اشاره:
آن‌چه كه در پي ‌مي‌آيد متن كامل گزارش گفت‌و گوي خبرنگار سرويس مسائل راهبردي ايران با مهندس محمد كاظم حسيني توسل، مدير اجرايي كنسرسيوم Asia Rig و مدير هماهنگ كننده‌ي پروژه‌هاي حوزه‌ي نفت، گاز، پتروشيمي جهاد دانشگاهي است كه اكنون مسووليت هماهنگي پروژه‌ي ساخت دكل‌هاي حفاري نفتي را در جهاد دانشگاهي را عهده دار است.
وي با اشاره به پيشينه‌ي موفق دست‌يابي به دانش فني و توليد بخش‌هاي پيچيده‌ي كنترل برق دكل‌هاي حفاري در جهاد دانشگاهي علم و صنعت از چگونگي برنامه‌ريزي و هدف‌گذاري جهاد براي توليد دكل‌هاي با توان 2 هزار اسب بخار و ظرفيت‌هاي موجود اين نهاد براي توليد ساير تجهيزات دكل سخن مي‌گويد. 
مهندس توسل با اظهار تأسف از اين كه امكانات صنعتي و توليدي زياد و فوق العاده ارزشمندي در سطح كشور به دليل پراكندگي و عدم وجود يك سيستم منسجم مديريت صنعتي مورد بهره برداري قرار نمي‌گيرد، يادآور مي‌شود، مديريت كارآمد اين امكانات علاوه بر آن‌كه مي‌تواند منجر به تأمين بسياري از نيازهاي كشور با كمترين هزينه ممكن بدست متخصصين و كارگران ايراني شود، بسياري از معضلات اجتماعي همچون بي‌كاري و فقر را هم كاهش خواهد داد.
وي از تحقق اين هماهنگي به عنوان يكي از بزرگترين آرزوي‌هاي خود ياد مي‌كند كه علاوه بر منافع اقتصادي بسيار زياد، دربردارنده‌ي ارزش اجتماعي و معنوي زيادي است.
مدير پروژه‌يابي دفتر مركزي جهاد دانشگاهي با تأكيد براين كه جهاد دانشگاهي قابليت وتوانمندي انجام اين مسووليت را دارد، اظهار اميدواري مي‌كند اين نهاد انقلابي در حاشيه‌ي طراحي و ساخت دكل حفاري به مدل و الگوي مناسبي براي ايفاي نقش مديريت بهره وري از منابع موجود وظرفيت‌هاي خالي صنايع دست ‌يابد. 
مهندس توسل فارغ‌التحصيل مهندسي برق از دانشگاه علم و صنعت تهران و كارشناسي ارشد مهندسي صنايع گرايش مديريت و بهره‌وري سيستم‌ها از دانشگاه اميركبيرتهران است. وي پيش از اين مجري طرح دفتر مطالعات توسعه‌اي شركت مخابرات ايران بوده و علاوه بر مديريت طرح‌هاي پژوهشي-صنعتي در گروه‌الكترونيك صنايع مخابرات صاايران، اجراي طرح‌هاي اقتصادي متعددي را به عنوان مدير بازرگاني شركت سرمايه‌گذاري آستان قدس رضوي و مدير امور نمايشگاه‌هاي بنياد مستضعفان بر عهده  داشته است.‌ 
 
خبرنگار:
بهتر است اين گفت‌وگو را با توضيح شما درباره‌ي تاريخچه ورود جهاد دانشگاهي به صنعت ساخت دكل‌هاي حفاري آغاز كنيم؛ بنابراين توضيح دهيد كه ايده‌ي ساخت دكل حفاري چه زماني در جهاد دانشگاهي شكل گرفت؟

مهندس توسل:
ساخت بخش كنترل برق دكل در سال 1382 در جهاد دانشگاهي علم و صنعت آغاز شد. مي‌توان گفت اين بخش از نظر فن‌آوري، حساس‌ترين بخش دكل محسوب مي شود. اين پروژه براي اولين بار در كشور انجام شد و با وجود سنگيني و پيچيدگي آن، تاكنون به خوبي پيش ‌رفته است. درحال حاضر، 4 مجموعه از دستگاه‌هاي توليد شده توسط جهاد دانشگاهي واحد علم و صنعت زير باراست كه عملكرد بسيار خوبي داشته است و مورد تاييد شركت ملي حفاري ايران قرار گرفته است. با دستيابي جهاد دانشگاهي به اين دانش فني اين سيستم امكان طراحي و توليد آن مطابق نياز هاي متقاضي بدور از هرگونه محدوديت فراهم شده است. با توجه به اين‌كه عمده‌ي سفارشات در اين نوع تجهيزات طراحي و ساخت براساس نيازمشتري (Custom Design) است اين شكل ازطراحي و ساخت صرفاً با داشتن دانش فني امكان پذير مي‌شود .

