درياي خزر با طول بيش از 120 و عرض 320 كيلومتر، 400 هزار كيلومتر مربع (كمي بيش از مساحت كشور آلمان) وسعت داشته و حدود 14 ميليون نفر در پنج كشور حاشيه اين دريا سكونت دارند. با توجه به لازم‌الاجرا شدن كنوانسيون حفاظت از محيط زيست خزر (كنوانسيون تهران) از روز يكشنبه 21مرداد ماه سال 85، دومين اجلاس متعاهدان اين كنوانسيون (COP 2) از20 تا 22 آبان ماه سال جاري به ميزباني جمهوري اسلامي ايران در تهران برگزار مي‌شود.

به گزارش خبرنگار «محيط زيست» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، كنوانسيون محيط زيست درياي خزر كه روز 13 آبان ماه سال 1382/ 5 نوامبر سال 2003 ميلادي در تهران كه پس از برگزاري اجلاسهاي متعدد كارشناسان محيط زيست كشورهاي ساحلي با هدف همكاري مشترك، نسبت به حفاظت و احياي محيط زيست درياي خزر، كنترل آلودگي آن، مديريت سواحل و برداشتهاي پايدار از ذخاير خاوياري و ... به امضا رسيد، مورد تقدير كوفي‌عنان، دبيركل وقت سازمان ملل متحد قرار گرفت.

5 كشور ساحلي درياي خزر با آگاهي از تخريب محيط زيست درياي خزر در اثر آلودگي ناشي از منابع مختلف فعاليتهاي انساني از جمله تخليه مواد مضر، خطرناك، مواد زائد و ساير آلودگيهاي ناشي از منابع دريايي و منابع مستقر در خشكي، با تصميم راسخ در حفظ منابع زنده درياي خزر براي نسلهاي حاضر و آينده، با آگاهي به ضرورت تضمين عدم مضر بودن فعاليتهاي مستقر در خشكي براي محيط زيست درياي خزر، با توجه به خطرات ناشي از نوسانات سطح آب كه محيط زيست درياي خزر و خصوصيات اكولوژيكي و آب نگاري منحصر به فرد آن را تهديد مي‌كند، با تاكيد بر اهميت حفاظت از محيط زيست درياي خزر و با تصديق اهميت همكاري ميان دولتهاي ساحلي خزر و با سازمانهاي بين‌المللي مربوطه، با هدف حفاظت و نگهداري محيط زيست دريايي درياي خزر كنوانسيون تهران را امضا كردند.

هدف اصلي برنامه محيط زيست درياي خزر (CEP) عبارت است از: اعمال مديريت زيست محيطي درياي خزر و پيرامون آن و هدايت منطقه به سوي توسعه پايدار به نحوي كه منافع دراز مدت و سلامت جوامع بشري تضمين گردد و اصالت طبيعي محيط و پايداري منابع طبيعي منطقه براي نسل حاضر و نسل‌هاي آينده حفوظ بماند.

كنوانسيون تهران يك معاهده چهارچوبي است و جهت اجراي مفاد آن 8 پروتكل در نظر گرفته شده است كه شامل پروتكل مربوط به آلودگيهاي ناشي از فعاليت‌ها در خشكي، پروتكل حفاظت از تنوع زيستي، پروتكل همكاريهاي منطقه‌اي براي مقابله با آلودگي‌هاي نفتي در شرايط اضطراري، پروتكل اثرات زيست محيطي با ماهيت فرامرزي، پروتكل مربوط به آلودگي ناشي از فعاليت‌ها در بستر دريا، پروتكل مربوط به آلودگي ناشي از شناورها، پروتكل مربوط به آلودگي ناشي از مواد زائد و پروتكل مربوط به نوسانات سطح آب درياي خزر است.

بر اساس تصميمات نمايندگان كشورهاي امضا كننده كنوانسيون تهران در سال 2004 ميلادي از ميان 8 پروتكل ياد شده، 4 پروتكل آلودگيهاي ناشي از فعاليت‌ها در خشكي، حفاظت از تنوع زيستي، همكاريهاي منطقه‌اي براي مقابله با آلودگي‌هاي نفتي در شرايط اضطراري و پروتكل اثرات زيست محيطي با ماهيت فرامرزي نهايي شده و به گفته معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست در دومين اجلاس متعاهدان كنوانسيون تهران دو پروتكل تنوع زيستي و آلودگي‌هاي نفتي با حضور معاونين وزراي محيط زيست كشورهاي ساحلي براي امضاي وزرا آماده مي‌شود.

معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست:

پروتكل‌هاي تونع زيستي و آلودگي‌هاي نفتي براي امضاي وزرا نهايي مي‌شود

دكتر نبوي، معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست در خصوص دومين اجلاس متعاهدان كنوانسيون تهران به ايسنا گفت: با نهايي شدن پروتكل آلودگي‌هاي نفتي كنوانسيون حفاظت از محيط زيست خزر (كنوانسيون تهران)، فعاليت‌هاي نفتي در منطقه تحت يك چارچوب قانوني تعريف مي‌شود كه مي‌تواند در كاهش آلودگي‌هاي درياي خزر نقش مؤثري داشته باشد.

وي با اشاره به موضوع بسيار مهم تنوع‌زيستي خزر افزود: تنوع‌زيستي خزر هم‌اكنون در معرض تهديد آلودگي‌هاست به شكلي كه يكي از مهم‌ترين خطرات در اين زمينه تخريب زيستگاه‌ها بخصوص زيستگاه گونه‌هاي شيلاتي در مسب رودخانه‌هاست كه ورود آلودگي به اين مناطق، نسل ماهيان خاوياري خزر را در معرض نابودي قرار داده است.

نبوي با اشاره به اين كه موضوع تعيين محل دبيرخانه دايم كنوانسيون خزر نيز در اين اجلاس مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد، افزود: اميدواريم بتوانيم با دفاع لازم در اين خصوص محل دبيرخانه دايم اين كنوانسيون را همانند نام آن به تهران منتقل كنيم.

معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست گفت: وجود منابع عظيم نفت و گاز در خزر و وابستگي اقتصادي كشورهاي منطقه به اين صنعت، افزايش روز افزون فعاليتهاي حمل و نقل، فعاليتهاي رو به ازدياد كشاورزي و صيد بي‌رويه آبزيان احتمال افزايش آلودگيهاي گوناگون درياي خزر را بيش از پيش افزايش داده است.

وي افزود: اين مسايل موجب مي‌شود كه گونه‌هاي مهاجم بيشتري به اين درياي محصور راه پيدا كنند و صنعت ماهيگيري و تنوع‌زيستي منطقه را بيش از پيش به خطر اندازند.

معاون محيط زيست دريايي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به ضرورت اجرايي شدن هرچه سريعتر پروتكلهاي الحاقي كنوانسيون تهران افزود: تنها از طريق اجراي پروتكلها است كه مي‌توان به آينده‌اي روشن و پربار براي درياي خزر و در نتيجه به بهبود وضعيت زيست محيطي درياي خزر و همچنين بهبود وضعيت اقتصادي اجتماعي ساكنين سواحل درياي خزر و مردم كشورهاي منطقه اميد داشت.

161 گونه منطقه خزر در معرض خطر انقراض هستند

به گزارش ايسنا، مطالعات انجام شده توسط برنامه محيط زيست درياي خزر نشان مي‌دهد 441 گونه فيتوپلانكتون، 315 گونه زوپلانكتون، 380 گونه زوبنتوز، 133 گونه ماهي، 125 گونه پستاندار دريايي و خشكي و 466 گونه پرنده در درياي خزر و مناطق پيراموني آن زيست مي‌كنند كه از اين تعداد 10 گونه زوپلانكتون، 20 گونه زوبنتوز، 27 گونه ماهي، 41 گونه پستاندار دريايي و خشكي و 63 گونه پرنده در معرض خطر انقراض هستند و در فهرست Redlist IUCN قرار دارند.

مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست:

آلودگي ميكروبي 5 شناگاه در منطقه بين «نور» تا «تنكابن» خصوصا «چالوس» و «نوشهر» وضعيت بسيار نامناسبي دارند

ميزان سم د.د.ت در بخشهايي از سواحل ايران و قزاقستان بالاست

ميزان سم «هپتاكلر» در بافت ماهيان منطقه تالش بيش از حد مجاز است

جمعيت فك خزر به كمتر از 110 هزار قطعه رسيده است

مهندس صديقي، مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست نيز در خصوص مهمترين چالشهاي محيط زيست خزر به ايسنا گفت: يكي از مهمترين چالشهاي محيط زيست درياي خزر هماهنگ نبودن كشورهاي حاشيه اين درياست، به شكلي كه همكاري و هماهنگي بين كشورها در حد مطلوبي نيست و كشورهاي حاشيه اطلاعات كامل را در خصوص صنايع و آلودگي خود ارائه نمي‌كنند.

