اهميت تحقيق و توسعه بر كسي پوشيده نيست صنايع پابرجا و آنهايي كه توانسته‌اند به توسعه برند خود در بازار اقدام كنند و با توليد مستمر توانسته‌اند سهمي از بازار داشته باشند به اين باور رسيده‌اند. بنگاه‌هاي بزرگ صنعتي به دليل آينده‌اي كه براي خودشان متصور شده‌اند، برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدتي براي اين كار داشته‌اند. مسلما براي روزآمد كردن خود تلاش مستمري دارند اما آيا اين امر در صنايع ما و به خصوص صنعت خودروسازي ديده شده است؟
به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، متاسفانه تحقيق و توسعه در صنايع خودروسازي و همچنين قطعه‌سازي از غريبي خاصي رنج مي برد. در حال حاضركشور ما فاصله بسيار زيادي در اين زمينه با صاحبان صنايع خودروسازي دارد. در اين زمينه صنايع قطعه‌سازي نسبت به خودروسازان وضعيت بسيار بدتري دارند و جاي بسي تاسف است، وقتي كه از رييس انجمن قطعه‌سازان مي‌شنويم كه به دليل مشكلاتي كه اين صنايع دارند به نوعي صاحبان آنها با بي انگيزگي در كارمواجه شده‌اند.
در اين بخش سعي كرديم كه گفت‌وگويي با دكتر محمد باقر رجال ـ رييس انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌هاي خودرو ـ در خصوص چند وچون وضعيت تحقيق وتوسعه در صنايع قطعه‌سازي و فرصت‌ها و چالش‌هايي كه در اين صنعت وجود دارد مطلع شويم.
** آيا اهميت تحقيق و توسعه صنعت خودرو و صنايع قطعه‌سازي حس شده است؟
البته كه حس شده است. نه تنها درصنعت قطعه‌سازي بلكه در كل صنايع كشور نياز به واحدهاي تحقيق و توسعه وجود دارد و مورد قبول است. البته اين مساله در صنايع خودروسازي يك الزام است چرا كه ما نيروهاي متخصص داخلي خوبي داريم ولي بايد امكانات و هزينه‌هاي مالي آن نيز تامين شود
** انتقادات وارده در خصوص كوچك بودن واحدهاي قطعه سازي و نبود واحدهاي R&D را مي‌پذيريد؟
ممكن است واحدهاي كوچك قطعه‌سازي از داشتن چنين واحدهايي محروم باشند. ولي در شركت‌هاي بزرگ قطعه‌سازي چنين واحدهايي وجود دارد و مشغول به فعاليت هستند در حال حاضر در شرايطي نيستيم يا بهتر است بگوييم خودروسازان در شرايطي ما را قرار نداده‌اند كه بتوانيم فعاليت چشم‌گيري در اين زمينه داشته باشيم.
** مگر شما در چه شرايطي هستيد؟
در حال حاضر به عنوان مثال كوچكترين تغيير روي قطعات پژو از ما پذيرفته نمي‌شود؛ چرا كه توليد اين خودرو در كشور تحت ليسانس است. بنابراين قطعه‌سازان نمي‌توانند كوچكترين انحرافي از دستورالعملي كه خودروساز به آنها مي‌دهد داشته باشند.
** ولي هميشه يكي از انتقادهايي كه كارشناسان در اين زمينه داشته‌اند همين مساله بوده است؟
ايراد اين افراد در بحث كم‌توجهي به بخش تحقيق و توسعه قطعه‌سازان وارد است. اما بايد ديد آيا واقعا از ما خواسته شده يا بهتر بگويم مجاز هستيم با توجه به محدوديتي كه در توليد خودروهاي تحت ليسانس داريم، تحقيق و توسعه و حتي نوآوري داشته باشيم؟ در حال حاضر اكثر هزينه‌هاي بخش تحقيق و توسعه واحدهاي صنعتي در كشورهاي پيشرفته را دولت‌ها مي‌پردازند.