خبرنگار:
تكنولوژي تجهيزات توليد شده از چه كيفيتي برخوردار است؟

مهندس توسل:
اين تكنولوژي دقيقاً معادل سطح تكنولوژي شركت‌هاي آمريكايي است كه در صنعت نفت ما به‌كار مي‌رود. "SCR" و "MCC" تكنولوژي بالايي (High tech) در دكل‌هاي حفاري دارند و جزء پيچيده‌ترين تجهيزات دكل محسوب مي‌شود. پيچيدگي اين تجيهزات به دليل نقش وعملكرد اين سيستم در هماهنگ و همراه كردن تمام اجزاي دكل با يكديگر است. اين هماهنگي از طريق سيستم برق و كنترل اعمال مي‌شود. از زماني‌كه جهاد دانشگاهي علم و صنعت موفق به ساخت "SCR" و (Motor Control Center )"MCC" شد، تفكرطراحي و ساخت دكل‌هاي حفاري نيز به وجودآمد، اما اقدام عملي براي تفاهم با وزارت نفت براي ساخت دكل، در سال گذشته انجام گرفت.

 تمام موتورها در دكل‌هاي حفاري موجود با برق مستقيم (DC)كار مي‌كنند. به‌طوركلي موتورهاي الكتريكي مورد استفاده در دكل‌هاي حفاري موجود در ايران، از نوع موتورهاي برق مستقيم (DC) است. بنابراين برق توليدي ژنراتورها بايد از برق متناوب(AC) به برق مستقيم (DC) تبديل شود.
در موتورهاي الكتريكي مورد استفاده در دكل‌هاي حفاري بايد امكان كنترل "حهت حركت" موتور فراهم شود كه اين امكان توسط سيستم برق وكنترل، با تغيير جهت جريان( يا ولتاژ) اعمال شده به موتورهايي كه با برق مستقيم (DC) كار مي‌كنند ايجاد مي‌شود . ازسويي ژنراتورها برق متناوب (AC) توليد مي‌كنند. در اين‌صورت به سيستمي نياز خواهيم داشت كه كار تبديل را انجام دهد. بنابراين سيستم "SCR" بايد برق متناوب (AC) را به برق مستقيم (DC) تبديل كند تا بتواند درشبكه برق دكل‌ها مورد استفاده قرار گيرد. در نهايت، سيستم "SCR" برق متناوب (AC) تبديل شده به برق مستقيم (DC) را ميان واحدهاي مختلف برقي دكل حفاري توزيع مي‌كند.
از ديگر بخش‌هاي دكل كه توسط جهاد دانشگاهي دانشگاه علم و صنعت ساخته شده است، بخش كنترل مركزي موتور " (Motor Control Center "(MCC است. اين بخش در واقع كنترل تجهيزات توليد و توزيع برق در مجموعه‌ي تجهيزات دكل را برعهده دارد.
توزيع جريان برق بايد كنترل شده انجام شود و بتواند سيستم را در برابر اختلالات ناخواسته حفاظت كرده و از حوادث ناگهاني ناشي از هرگونه رخدادي مانند اتصال كوتاه يا جرقه و كم و زياد شدن جريان و ... جلوگيري كند. ازسوي ديگر، جريان بايد به اندازه‌ي‌ كافي به تمام بخش‌ها برسد. بنابراين در توزيع برق، استفاد از يك سيستم كنترل پيچيده، الزامي است.
سيستم مديريت توزيع، سيستم بسيار پيچيده‌اي است كه لازمه ساخت آن آشنايي كامل با تمام اجزاي دكل وعملكرد آن‌ها در هنگام انجام عمليات است. اعمال كنترل هوشمند بر تمام عمليات حفاري توسط همين سيستم كه اصطلاحاً "سيستم برق و كنترل" ناميده مي‌شود، انجام مي شود. بنابراين تمام و فرمان‌ها توسط اين سيستم صادر مي شود.

