گروهي، اظهار داشت: حقيقتا تاكنون اين كار انجام نشده است. نحوه‌ي برخورد گروه فيلم‌ساز در يك آپارتمان نبايد با نحوه‌ي برخورد همان گروه در يك اثر تاريخي يكسان باشد. گروه‌هاي فيلم‌بردار بايد بدانند كه با آثار تاريخي بايد بسيار با ملاحظه‌تر برخورد كنند و در استفاده از تجهيزات‌شان محتاط تر باشند.
وي به خبرنگار ايسنا گفت: براي كارهاي نورپردازي و تصويربرداري در آثار تاريخي، بهتر است تجهيزات ويژه‌اي در نظر گرفته شوند. به‌عنوان مثال، براي انجام نورپردازي مي‌توان از فيلترهايي استفاده كرد كه به بدنه‌ها و تزيينات يك بناي تاريخي، آسيب كم‌تري برسانند يا زماني كه مي‌خواهند، نورپردازي سقفي انجام دهند، پيش از آن بايد ابزار خود را به جايي تكيه دهند كه ترجيحا به بدنه‌ي سازه تكيه داده نشود يا اگر تكيه دادند، آن‌قدر با احتياط رفتار كنند كه هيچ آسيبي متوجه اثر نشود.
اين كارشناس ارشد مرمت آثار تاريخي ادامه داد: شايد بد نباشد به مرور، گروه‌هايي كه به‌صورت حرفه‌يي در آثار تاريخي كار مي‌كنند، تجهيزات‌شان با امكانات و حساسيت‌هاي آن اثر تاريخي هماهنگ شود، تا كم‌ترين ميزان خسارت به آثار وارد شود. از سوي ديگر، خود گروه نيز مهم است؛ تهيه‌كننده‌ي يك مجموعه بايد گروه خود را براي كار در اين‌گونه مكان‌ها كاملا توجيه كند تا اين گروه در مدتي كه در اثر تاريخي اقامت دارد، يكسري ملاحظات را رعايت كند.
به اعتقاد او، حركت‌هاي بيش از اندازه حتا در ريل‌گذاري‌ها يا تراولينگ، از حركت‌هايي هستند كه به يك اثر تاريخي آسيب زيادي مي‌توانند وارد كنند.
اين مستندساز افزود: در بسياري موارد، معمولا كف اثر تاريخي به‌شدت آسيب مي‌بيند، چون گاهي وزن سنگين تراولينگ، دوربين و تجهيزات همراه آن به نقطه‌اي مي‌رسد كه آن مكان تاريخي استقامت لازم را براي تحمل وزن آن‌ها ندارد. به همين دليل ممكن است، سست شود و به مرور روبه تخريب برود.
مستندسازي با موضوع آثار تاريخي سطحي شده است
مظاهري درباره‌ي ساخت مستندهاي خوب و مناسب در زمينه‌ي معرفي آثار تاريخي، اظهار داشت: اين برنامه‌ها در صداوسيما بسيار كم ساخته مي‌شوند. گروه‌هاي فيلم‌سازي به‌شدت كار مي‌كنند تا تعداد مستندهاي بيش‌تري از تلويزيون پخش شود؛ ولي به‌لحاظ ساختار مستندي، اين برنامه‌ها قوي نيستند و فكر نمي‌كنم، در معرفي مناسب آثار تاريخي تاكنون موفق شده باشند.
وي با تأكيد بر اين‌كه اكنون مستندسازي با موضوع آثار تاريخي سطحي شده است، بيان كرد: در اين برنامه‌ها صرفا به يكسري نماهاي عمومي، جزييات و توضيحات فني كه شخص گوينده در اين مستندها به آن‌ها اشاره مي‌كند، اكتفا مي‌كنند كه اين كليشه‌يي‌ترين نوع ساخت مستند از يك اثر تاريخي است.
او گفت: اكنون صداوسيما برنامه‌هاي مستند زيادي پخش مي‌كند. در اين ميان، شبكه‌ي چهار نسبت به ديگر كانال‌ها كيفيت بهتري دارد. شبكه‌هاي استاني نيز به‌شدت درحال ساخت اين‌گونه برنامه‌ها هستند.