وي با اشاره به اينكه اكثر كشورهاي حاشيه خزر آلودگي‌هاي ميكروبي، سموم كشاورزي و غيره را ارائه نمي‌كنند، خاطرنشان كرد: 85 درصد آب خزر از طريق رود «ولگا» تامين مي‌شود و بيشترين آلودگي‌ها نيز از اين طريق وارد خزر مي‌شوند، چرا كه بزرگترين صنايع در حاشيه رود ولگاست، اين در حالي است كه روسيه اطلاعات اين صنايع را در اختيار كشورهاي حاشيه‌اي قرار نمي‌دهد.

مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست فاضلاب‌هاي شهري و روستايي را چالش ديگر خزر خواند و گفت: اين فاضلاب‌ها به دليل عدم تصفيه كامل به يكي از معضلات درياي خزر تبديل شده‌اند كه مطالعات نشان مي‌دهد ميزان ورود فاضلاب‌هاي شهري و روستايي در سواحل ايران به خزر بالاست.

وي با اشاره به انجام «پروژه مطالعات ميكروبي خزر» گفت: بر اساس نتايج 16 ايستگاه سنجش آلودگي از بندر تركمن تا آستارا كه از سال گذشته تا كنون، آلودگي ميكروبي 5 شناگاه در منطقه بين «نور» تا «تنكابن» خصوصا «چالوس» و «نوشهر» وضعيت بسيار نامناسبي دارند، به شكلي كه ميزان آلودگي آنها بسيار بالاتر از حد استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني و EPA امريكاست و حتي ميزان برخي پارامترها حدود 10 تا 15 برابر حد مجاز است.

مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست كاهش شديد ذخاير ماهيان خاوياري را ديگر مشكل خزر عنوان كرد و گفت: ميزان صيد اين ذخاير طي سالهاي گذشته به يك صدم كاهش يافته است و تقريبا صيد ماهيان خاوياري در چهار كشور حاشيه ممنوع و در ايران نيز محدود شده است.

وي افزود: آخرين برآوردها نشان مي‌دهد تا چند سال آينده ميزان ذخايرماهيان خاوياري به صفر مي‌رسد از سوي ديگر كنوانسيون گونه‌هاي در معرض خطر انقراض نيز اعلام كرده تكثير، پرورش و بازسازي اين ذخاير بسيار خوب انجام نشده است. از سوي ديگر آلودگي‌ها و صيد بيش از حد مجاز به عنوان مهمترين علل كاهش اين ذخاير است.

مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اين كه رودخانه‌هاي ايران 5 تا 10 درصد در توليد ماهيان خاوياري نقش دارند، تخريب منابع توليدمثل ماهيان خاوياري را طي سالهاي گذشته يادآور شد و به ايسنا گفت: تقريبا بستر تمام رودخانه‌هاي كشور كه زيستگاه ماهيان خاوياري بوده، تخريب شده است، به شكلي كه به عنوان مثال در سفيدرود به عنوان مهمترين رودخانه تكثير ماهيان خاوياري، حتي 10 درصد از ماهيان مولد نيز به دليل صيد غيرمجاز نمي‌توانند به مناطق بالادست رودخانه برسند.

صديقي ورود سموم كشاورزي به خزر را چالش ديگر اين دريا عنوان كرد گفت: بر اساس گشت برنامه محيط زيست درياي خزر (CEP) ميزان سم د.د.ت به عنوان يك ماده سرطانزا و تجزيه‌ناپذير در بخشهايي از ايران و قزاقستان بالاست.

وي به سموم هپتاكلر اشاره و تاكيد كرد: بر اساس نتايج جديدترين اندازه‌گيري‌ها در خصوص آلودگي سموم آلي پايدار در بافت ماهيان خزر، ميزان سم «هپتاكلر» در منطقه تالش بيش از حد مجاز بوده است.

صديقي با اشاره به پروژه اندازه‌گيري سموم آلي پايدار در بافت ماهيان درياي خزر افزود: بر اين اساس 7 سم بسيار مهم و خطرناك آلدرين، هپتاكلر، د.د.ت و ... در 6 گونه ماهي همچون سفيد، كفال، اوزن برون، كپور و ... در 12 منطقه از آستارا در غرب تا شرق درياي خزر اندازه‌گيري شده است.