**اين هزينه اگر هم پرداخت مي‌شود به دنبال آن يك راه كاري ارائه مي‌شود، اين طور نيست؟
بله. در حال حاضر دولت‌ها در دنيا براي پايين آوردن مصرف سوخت و آلايندگي موتورها دستورالعمل‌هايي تعيين و امتيازاتي را نيز لحاظ مي‌كنند، به عنوان مثال اعلام مي‌شود كه تا پنج سال آينده بايد در بحث آلايندگي به معياري مشخص برسيم و در اين ميان هزينه‌هاي لازم براي اين كار نيز پرداخت مي‌شود.
** يعني مي‌خواهيد بگوييد از شما اين كار را نخواسته‌اند؟
نه اينكه نخواسته باشند ما به دليل شرايط ياد شده مجاز به نوآوري و تغييرات اساسي در سيستم توليد قطعات نيستيم. به عنوان مثال دربخش هيدروليك فرمان با توجه به كاري كه از ما مي‌خواهند اجازه كوچكترين تغيير را نداريم. بنابراين اگر توقعي از نوآوري در صنعت خودرو داريم، بايد برند داخلي تعريف و براي قطعه‌ساز قطعات جديدي معرفي وطي مدت قابل قبولي از وي درخواست شود.
** يعني حتي براي قطعات سمند اجازه تغيير و تحول و نوآوري نداريد؟
هنوز اين اجازه به ما داده نشده است. ولي در بخش‌هايي كه از نظر فني حساس نيست امكاناتي به ما داده شده و اين كار انجام شده است.
** با توجه به اينكه هنوز الزام يا بهتر بگويم شرايط مناسبي براي تحقيق و توسعه در كشور براي شما وجود ندارد آيا كيفيت قطعات توليد شده در كشور نسبت به توليدات مشابه جهاني از سطح قابل قبولي برخوردار است؟
كيفيت احتياج به تحقيق و توسعه ندارد. قطعه‌اي به عنوان نمونه از طرف خودروسازان به ما ارائه و از ما درخواست مي‌شود كه مطابق آن توليد كنيم.
** با اين وجود آمار قطعات برگشتي از خط توليد كه قطعات معيوب محسوب مي‌شوند در چه سطحي است؟
در حال حاضر معيار متداول اين قضيه در دنيا بين300 تا 450 قطعه در يك ميليون قطعه است كه در حال حاضر اين رقم در كشور ما نزديك به 500 است. البته قطعه‌سازاني نيز داريم كه برگشتي از خط آنها صفر باشد.
** با توجه به گفته شما و اينكه عنوان مي‌كنيد مجاز به نوآوري در قطعات توليدي با توجه به تحت ليسانس بودن خودروهاي داخلي نيستيد، پس اساسا نقش واحدهاي تحقيق وتوسعه كه عنوان مي‌شود در واحدهاي بزرگ قطعه‌سازي وجود دارد، چيست؟
واحدهاي بزرگ يا مجموعه سازان واحدهاي R&D را براي حفظ اعتبار خود نگه داشته‌اند. دراين زمينه و با وجود چنين واحدهايي برخي آنها توانسته‌اند اختراعاتي داشته و كارهاي جديدي بر روي قطعات توليدي داشته باشند.
** آيا اين نوآوري براي خودروسازان قابل قبول است؟
خير تقاضا از طرف ايراني براي آنها نمي‌تواند وجود داشته باشد.
** پس با قطعه توليدي كه روي آن نوآوري به وجود آمده چه كار مي‌كنند؟
بيشتر اين قطعات به كشورهاي خارجي مي‌رود. البته آمار دقيقي دراين خصوص ندارم كه تعداد اختراعات آنها چقدر است.
** تعامل خودروسازان برتر دنيا در اين زمينه با قطعه‌سازان خود چطور است؟
در خارج از كشور بخش بازرگاني يك خودروساز به مطالعه بازار مي‌پردازد وطبق بازارسنجي كه انجام مي‌دهد مشخص مي‌كند كه اين شركت براي بازار هدف خود به تعداد مشخصي خودرو با قيمت، مصرف سوخت و ابعاد معين نياز دارد؛ يعني براي بازار هدف خود محصول تعريف و پس از آن به سراغ قطعه ساز آمده و آن را سفارش مي‌دهد به همين دليل نيز قطعه ساز مربوط براي اينكه خود را براي توليد با مشخصات لازم آماده كند سعي مي‌كند با فعاليت‌هاي بخش R&D خودش را با شرايط تطبيق دهد.
