الف: درک وضعيت‌هاي اجتماعي:
جامعه‌شناسي پيامدهاي عملي بسياري براي زندگي ما دارد. تفکر و پژوهش جامعه‌شناسي به سياست‌گذاري عملي و اصلاحات اجتماعي به چندين طريق آشکار کمک مي‌کند. مستقيم‌ترين راه صرفا از راه فراهم کردن درکي روشن‌تر و مناسب‌تر از ادراکات قبلي در مورد يک وضعيت اجتماعي است. اين امر مي‌تواند يا در سطح آگاهي واقعي باشد يا از طريق به دست آوردن درک بهتري از اين که چرا چيزي رخ مي‌دهد، صورت گيرد.

ب: آگاهي از تفاوت‌هاي فرهنگي:
دومين شيوه کمک جامعه‌شناسي به سياست‌گذاري عملي از طريق کمک به رشد آگاهي فرهنگي بيشتر در ميان گروه‌هاي مختلف جامعه است. پژوهش جامعه‌شناختي وسيله‌اي براي ديدن دنياي اجتماعي از ديدگاه‌هاي گوناگون فرهنگي فراهم مي‌کند و به اين ترتيب در به دور افکندن تعصباتي که گروه‌ها نسبت به يکديگر دارند، کمک مي‌کند. کسي که آگاهي کاملي از ارزش‌هاي گوناگون فرهنگي نداشته باشد نمي‌تواند سياست‌گذار روشن‌بيني باشد.

ج: ارزيابي نتايج سياست‌گذاري‌ها:
پژوهش جامعه‌شناختي داراي پيامدهاي عملي از نظر نتايج ابتکارات سياسي است. يک برنامه اصلاحات عملي ممکن است در دست‌يابي به آن‌چه که طراحان آن در نظر داشته‌اند ناکام شود يا به دنبال خود يك رشته نتايج ناخواسته ناخوشايندي را به بار آورد. در اين باب اهميت عملي جامعه‌شناسي براي تحقيق و پژوهش در زمينه اين عمل سياسي مشخص مي‌شود.

د: افزايش خودشناسي:
جامعه‌شناسي خود موجب خود روشن‌گري گرديده و فرصت زيادي به گروه‌ها و افراد براي تغيير شرايط زندگي‌شان ارائه مي‌کند. از ديگر اهداف جامعه‌شناسي مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- شناخت قوانين حاكم بر جوامع و پديده‌هاي اجتماعي
- شناخت عوامل انحطاط و سقوط جوامع خاص به منظور صيانت از جامعه
- آسيب‌شناسي جامعه و بررسي مسائل اجتماعي موجود در آن و ارائه راه‌كارهاي مناسب براي حل آن
- شناخت مكانيسم و روند تحولات و نيز ايجاد دگرگوني در عناصر آن براي جامعه ايده‌آل
- شناخت دقيق بعد اجتماعي انسان به منظور كمال بخشيدن او
- ارائه تبيين‌هاي معقول و مستدل و تربيت مديران كارآمد در جامعه كه بتوانند تصميم‌هاي عاقلانه‌تر و واقع‌بينانه‌تري براي رشد و توسعه مادي و معنوي جامعه اتخاذ كنند. - ايجاد قدرت پيش‌بيني حوادث آينده به منظور غافل‌گير نشدن مديران و رهبران جامعه
- شناخت دقيق كمبودها و نيازهاي جامعه و پيامدهاي اجتماعي آن به منظور حصول برنامه‌ريزي دقيق
- ارزيابي دقيق پيامدهاي توسعه اقتصادي–اجتماعي و تاثير و تاثر متقابل آن با ارزش‌ها و باورهاي جوامع به منظور ارائه الگوي توسعه مناسب با ويژگي‌هاي فرهنگي خاص جوامع و كاستن از پيامدهاي زيان‌بار فرهنگي و انساني توسعه.

