يك كارشناس كوهنوردي و طبيعت: طبيعت‌گردي در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آن‌چنان مديريت نمي‌شود تورهاي طبيعت بيشتر بر مبناي اقتصاد و لذت برگزار مي‌شوند
يك كارشناس كوهنوردي و طبيعت گفت: طبيعت‌گردي در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آن‌چنان مديريت نمي‌شود، چون هنوز زيرساخت‌هايي كه به‌خوبي براي آن برنامه‌ريزي، مديريت و در اجراي آن نظارت كنند، فراهم نيست. فريبرز ناژداتي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش گردشگري خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بيان كرد: كشور ما از نظر جاذبه‌هاي طبيعت‌گردي بسيار غني است و اين موهبت بزرگي محسوب مي‌شود؛ اما چقدر از اين بخش مديريت مي‌شود و براي آن برنامه‌ريزي مي‌كنيم. متأسفانه در اين زمينه سرمايه‌گذاري نرم‌افزاري مانند مديريت و سخت‌افزاري مانند ايجاد زيرساخت‌ها و سازمان‌هايي كه اين كار را انجام مي‌دهند، وجود ندارند. وي ادامه داد: تورهاي طبيعتي كه اكنون برگزار مي‌شوند، بيشتر بر مبناي فاكتور اقتصاد و لذت هستند و بايد توجه كرد كه گردانندگان اين تورها تا چه حد با توسعه‌ي پايدار گردشگري آشنا هستند و چقدر آموزش ديده‌اند و اين آموزش‌ها را منتقل مي‌كنند. اين مربي درجه‌ي يك كوهنوردي اظهار داشت: چندي پيش در منطقه‌ي مازي‌چال كلاردشت گردشگراني با چند وانت‌سواري به منطقه وارد شدند و در زمان ترك اين منطقه، زباله‌هاي بسياري را رها كردند. راهنمايي كه همراه اين گروه بود، اصلا توجه و تأكيد نداشت كه مسافران از اين طبيعت محافظت كنند. اكنون به‌دليل نبود كنترل و نظارت ازسوي سازماني يگانه، اين آموزش‌ها وجود ندارند. به گفته‌ي او، بهداشت، آموزش و تفريح در طبيعت مهم‌اند، ولي به آن‌ها توجه نمي‌شود و گردشگران در اين مناطق نيز محيط طبيعي و گياهان را تخريب مي‌كنند. شايد لذتي كه توقع داشته باشند، حاصل شود، ولي سيستم زيست‌محيطي منطقه مجروح مي‌شود، زيرساخت‌هايي كه براي اين بخش لازم‌اند، بايد سريع تدوين شوند. البته مطلع هستيم كه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري طرح‌هايي را در اين‌باره دارد؛ اما خيلي كند پيش مي‌رود و بايد پيش از همه‌گير شدن فرهنگ تخريب، اين بستر فراهم شود. دبير كميته‌ي كوهپيمايي فدراسيون كوهنوردي با اشاره به شعار يونسكو كه «جهان است و فقط يك زمين»، گفت: ما وظيفه داريم از آن محافظت كنيم و طبيعي است كه بايد براي آن برنامه‌هاي راهبردي بلندمدت داشته باشيم كه از سطوح اوليه‌ي فرهنگ‌سازي آغاز و به تشكيل ستادهاي راهبردي، ترسيم ساختار و اجرا منتهي مي‌شود. او درباره‌ي چگونگي محافظت از مناطق طبيعي در عين سفر و امكان تدوين استاندارد براي اين مناطق با توجه به گستردگي محيطي، بيان كرد: گستردگي طبيعت، گوناگوني و تنوع محيط طبيعي، هريك نگرش و رفتار خاصي را مي‌طلبند. براي نمونه استانداردي كه در كوه گنو در نزديكي بندرعباس تدوين مي‌شود با آنچه براي جنگل‌هاي ارسباران تعريف مي‌شود، بايد متفاوت باشد. در طرح‌هاي گردشگري تدوين اين استراتژي ضرورت دارد و اين كاري نيست كه بخش خصوصي انجام دهد و بايد به‌عنوان طرح ملي تلقي شود كه اين موضوع در حيطه‌ي وظايف دولت است. اين كارشناس كوهستان و طبيعت افزود: سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در اين بخش وظيفه دارد، البته اين كار را انجام مي‌دهد؛ اما بايد سريع‌تر اتفاق افتد تا فرهنگ رفتار با محيط اشاعه يابد. وي با اشاره به طبيعت بكر و متفاوت ايران در مناطق كويري و در فصل‌هاي مختلف، اظهار كرد: ظرفيت‌هاي طبيعت آن‌قدر در دسترس است كه به اين دليل به‌راحتي دست‌خوش تخريب مي‌شود. در كشورهاي اندكي چنين طبيعت متفاوتي وجود دارد؛ اما آن‌ها به اين موضوع توجه مي‌كنند. بنابراين اصلا مشاهده نمي‌شود كه ذره‌اي زباله در محيط‌هاي طبيعي خود رها كنند. آن‌ها حق ندارند در محيط‌هاي طبيعي، خارج از فضاي پاكوب‌شده حركت كنند. اين‌ها قوانين وضع‌شده‌اي هستند تا طبيعت و اكوسيستم را پايدار نگاه دارند. اين راهنماي كوهستان و طبيعت با اشاره به جاذبه‌هاي