** پس با تفاسير ياد شده در ايران هيچ انگيزه‌اي براي فعال كردن واحدهاي R&D در صنايع قطعه‌سازي وجود ندارد؟
هيچ انگيزه‌اي نمي‌تواند باشد. اگر قطعه‌ساز هزينه‌اي كرد بازار محصولش كجاست؟ و كي آن هزينه برگشت مي‌شود؟ بنابراين تا زماني كه تحت برند توليد مي‌كنيم شرايط ما نيز براي واحدهاي R&D با همين رويه خواهد بود.
** آيا تقاضايي از طرف شركت‌هاي خارجي براي درخواست قطعه از واحدهاي بزرگي كه واحدهاي R&D دارند شده است؟
خير چنين تقاضايي نيز نبوده است.
** به بحث برند داخلي بپردازيم آيا خودروسازان براي برندهايي كه آنها را نيز ملي عنوان مي‌كنند به شما برنامه توليدي داده‌اند؟
ازطرف آنها اظهار علاقه شده است ولي بايد مطالعات اوليه براي كار انجام شود. مثلا شركت تاتاي هند عنوان مي‌كند كه خودرويي در سطح 2000 دلار مي‌خواهد و قطعه سازانش براي اين كار تجهيز مي‌شوند.
** اين مطالعات بايد از سمت قطعه‌ساز باشد يا خودروساز؟
دستور آن بايد از سوي خودروساز داده شود اما تمام ايده ونوآوري وتحقيق براي آن از سوي قطعه‌ساز است.
** اتفاقا يكي از انتقادهايي كه برخي كارشناسان به شما وارد مي‌كنند همين موضوع است يعني مي‌گويند در ايران قطعه‌ساز دنبال رو راه خودروساز است چيزي كه شما نيز بر آن مهر تاييد مي‌زنيد در حالي كه كارشناسان معتقدند قطعه‌سازان معروف و بين‌المللي به نوعي طوري خود را با شرايط جهاني وفق داده‌اند كه خودروساز از آنها الگو مي‌گيرد نظر شما چيست؟
نه موافق نيستم. قطعه ساز هميشه دنبال رو خودروساز است و اين يك اصل است. زيرا خودروساز حاكم بر شرايط بازار است. در واقع نوآوري را خودروساز بايد به قطعه‌ساز القا كند.
** آقاي رجال با توجه به تاكيد خودروسازان به توليد برند داخلي و اينكه ايران خودرو اعلام كرده كه برند دوم خود را در بهمن ماه و سايپا نيز گفته كه S81 كه محصول تمام ايراني است تا پايان سال عرضه مي‌كند آيا در اين زمينه از قطعه‌سازان انجمن چيزي خواسته شده است؟ چرا كه در اين صورت عمده قطعات آنها را بايد انجمن تامين كند؟
ما نمي‌توانيم براي آنها تعيين تكليف كنيم. البته اينكه چيزي به ما نگفته‌اند شايد كارشان به مراحلي نرسيده كه لازم بدانند از ما كمك بگيرند.
** پس به عنوان مثال سايپا چطور مي‌خواهد S81 خودرو را تا پايان سال عرضه كند؟
من نمي‌دانم چطور مي‌خواهد اين كار را انجام دهد. فقط تنها مي‌توانم بگويم اين است كه به عنوان مثال اگر به قطعه‌اي مثل بدنه نياز باشد حدود دو سال زمان لازم است كه قالب آن آماده شود. البته اين زمان براي بقيه قطعات كمتر است. ولي تا اين لحظه حداقل از قطعه‌سازان انجمن نشنيدم كه به خاطر خودرويي كه شما عنوان مي‌كنيد از آنها دعوت به همكاري شده باشد.
