مسجدجامع اصفهان در شمال شرقي اين شهر تاريخي و با قرار ‌گرفتن در زمره‌ي نخستين مساجد ساخته‌شده در ايران با كاشي‌كاري‌هاي فيروزه‌يي‌اش باقي‌مانده از قرن دوم هجري قمري، در عمر حدود هزار ساله‌اش مرمت‌ها و بازسازي‌هاي زيادي را تجربه كرده است؛ اما به‌نظر مي‌رسد، در سال‌هاي اخير با اتفاق‌ها و كارهايي كه توسط متوليان اين مسجد صورت گرفته‌اند، معماري مسجدجامع اصفهان متفاوت‌تر از اصالت‌هاي واقعي خود جلوه مي‌كند. به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، مسجد‌جامع اصفهان به‌عنوان قديمي‌ترين بناي تاريخي اصفهان در سال 156 هجري قمري و در مساحتي حدود پنج يا شش هزار مترمربع ساخته و در سال 224 هجري قمري در مساحتي حدود يك هكتار بازسازي شده است. بيشترين تغييرات ايجادشده در اين مسجد در قرن پنجم هجري قمري و توسط سلسله‌ي سلجوقيان انجام شده و مسجد در اين دوره به شيوه‌ي مسجد‌النبي تغيير شكل داده است و برخي از تعميرات و الحاقات ديگر آن به دوره‌هاي بعد، بخصوص عصر صفوي بازمي‌گردند. اين مسجد كه حتا حمله‌ي مغول را نيز ديده، تقريبا آخرين تخريب‌ها را در جنگ تحميلي و براثر بمباران هواپيماهاي عراقي به شهر اصفهان بر تن زخمي خود تجربه كرده است. پس از تجربه‌ي حدود 15 قرن تحول در فرهنگ، هنر و معماري اين مسجد، اكنون آن را نه به ديد مردمي كه هر روز در آن براي گذراندن نماز، توقف كوتاهي دارند، بلكه از ديد كساني كه شايد در طول عمرشان فقط و فقط يك‌بار فرصت ديدن اين همه تحول را در يكي از مقدس‌ترين مكان‌ها پيدا مي‌كنند، بايد نظاره كرد. با پشت سر گذاشتن يكي از شلوغ‌ترين بخش‌هاي تجاري در اصفهان به‌دليل متمركز ‌شدن دو بازار در دوسوي اين مسجد تاريخي، از در ورودي بزرگ مسجد در سبزه‌ميدان در خيابان علامه مجلسي كه به اين فضا وارد شوي، در راهروي ورودي، تابلوهايي شامل اطلاعات مسجد از دوره‌هاي نخستين ساخت آن تا كنون، اطلاعات تقريبا كاملي را به بازديد‌كنندگان مي‌دهند. اين فضا داراي ستون‌هايي قطور و خشتي است كه خود‌به‌خود توجه هر بيننده‌اي را جلب مي‌كنند. اكنون در دوره‌ي ايلخاني و عهد سلاطين آل مظفر هستي و مدرسه‌ي مظفري نيز شاهدي بر اين مدعاست. قدم‌ از قدم كه برداري، گويي به دوره‌ي دوم عهد سلاجقه از قرن ششم هجري قمري پرتاب مي‌شوي. شبستان با گنبد «كيخسرو اينجو» در شمال مسجد اين‌بار تو را در اين راه همراهي مي‌كند و بعد از آن، گنبد خشتي «تاج‌الملك» دوره‌ي ايلخانان و عهد سلاطين آل مظفر را در ذهنت تداعي مي‌كند. هرچند در خروجي بخش شمالي با قفل و زنجير بسته است و شبستان‌هاي موجود در اين بخش، هر كدام در دوره‌هاي جديد به شكلي درآمده‌اند، ولي حداقل ايجاد ديوارهايي كاهگلي براي جلوگيري از رانش سقف‌ها در برخي از نقاط شبستان اين گنبد، راه را بر ديد تو مي‌بندد. از سوي ديگر، ستون‌هاي سياه‌شده از دود سيگار معتاداني كه روزگاري پاتوقي براي استراحت خود در اين شبستان ايجاد كرده بودند، نمي‌تواند اين پرسش را در ذهنت تداعي نكند كه هرچند شرمي براي اين قشر به‌دليل كارشان وجود ندارد، ولي توجه مسؤولان و متوليان اين مسجد براي ايجاد امنيت چگونه بوده است؟ رييس يگان حفاظت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان در اين‌باره به خبرنگار ايسنا اميدواري داد كه اين مسجد به‌طور شبانه‌روز حفاظت مي‌شود. به حتم از زماني كه مراقبت از اين مكان توسط يگان حفاظت سازمان آغاز شده و سامان‌دهي شده است، ديگر اثري از معتادان و جايي بر داغ‌هايي كه آن‌ها بر تن رنجور اين مسجد مي‌گذارند، اضافه نشده است. همان‌طور كه سرهنگ عباس وكيلي گفت: حفاظت از مسجد توسط نيروهاي مستقر در اين مكان از سوي يگان حفاظت و نيروهاي انتظامي انجام مي‌شود. هم‌چنين با نيروهاي گشتي در محوطه نيز