صديقي تصريح كرد: نتايج اين بررسي‌ها كه با دقت بالايي در آزمايشگاه دفع آفات و نباتات، اندازه‌گيري شده است، نشان مي‌دهد ميزان تمامي اين سموم در بافت ماهيان خزر به جز سم هپتاكلر آن هم در هشتپر (تالش) در حد مجاز بوده و در اين منطقه نيز ميزان سم ياد شده تنها اندكي فراتر از حد استاندارد بوده است.

به گفته مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست سموم اندازه‌گيري شده از سميت بالايي برخوردار بوده و به شدت تهديد كننده سلامت انسانها هستند.

وي به آلودگي فلزات سنگين اشاره كرد و گفت: اين فلزات كه در پساب كارخانجات وجود دارد متاسفانه وارد خزر شده اما هنوز آمار جامعي در اين خصوص و ميزان آن وجود ندارد.

صديقي «فك» خزر را تنها پستاندار اين دريا عنوان كرد و با اشاره به اينكه اين گونه بر اساس فهرست قرمز اتحاديه جهاني حفاظت از محيط زيست (RedList IUCN 2008) جزء گونه‌هاي در معرض خطر انقراض قرار گرفته است گفت: طي سالهاي گذشته به دليل آلودگي ويروسي تعدادي از جمعيت اين گونه و بخشي نيز به دليل صيد كاسته شده است. از سوي ديگر كيلكا به عنوان منبع اصلي تغذيه فك‌ها به دليل اصلي حضور شانه‌دار مهاجم كاهش يافته و اين امر موجب وخيم‌تر شدن وضعيت اين گونه شده است.

وي تصريح كرد: مطالعات اخير برنامه محيط زيست درياي خزر نشان مي‌دهد كه تعداد تخميني فك‌هاي زنده به كمتر از 110 هزار قطعه مي‌رسد، از سوي ديگر ضخامت پوشش يخ نيز مي‌تواند يكي از تهديدهاي اصلي فك خزر با توجه به گرم شدن زمين، طي سالهاي آينده باشد.

مديركل دفتر اكوبيولوژي دريايي سازمان حفاظت محيط زيست «شانه‌دار» خزر را يكي ديگر از چالشهاي اصلي اين دريا عنوان كرد و گفت: اين گونه مهاجم طي چند سال اخير موجب كاهش قابل توجه ذخاير ماهيان به خصوص كيلكاها در خزر شده است كه كميته ملي شانه‌دار در سازمان شيلات تشكيل و پس از بررسي‌هاي فراوان به اين نتيجه رسيدند كه گونه شانه‌دار ديگري را به خزر معرفي كنند تا اين گونه را از بين ببرند.

كارشناس محيط زيست دريايي:

ايران دريافت كننده آلودگي‌هاي نفتي و حتي ميكروبي كشورهاي حاشيه

تقويت خط لوله «باكو ـ جيهان» تهديد جدي و بسيار مهم براي خزر

مهندس سعيد حسيني، كارشناس محيط زيست دريايي نيز با اشاره به اين كه 50 درصد فعاليتهاي كشاورزي و 60 درصد فعاليت‌هاي صنعتي شوروي سابق در اطراف رود ولگا انجام مي‌شود، به ايسنا گفت: مناطق شناخته‌شده‌اي همچون دلتاي ولگاي آستراخان، خليج ولگا، دماغه آبشرون و دماغه رودخانه آذربايجان از جمله منابع آلاينده درياي خزر هستند كه موجب ورود آلودگي‌ها مي‌شوند و از سوي ديگر ايران دريافت كننده آلودگي‌هاي نفتي و حتي ميكروبي كشورهاي حاشيه است.

وي با اشاره به اين كه تقويت خط لوله باكو ـ جيهان خطر بسيار مهمي است كه محيط زيست درياي خزر را تهديد مي‌كند به ورود شانه‌دار خزر اشاره كرد و گفت: اين شانه‌دار از آب‌هاي آمريكاي شمالي و‌ آتلانتيك به درياي خزر آمده كه قرار است با اين گونه مهاجم به صورت اكولوژيكي مبارزه شود.

حسيني با تاكيد بر اين كه ورود اين گونه دريايي، موجب مختل شدن زنجيره غذايي و صيد كيلكا شده است، بر اهتمام كشورهاي حاشيه براي مقابله با اين گونه مزاحم تاكيد كرد.

به گزارش ايسنا، اميد است با نهايي شدن پروتكل‌هاي كنوانسيون حفاظت از محيط زيست درياي خزر و امضاي آنها توسط وزراي محيط زيست كشورهاي همسايه خزر، تهران بتواند بار ديگر گامي اساسي در اجراي كنوانسيون تهران بر دارد.

انتهاي پيام