خبرنگار:
در واقع منظور شما اين است كه به دليل اين كه كاركرد تجهيزات توزيع و كنترل برق دكل ايجاد هماهنگي بين ساير بخش‌ها است، بنابراين تيم طراح اين تجهيزات با فن‌آوري‌ طراحي كل ساختار دكل آشنا ست؟

مهندس توسل:
بهتراست به اين شكل جمع‌ بندي كنيم كه چون لازمه طراحي سيستم برق و كنترل آشنايي كامل با جزئيات عملكرد تمامي تجهيزات است، متخصصين جهاد دانشگاهي با تمام تجهيزات بطور مجزا و با مجموعه تجهيزات و عملكرد آن‌ها به‌عنوان سيستم دكل حفاري كاملا آشنا هستند. اين قابليت‌ها در توانمندي مهندسي و طراحي كل دكل مؤثرمي باشد. البته اينجا ابتداي راه است و كنارهم قراردادن اجزا و دستيابي به دانش فني طراحي، هدفي است كه براي رسيدن به آن تلاش مي كنيم.
لازم است به اين نكته توجه شود كه قرار دادن تجهيزات در كنار يكديگر و ساخت دكل نيازمند دانش فني ويژه‌اي است ومجموعه اي كه قابليت انجام اين كار را داشته باشد به‌عنوان سازنده دكل مطرح خواهد بود. روشن است كه سازنده‌ دكل، تمام اجزاي دكل را خودش نمي‌سازد؛ چراكه ساخت وتوليد هريك از تجهيزات مثلا ساخت ژنراتور و يا (Draw Works) مستلزم دراختيار بودن امكانات خيلي زياد و فن‌آوري فوق‌العاده متنوعي است. تمام دكل‌سازان دنيا، دانش فني ساخت دكل حفاري را دارند اما لزوما توليد كننده تمام تجهيزات نيستند. ما نيز در جهاددانشگاهي قصد ساخت قطعات و تجهيزات را نداريم، بلكه مي‌خواهيم مهندسي سيستم را انجام دهيم.

خبرنگار:
فعاليت‌هاي جهاد دانشگاهي در تعامل با صنعت نفت براي طراحي و ساخت دكل‌هاي حفاري در حال حاضر در چه وضعيتي است؟

مهندس توسل:
اولين مرحله‌ي فعاليت ما معرفي توانمندي‌ها و قابليت‌هاي جهاد دانشگاهي و اعلام آمادگي براي ايجاد دانش فني طراحي و ساخت دكل‌هاي حفاري بود. كه در اين مرحله با عنايات الهي موفق به جلب حمايت رياست محترم جمهوري و وزير محترم نفت شديم.
در ادامه فعاليت‌ها تشكيل يك كنسرسيوم براي فراهم كردن زمينه‌هاي لازم براي بهره گيري از ظرفيت‌هاي داخلي جهت طراحي وساخت دكل‌هاي حفاري مورد توجه قرارگرفت كه تفاهم نامه تشكيل آن به امضا رسيده است. اين كنسرسيوم در حال حاضر از سه عضو تشكيل شده است كه عبارتند از:
جهاددانشگاهي، مجتمع صنعتي فجرشيراز و يكي از شركت‌هاي وابسته به بنياد مستضعفان كه در حوزه‌ي اكتشاف و حفاري فعاليت دارد. مرحله ديگر، انجام مذاكرات با وزارت نفت و شركت ملي نفت ايران بود مبني‌ براين‌كه در اولين قرارداد چه تعداد دكل حفاري ساخته و در چه دوره زماني‌ و با چه موقعيتي تحويل داده شود. براي عقد قرارداد به توافق‌ رسيده‌ايم اما هنوز قرارداد به امضا نرسيده است. البته اقدامات عملي و مطالعات اوليه با سرمايه‌گذاري جهاد دانشگاهي آغاز شده است.
علاوه بر مطالعات فني فعاليت‌هاي لازم براي سازماندهي، تشكيل تيم‌هاي اجرايي و فني، ايجاد ارتباط با شركت‌هاي حفاري، شناسايي منابع و... در حال انجام است. ضمن آن‌كه براي معرفي خود نيز در دو نمايشگاه داخلي «نمايشگاه انرژي كيش» و «نمايشگاه حفاري اهواز»‌ در سال 86 شركت كرديم.