گروه‌هاي مستندساز اشراف كامل بر آثار تاريخي ندارند
مظاهري ادامه داد: ما مشكلي براي ساخت مستندهاي تاريخي و معرفي آن‌ها نداريم، مسأله اين است كه آنچه ساخته مي‌شود، از كيفيت لازم برخوردار نيست و متأسفانه گروه‌هاي مستندساز ما اشراف كامل بر آثار تاريخي ندارند. در واقع، مشاوران مناسبي كنار آن‌ها نيستند تا كاري را كه بايد، به بهترين نحو انجام دهند. در نهايت، مستندي كليشه‌يي ساخته مي‌شود كه اطلاعات آن با اطلاعاتي كه ليدرتورها در اختيار گردشگران قرار مي‌دهند، يكسان است.
به اعتقاد او، در آثار تاريخي جزييات جذابي وجود دارند كه در مستندها به آن‌ها پرداخته نمي‌شود. شايد زمان آن رسيده باشد كه به‌عنوان مثال، درباره‌ي عالي‌قاپو اصفهان به جزييات ديگري مانند جزييات فني وارد شويم. اشكالي به فيلم‌سازان وارد نيست، چون احتمالا تخصص اين كار را ندارند؛ ولي اگر مستندها پشتوانه‌ي پژوهشي قوي داشته باشند، مي‌توانند بسيار جذاب‌تر باشند. در عين حال، فيلم‌سازاني كه به مرور درحال ساخت مستندي حرفه‌يي هستند، كار موفق‌تري به انجام مي‌رسانند.
اين كارشناس ارشد مرمت آثار تاريخي با اشاره به وجود مستندسازان حرفه‌يي كه فقط درباره‌ي آثار تاريخي كار مي‌كنند، گفت: بخش‌هايي از كار كه توسط مستندسازان حرفه‌يي ساخته مي‌شوند، قدرت بيان بهتري دارند.
اطلاعات كليشه‌يي در برنامه‌هاي مستند ارائه مي‌شوند
مظاهري بيان كرد: مشكل صداوسيما اين است كه فيلم‌ها و مستندهاي ساخته‌شده، جذابيت لازم را ندارند كه تماشاگر را به‌دنبال خود بكشانند تا بتوانند اطلاعات لازم را منتقل كنند. هم‌چنين اطلاعاتي كه ارائه مي‌شوند، دقيق نيستند و اطلاعاتي كليشه‌يي‌اند كه باز هم به علت كافي نبودن دانش فيلم‌ساز درباره‌ي آثار تاريخي است.
وي اضافه كرد: وجود مشاوران حرفه‌يي كه آثار تاريخي را مي‌شناسند و كساني كه مي‌توانند به‌طور دقيق كار كنند، بسيار مهم است. به عبارتي ديگر، زمان آن رسيده است كه ما از معرفي كليات آثار تاريخي به جزيياتي مانند معماري، مسائل فني، دوره‌شناسي يا بحث‌هاي تاريخي وارد شويم.
جاي معرفي آثار تاريخي به كودكان و نوجوانان در صداوسيما بسيار خالي است
او هم‌چنين ساخت برنامه‌هايي را با هدف معرفي آثار تاريخي به گروه‌هاي سني كودك و نوجوان، يكي ديگر از كارهايي دانست كه لزوم انجام آن در ايران بسيار حس مي‌شود و تأكيد كرد: مستندهايي كه براي اين سن ساخته مي‌شوند، بسيار كم هستند و آن‌هايي نيز كه ساخته شده‌اند، جذابيت لازم را ندارند. بيش‌تر كودكان و نوجوانان در يك اثر تاريخي به‌دنبال يكسري راز و رمز مي‌گردند و دوست دارند، براي توضيح وضعيت يك اثر تاريخي، داستاني بيان شود. اكنون در اين برنامه‌ها، داستان‌ها بسيار كم‌تر گفته مي‌شوند. با انجام اين كار، يك اثر تاريخي براي قشر كودك و نوجوان جذاب‌تر مي‌شود و آن‌ها علاقه‌ي بيش‌تري براي توجه به آن پيدا مي‌كنند.
وي افزود: من جاي اين قضيه را در كارهاي صداوسيما بسيار خالي مي‌بينم و معتقدم ساخته شدن برنامه‌هايي كه به معرفي آثار تاريخي مي‌پردازند، براي كودكان و نوجوانان مهم‌تر از آن‌هايي است كه براي بزرگ‌سالان ساخته مي‌شوند، چون بزرگ‌سالان به يك شرايط ايستايي رسيده‌اند، ولي كودكان و نوجوانان نياز دارند، به اين قضيه علاقه‌مند شوند.
انتهاي پيام