هماهنگ شده است تا آن‌ها هم بر اين محوطه نظارت داشته باشند. به گزارش خبرنگار ايسنا، مسجد و محراب خشتي اولجاتيو در شمال ايوان غربي كه در سال 710 هجري قمري ساخته شده است، پاهايت را براي ديدن ديگر بخش‌هاي اين مسجد عظيم سست مي‌كند. البته هرچه در گذشته‌ي اين مسجد جست‌وجو كني، نمي‌تواني فلسفه‌ي ساخت سرويس‌هاي بهداشتي را در بخش شمالي اين محراب درك كني! هرچند به گفته‌ي رييس هيأت امناي مسجد، اين بخش هم قدمتي هم‌سان با عمر مسجد دارد. جديد‌ بودن مصالح استفاده‌شده در اين مكان، محمد اجلاليان را به اين توضيح اضافي وامي‌دارد كه حدود 12 سال پيش، سرويس‌هاي بهداشتي قديمي جاي خود را به سرويس‌هاي بهداشتي كنوني دادند و آن‌ها هم به روز شدند! درست روبه‌روي ايوان غربي (صفه استاد) با گذشتن از دوره‌ي دوم عهد سلاجقه از قرن ششم هجري قمري به شبستان زمستاني در قرن نهم هجري قمري وارد مي‌شوي. از ايوان با بلند‌گوها و ميخ‌هايي كه به در و ديوارهايش كوبيده‌اند، مي‌گذري. به گفته‌ي رييس هيأت امناي مسجد، اين ميخ‌ها از دوره‌ي انقلاب و پيش از آن بر ديوارها مانده و اكنون بسياري از آن‌ها توسط هيأت امنا درست شده‌اند و وضعيت بهتري دارند؛ ولي به اين مي‌انديشم كه آيا آن‌ها هم مي‌توانند جايي در تاريخ براي خود باز كنند؟ نمي‌دانم آيا كولر‌هاي آبي، بلندگوهاي نصب‌شده بر بالاي چهار ايوان مسجد و سيستم‌هاي تهويه و حتا دودكش‌هايي كه به‌جز سياهي، رنگ ديگري براي آجرهاي شبستان‌ها باقي نمي‌گذارند نيز مي‌توانند به تاريخ هزار‌ ساله‌ي اين مسجد وارد شوند؟ چهل‌ستون شاه‌عباسي هرچند جديد‌ترين بخش مسجد را شامل مي‌شود و از قرن يازدهم هجري قمري يادگار‌هايي دارد، ولي آن هم دست كمي از شبستان زمستاني مسجد ندارد و زخم‌هاي زيادي از ميخ‌ها، بلند‌گوها و اكوهاي گذاشته‌شده در بخش‌هاي مختلف، بر تن خود دارد. محمد اجلاليان معتقد است: زير بلند‌گوهاي گذاشته‌شده در چهار ايوان مسجد، پايه‌هايي قرار داده شده‌اند تا ايوان‌ها و كل بناي مسجد آسيبي نبينند و لرزش صداي منتشرشده از بلند‌گوها آن‌قدر زياد نيست كه بخواهد آسيب و ايرادي به ستون و شاكله‌ي اين بناي هزار ‌ساله وارد كند. البته رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان قدري متفاوت‌تر از رييس هيأت امناي مسجد‌ مي‌انديشد. احمد امين‌پور اعتقاد دارد: برخي بلند‌گوها و صوت‌هايي كه در همه‌ي مساجد كشور چه تاريخي و چه جديد منتشر مي‌شوند، صداي گوش‌خراشي دارند كه ممكن است، به مساجد تاريخي آسيب‌هايي را بزند. با اين وجود، چون او هر روز در نمازهاي يوميه كه در اين مسجد برگزار مي‌شوند، شركت دارد، بيان كرد كه هنوز اين مسجد با اين مشكلات مواجه نشده است. ولي آيا هميشه نوش‌دارو را بعد از مرگ سهراب بايد نوشيد و صبر كرد تا صداي بلند‌گوها تنه‌ي مسجد را بلرزاند، سوراخ‌ها براي زدن ميخ بر ديوارها ايجاد شوند و نم و رطوبتي كه به‌دليل جاگذاري نامناسب سيستم‌هاي تهويه در مسجد ايجاد مي‌شود، ديوارها را سست كند و سبب طبله در ديوار شود تا به فكر سامان‌دهي آن بيفتيم؟ و دوباره پس از گذر از دوره‌ي دوم سلاجقه، از قرن ششم هجري قمري اين‌بار در عهد سلاجقه در قرن پنجم هجري قمري چشم مي‌گشايي. در گنبد خواجه‌ي نظام‌الملك كه اصلي‌ترين محراب اين مسجد را دارد و به‌دليل گذر هزار‌ ساله‌ي زمان و تجربه‌ي 15 قرن تحول، اكنون نيمي از آن، رخت كاشي‌هاي فيروزه‌يي بر تن دارد و نيمي ديگر از محراب مانند گنبد هم‌دوره‌اش، گنبد تاج‌الملك كه به گفته‌ي تاريخ‌نويسان از روي چشم و هم‌چشمي در بخش شمالي مسجد ايجاد شده، رختي از جنس خشت پوشيده است. آيا مسجدي با اين قدمت، ارزش توجه بيشتر مسؤولان و متوليان امر را ندارد كه گاهي بخشي از آن مورد توجه و مرمت قرار مي‌گيرد؟ انتهاي پيام