بررسي مسائل اجتماعي عمده در جامعه‌شناسي

بررسي مسائل اجتماعي از عمده‌ترين مباحث جامعه‌شناسي است كه از اوائل قرن بيستم و به ويژه از دهه 40 در آمريكا و سپس ساير كشورهاي اروپايي اهميت يافته و در سه دهه اخير نيز به تدريج اهميت آن در كشورهاي در حال توسعه شناخته شده است. اين شاخه از جامعه‌شناسي در سطح كلان و تعيين و تبيين عمده‌ترين معضلات اجتماعي يك جامعه اهتمام ورزيده است، كه تلاش جامعه‌شناسان در اين حوزه به مدد نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، تعريفي از مساله اجتماعي و تحليلي از روند شكل‌گيري آن و نيز ارائه راه‌هاي مقابله با آن بوده است.
بدين‌سان تاكنون چندين نظريه و ديدگاه در تعريف و تبيين مساله اجتماعي مطرح شده است كه عبارتند از: آسيب‌شناسي اجتماعي، بي‌سازماني اجتماعي، ستيز ارزشي، رفتار انحرافي، نظريه انتقادي و نظريه جامعه‌شناختي. اين ديدگاه‌ها كه بعضا مشترك حوزه آسيب‌شناسي اجتماعي نيز هستند ملهم از انواع نظريه‌ها و ديدگاه‌هاي كاركردگرا، تضاد‌گرا و انتقادي بوده‌اند كه عمدتا به عوامل عيني و ساختاري در تعريف و تبيين مساله اجتماعي توجه كرده‌اند. ديدگاه‌هاي ديگري كه در سال‌هاي اخير بر اساس رويكردهاي پست مدرنيستي در تعريف و تبيين مسائل اجتماعي مطرح شده‌اند، كه به جاي تاكيد بر عوامل ساختاري و عيني در بررسي مسائل اجتماعي بر عوامل ذهني و عنصر آگاهي و نسبيت تاكيد مي‌ورزند.
"مساله اجتماعي" به شرايطي اطلاق مي‌شود كه غلط، مشكل‌زا، شايع و قابل تغيير باشد، در واقع مساله اجتماعي شرايطي است كه معتقد باشيم بايد آن را تغيير داد و اين تغيير نيز منطقي است. در مجموع چيزي را مساله اجتماعي گويند كه اعتقاد داشته باشيم كه لازم است براي آن كاري انجام داد.

فهرستي از مسائل اجتماعي

از جمله مسائل اجتماعي مهمي كه مي‌توان به آن‌ها اشاره كرد، موارد زير است:
فقر، ايدز، سقط جنين، جرم و جنايت، سوء استفاده و بدرفتاري (مانند بدرفتاري با كودكان، زنان، سوء استفاده از الكل و مواد مخدر)، نژادگرايي، جنس‌گرايي، سن‌گرايي، مسائل نهادي از جمله مسائل نهاد اقتصادي مانند تعطيل شدن كارخانه‌ها، نبود مشاغل با درآمد خوب، بيكاري، مسائل نهاد حكومتي مانند: ‌مشاركت‌هاي غيرقانوني در رقابت‌هاي انتخاباتي، نهاد تعليم و تربيت كه در مورد اعتياد، محيط زيست و .... است. اين فهرست شامل تمامي اين مسائل است اما هم‌چنان تمام نشدني و قابل تغيير است.
در اين گفتار سعي شده است تا جايي كه امكان دارد خوانندگان اين گفتار با جامعه‌شناسي آشنا شوند و برخي از مسائل ملموس كه جامعه‌شناسي با آن در ارتباط است، مشخص شود. اميدواريم در تحقق اهداف فوق توانا بوده باشيم.

فهرست منابع:
- تنهايي، ابوالحسن؛ سيزده جستار در تاريخ جامعه‌شناسي، اراك: انتشارات فتح دانش، 1373
- آزاد ارمكي، تقي؛ نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، تهران: انتشارات سروش، 1381
- گيدنز، آنتوني؛ جامعه‌شناسي پيش درآمدي انتقادي، ترجمه ابوطالب فنايي، دانشگاه شيراز، 1371
- روسك، جو.ف؛ وارن، رولند؛ مقدمه‌اي بر جامعه‌شناسي، ترجمه بهروز نبوي و احمد كريمي، تهران: انتشارات فروردين، 1369
- كنيك، ساموئل؛ جامعه‌شناسي، ترجمه مشفق همداني، 1341
- آبراهامز، جي.اچ؛ مباني و رشد جامعه‌شناسي، ترجمه حسن پويان، تهران: آشنا، 1363
- لوزيك، دانيلين؛ نگرشي نو در تحليل مسائل اجتماعي، ترجمه سعيد معيدفر، تهران: انتشارات اميركبير، 1383
- ريتزر، جورج؛ نظريه جامعه‌شناسي در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثي، تهران: علمي، 1382
- اگبرن و نيم كوف؛ زمينه جامعه‌شناسي، ترجمه آريان‌پور، تهران: گستره، 1380
- توسلي، غلامعباس؛ نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، تهران: سمت، 1383
- گيدنز، آنتوني؛ جامعه‌شناسي، ترجمه منوچهر صبوري، تهران: نشر ني، 1381
- دفتر همكاري حوزه و دانشگاه؛ درآمدي بر جامعه‌شناسي اسلامي، تهران: سمت، 1373
- Lazarsfeld, paul. F.et al; the uses of sociology; new york, basic book Ins. Publishers, 1967
- Martindale, Don: the nature and types of sociology theory; London, Rouledale kegan paul, 1964.

تدوين: مختار نائيجي
دانشجوي كارشناسي ارشد جامعه شناسي دانشگاه تربيت مدرس تهران
خبرنگار علوم اجتماعي سرويس مسائل راهبردي ايران

انتهاي پيام