خبرنگار:
هر يك از اعضاي اين كنسرسيوم انجام چه بخشي از قرارداد را برعهده دارند؟

مهندس توسل:
اين كنسرسيوم با هدف استفاده از تمام ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي موجود كشور و از جمله توانمندي‌هاي اعضا تشكيل شده است. در توافقات اوليه طراحي دكل كه بخش اصلي مهندسي سيستم را تشكيل مي‌دهد برعهده جهاددانشگاهي است. مجموعه فجر شيراز به عنوان يك كارخانه و مجتمع‌ صنعتي از امكانات مختلف ماشين‌سازي، قطعه‌سازي، ماشين‌كاري و فلزكاري برخوردار است و با توجه به سابقه فعاليت در زمينه ساخت بخش فلزي دكل‌هاي 2 هزار اسب بخار (2000HP)، توانمندي وآمادگي ساخت اين بخش را دارد. شركت حفاري و اكتشاف انرژي گستر پارس نيز به‌عنوان شركتي كه با تخصص حفاري در اين كنسرسيوم عضويت دارد، از تجربه كافي و لازم براي كار با دكل‌ها برخوردار است. اين تجربيات لازمه‌ي انجام اين اين نوع پروژه‌ها هستند چراكه در دانشگاه‌هاي ما عمدتاً رويكردي تئوريك وجود دارد و علاوه بر آن آشنايي با مسائل واقعي و عملياتي صنعت و تجربيات موجود در اين بخش‌ها نيز به‌عنوان اجزاي ديگر دانش فني بايد مورد توجه قرار گيرد.
بايد توضيح دهم كه درحال حاضر در كنار ساخت دكل، درجهت ايجاد و توسعه فرهنگ همكاري مشترك گام برمي‌داريم. فرهنگ‌ سازي در اين زمينه از اهميت خاصي برخوردار است و بايد به اين نقطه رسيد كه سازمان‌هاي بزرگ كشور بتوانند در كنار يكديگر قرار بگيرند و كارهاي بزرگتري انجام دهند. جهاد دانشگاهي در اين حوزه پيشتاز است و اين مساله از افتخارات ما محسوب مي‌شود. اگرچه فرهنگ سازي در اين زمينه زمان‌بر خواهد بود ولي دركنسرسيوم اين ايده را نيز دنبال مي‌كنيم، اگرچه كار هنوز در مراحل اوليه است. اميدواريم بتوانيم به ساير اهداف‌ مشترك خود برسيم و گام‌هاي بعدي را نيز برداريم. در اين صورت، چه بسا اعضاي ديگري را به آن اضافه كنيم اما مسير حركتي كنوني نيز در حد خود مطلوب بوده است. تبديل شدن اين كنسرسيوم به يك مجموعه‌ي صنعتي جديد بزرگ براي طراحي و ساخت تجهيزات صنايع نفت و گاز گامي بزرگتر محسوب مي‌شود كه به نظر من اهميت آن از ساخت دكل حفاري بيشتر است.

خبرنگار:
آيا اين، اولين تجربه در ايران براي ساخت دكل است؟

مهندس توسل:
شايد بتوان گفت اولين تجربه در نوع خود، اما به هر حال تجربيات ديگري نيز وجود داشته است. برخي شركت‌ها براي ساخت دكل حفاري دريايي قراردادهايي را بسته‌اند. در دكل حفاري خشكي نيز كارهاي خوبي انجام شده است.

خبرنگار:
اين شركت‌ها، تنها اسكلت را ساخته‌اند يا طراحي و مونتاژ كل دكل را انجام داده‌اند؟

مهندس توسل:
هدف ما دستيابي به دانش فني طراحي وساخت كامل دكل‌هاي حفاري است و اين كار را شروع كرده‌ايم.

خبرنگار:
برنامه‌ي زمان‌بندي اجراي پروژه‌ را چگونه پيش‌بيني كرده‌ايد؟

مهندس توسل:
اولين دكل طي 15ماه و آخرين آن طي 24- 21ماه پس از شروع قرارداد تحويل داده خواهد شد.

خبرنگار:
پس از آن‌، چه تعداد توليد سالانه خواهيد داشت؟

مهندس توسل:
طبق پيش‌بيني‌هاي فعلي پس از پايان مرحله اول، مي توانيم سالانه در حدود 7 تا 10 دستگاه توليد كنيم. البته مواردي همانند ميزان درخواست، حمايت سازمان‌هاي مسوول، سرمايه‌گذاري‌هاي دولت در اين زمينه، نياز واقعي احساس شده و شرايط حاكم در آن دوران نيز در اين ميزان دخيل خواهند بود.

خبرنگار:
درباره‌ي حجم ريالي و ارزي پروژه توضيح دهيد.