طبيعي كه بيش از اندازه در دسترس مردم قرار گرفته‌اند مانند تنگه‌ي واشي، گفت: وقتي به اين منطقه قدم مي‌گذاريد، از وجود اين همه بي‌فرهنگي، آلودگي، تخريب و تغيير در منطقه‌ي تاريخي تنگه‌ي واشي متنفر مي‌شويد. وي ادامه داد: در فيروز‌كوه غاري وجود دارد كه چندي پيش به آن منطقه سفري داشتيم، فردي بومي هنگام ورود به غار شاخه‌هايي از سرو 400 ساله‌اي را كه در نزديكي غار قرار دارد، براي اين‌كه مشعلي بسازد، جدا كرد. در هيچ نقطه‌اي از دنيا هيچ‌كسي با شعله‌هاي روشن آتش به غار وارد نمي‌شود، چون اين مسأله به تخريب اكوسيستم غار منجر مي‌شود. دست كم در اين مناطق مي‌توان اطلاع‌رساني كرد و درباره‌ي تخليه نكردن زباله در محيط هشدار دارد يا امكاناتي را ايجاد كرد تا افرادي به اين رفتارهاي مخاطره‌آميز دست نزنند، معمولا در غارهاي ما يا چراغي وجود ندارد يا اگر چراغ داشته باشند، هيچ‌كسي نيست آن‌را كنترل و مديريت كند. به گفته‌ي او، محيط طبيعي در كنش و تعامل عجيبي است كه دخالت انسان چرخه‌ي آن‌را برهم مي‌زند. ورود به اين محيط قطعا مديريتي كلان را مي‌طلبد و اگر بخش دولتي و مربوط به اين موضوع نپردازد، طبيعي است كه بخش خصوصي با دليل توسعه‌ي اقتصادي به آن مي‌پردازد. دبير كميته‌ي كوهپيمايي فدراسيون كوهنوردي افزود: هر روز ده‌ها اتوبوس به منطقه‌اي مانند ماسوله وارد مي‌شوند يا هزاران نفر به كوه مي‌روند. در بررسي‌هايي كه انجام داده‌ايم فقط در اواخر هفته حدود 300 هزار نفر به كوه‌هاي شمالي تهران مي‌روند. اين رقم بسيار بزرگي است و اگر مديريت شود و فرهنگ برخورد با طبيعت اشاعه يابد، اتفاق بزرگي رخ مي‌دهد. البته فدراسيون كوهنوردي تلاش كرده است، فعاليت‌هايي را انجام دهد و راه‌هايي براي پياده‌روي ايجاد كند؛ اما برخي با اين اقدام‌ها مخالف‌اند. ما از ورود انسان به اين مناطق نمي‌توانيم جلوگيري كنيم. بنابراين بايد فعاليت‌هايي را پيش از آن‌كه تخريبي در منطقه ايجاد شود، انجام دهيم. وي در ادامه با اشاره به فعاليت در تشكل‌هاي غيردولتي در بخش طبيعت، اظهار كرد: اين تشكل‌ها كه در زمينه‌ي حفاظت از كوهستان فعاليت مي‌كنند و هدفمند هستند، كار فرهنگي انجام مي‌دهند؛ ولي ما متأسفانه خيلي به كار جمعي ارج نمي‌دهيم و كم‌تر در اين گروه‌ها مشاركت مي‌كنيم. البته شهرداري به‌تازگي اقداماتي را در اين‌باره انجام مي‌دهد و فضاي كاري خود را در اختيار كوهنوردان و تشكل‌هاي آن‌ها قرار مي‌دهد؛ اما اين تشكل‌ها بايد به‌درستي مديريت شوند، وقتي افراد به اين تشكل‌ها وارد مي‌شوند، وظيفه مي‌يابند كه رويه‌ي اين مناطق را رعايت كنند. ناژداتي بيان كرد: خوشبختانه اطلاع‌رساني و فرهنگ‌سازي در ميان كوهنوردان به‌شدت اشاعه يافته است و آن‌ها به هر نقطه‌اي كه سفر مي‌كنند، الگو هستند. اين كوهنوردان خود سفيراني مي‌شوند، البته حضور تشكل‌هاي غيردولتي در اين حوزه بسيار مؤثر است؛ اما تعداد اندكي فعاليت مي‌كنند. حتا نشريه‌هاي تخصصي مربوط به اين بخش محدود هستند و شمارگان اندكي دارند. وي تأكيد كرد: سازمان‌هاي متولي بايد در حوزه‌ي طبيعت حضور خود را اعلام و با هدف فرهنگ‌سازي، تورهاي گردشگري را هدايت كنند. آموزش‌ها نيز استاندارد باشند و حتما اين دوره‌ها را بگذرانند. او گفت: چه اشكالي دارد در منطقه‌اي مانند تنگه‌ي واشي ضوابطي باشند يا اهالي روستاي آن، آموزش‌هايي را بگذرانند. با اين كار درآمدزايي بالايي براي منطقه ايجاد مي‌شود كه به توسعه‌ي آن كمك مي‌كند. اين راهنماي كوهستان و طبيعت با اشاره به وضعيت مناطق طبيعي در كشور ارمنستان، توضيح داد: در اين كشور، مناطق مناسبي براي اسكي وجود دارند. درحالي‌كه ارمنستان كشور فقيري است، اما از اين فعاليت درآمد و اقتصاد خوبي را ايجاد كرده‌اند. اين اقدامات توسعه را به‌دنبال دارند و توسعه‌ي اقتصادي نيز به اشغال‌زدايي منجر مي‌شود. ناژداتي اضافه كرد: در تركيه فقط يك ساحل تفريحي وجود دارد، درحالي‌كه در ايران هزاران كيلومتر ساحل و ظرفيت بالايي در اين بخش وجود دارد؛ ولي آن‌را رها كرده‌ايم. بايد در اين حوزه‌ها مديريت كلان اعمال شود. انتهاي پيام