** از واحدهاي كوچك زياد قطعه‌سازي كه واحد R&D نيز ندارند به عنوان يكي از ضعف‌هاي اساسي اين صنعت ياد مي‌شود از سوي ديگر اعلام شده كه حدود 10 واحد حدود نيمي از قطعات كشور را تامين مي‌كنند آيا اين توازن قابل قبول است؟
با رقم 10 واحدي كه شما گفتيد موافق نيستم. شايد رقم درست آن 40 تا50 قطعه ساز بزرگ است و اينها همان مجموعه سازان هستند كه بين 50 تا 150 واحد قطعه‌ساز با آنها همكاري مي‌كنند. اگر واقعا تعداد مجموعه‌سازان به عدد10 برسد بايد خوشحال شويم براي اينكه هر چقدر واحدها بزرگ‌تر مي‌شوند قطعه‌سازان قوي‌تر و توانايي صادراتي ما بهبود مي‌يابد. بايد به واحدهاي كوچك كمك كنيم تا ادغام شوند و مجموعه سازاني داشته باشيم كه حجم فروش آنها چيزي حدود 150 تا 500 ميليارد تومان باشد يعني مجموعه سازاني كه در كنار داشتن واحد R&D مي‌توانند در كشورهاي اروپايي حضور موثري داشته باشند.
** پس با تاكيد كارشناسان حوزه خودرو مبني بر بزرگ شدن واحدها و ادغام واحدهاي كوچك موافق هستيد؟
بله. انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌هاي خودرو در استراتژي خود به آن توجه كرده است.
** پس چرا طبق آماري كه اعلام شده در عمل نتيجه‌اي در اين خصوص ديده نشده است؟
براي اينكه انگيزه‌ها در اين زمينه براي سرمايه‌گذاري‌هاي جديد از بين رفته است.
** چرا قطعه‌سازان بي‌انگيزه شده‌اند؟
دلايل بسيار دارد. با توجه به شرايط خودروسازي كشور و نبودن يك برند جديد و وقتي كه يك قطعه ساز مجبور باشد همان قطعه توليدي را تكرار كند و نيازي به نوآوري در اين كار ندارد، مسلم است كه بي انگيزه مي‌شود.
** پس آيا رفتن به سمت شغل دوم را مي‌توان نتيجه اين بي‌انگيزگي دانست؟
با كمال تاسف چنين چيزي وجود دارد و با نهايت تاسف بايد گفت كه رفتن آنها به سمت شغل دوم از بزرگترين آفت‌هاي صنعت خودرو است.
** با توجه به اين قضيه آيا آينده‌اي براي صنعت قطعه‌سازي كشور مي‌توان متصور بود؟
هرگز بدون اميد نمي‌توان آينده را ديد و بايد هميشه به آينده اميدوار باشيم.
** آيا بحراني كه اوايل امسال قطعه سازان با آن برخورد كردند تاكنون سابقه‌اي داشته است؟
بحران بود. ولي به اين شدت نبوده است. البته افزايش قيمت مواد اوليه بخشي از اين بحران بود و اين مساله عدم همكاري بانكها با صنعت و قفل شدن آنها و حتي سنگ‌اندازي آنها باعث به وجود آمدن موانعي بر سر راه شده است. بيشتر گرفتار مسايل داخلي صنعت هستيم. البته اميدواريم با آمدن آقاي بهمني قفل‌هاي بانكها باز شود!
** از لايحه محسوب شدن ماليات واحدهاي قطعه سازي به عنوان هزينه‌هاي تحقيق و توسعه چه خبر تصويب شد؟
هنوز به جايي نرسيده است.
** آقاي رجال اگر بخواهيم مقايسه‌اي بين هزينه‌هاي قطعه‌سازان و خودروسازان در اين زمينه داشته باشيم كدام يك در اين زمينه گوي سبقت را از يكديگر ربوده‌اند؟
از يكي از خودروسازان شنيدم به دليل هزينه‌هاي زيادي كه بخش تحقيق و توسعه نياز دارد آنها نگران توليد خود با بهره‌هايي سنگين هستند و به نوعي اين بهره‌ها ادامه كار را با مشكل مواجه كرده است. اما نبايد توقع داشت كه قطعه‌ساز چنين هزينه‌هايي را داشته باشد.
** آيا در زمينه هزينه‌هايي كه در خصوص تحقيق و توسعه در صنايع قطعه‌سازي مي‌شود آماري وجود دارد؟
اين اطلاعات به صورت كلي در اختيار ما نيست. ولي اگر بخواهيم اين كار را بكنيم مي‌توانيم با يك نظرسنجي اين اطلاعات را جمع‌آوري كنيم.
گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: محمد كياني
انتهاي پيام