مهندس توسل:
قيمت هر دكل حفاري 2هزار اسب بخار(HP)، باتوجه به پايه قيمت دكل‌هاي حفاري چيني حداقل در حدود 10 تا 15ميليون دلار است. دكل‌هاي امريكايي گران‌تر و در حدود 30- 25 ميليون دلار هستند. قيمت دقيق بستگي به مشخصات فني و نوع تجهيزات دارد.

خبرنگار:
اين قرارداد با شركت ملي حفاري ايران منعقد شده است؟

مهندس توسل:
طرف قرارداد جهاددانشگاهي خود وزارت نفت است. البته كنسرسيوم با شركت ملي حفاري نيز براي توليد دكل هاي حفاري وارد مذاكره شده است.

خبرنگار:
برنامه‌ريزي شما براي تأمين تجهيزات دكل چيست؟

مهندس توسل:
دكل حفاري مجموعه‌ي پيچيده‌اي است كه از تجهيزات مختلف مكانيكي و الكترومكانيكي تشكيل شده است كه به‌طوركلي به شش مجموعه اصلي تقسيم مي‌شوند:
1- سازه فلزي (Mast & Substructure)
2- مجموعه كشش و تعليق(Hoisting System)
3- مجموعه برق و كنترل (SCR & MCC System)
4- مجموعه دوران و چرخش (Rotation System)
5- مجموعه گل حفاري ( Mud System)
6- مجموعه كنترل فوران (B.O.P. System)
هريك از مجموعه هاي اصلي فوق الذكر خود از مجموعه‌هاي متنوعي از تجهيزات و قطعات تشكيل مي شود. بر اساس برنامه‌ريزي هاي انجام شده تيم‌هاي فني مسئوليت مطالعه و بررسي براي طراحي و ساخت ويا تامين تجهيزات و قطعات مورد نياز را از سازندگان و توليد كنندگان به عهده دارند. در اين راستا تلاش مي شود از ظرفيت‌ها و امكانات داخل كشور حداكثر استفاده را داشته باشيم. در مواردي نيز تامين كالا از طريق توليد كنندگان و سازندگان خارجي ضروري است. اما نكته‌ي مهمي كه وجود دارد اين است كه تا كنون دانش فني درك روابط ميان تجهيزات مختلف يك دكل در داخل كشور وجود نداشته است. براي نمونه چرا ارتفاع اين دكل حفاري را 50متر در نظر گرفته‌اند؟ اين مقدار ارتفاع با عمق چه ارتباطي دارد؟ انتخاب نوع فلز اجزاي دكل بايد به‌گونه‌اي باشد كه تا زمان مشخصي دوام داشته باشد. هم‌چنين از وزن مشخصي براي برقراري و حفظ تعادل برخوردار باشد. اين موارد در هيچ كتابي نوشته نشده ‌است و دانش فني و اطلاعات آن در اختيار شركت‌هاي سازنده دكل است.
ما براي دستيابي به دانش فني در مرحله اول به‌ روش مهندسي معكوس عمل مي كنيم و تا حد ممكن اطلاعات را از دستگاههاي موجود استخراج مي‌كنيم و با تحليل اطلاعات كاررا ادامه مي دهيم. البته اين رويكرد نه تنها در ساخت دكل بلكه در بسياري از فعاليتهاي صنعتي حاكم است. براي مثال، سال‌ها كشورما با اين رويكرد به توليد قطعات خودرو مشغول بود و پس از آن خود طراح خودرو شديم.
درعمل با قطعات و تجهيزاتي مواجه خواهيم بود كه با دانش فني، امكانات و فناوري‌ خاصي كه در اختيار سازنده اصلي آن‌ها قرارداشته است، ساخته شده‌اند. در زمان ساخت دستگاه موردنظر، به فقدان اين امكانات پي خواهيم برد. بنابراين با امكاناتي كه در اختيار داريم بايد چيزي را بسازيم كه همان كارآيي را داشته باشد و همان كار را انجام دهد. معمولاً دشوارترين كار در مهندسي معكوس، ساخت اجزا (component) براي موارد و طراحي‌هاي خاص يك بخش است.

خبرنگار:
چه برندي را براي مهندسي معكوس انتخاب كرده‌ايد؟

مهندس توسل:
الگويي كه ما به عنوان مهندسي معكوس انتخاب مي‌كنيم براساس مدل دكل هاي حفاري موجود در كشور است. با توجه به اينكه طراحي وساخت تجهيزات حفاري عمدتاً در انحصار شركت‌هاي آمريكايي بوده است، اغلب دكل‌هاي حفاري ما ار نوع دكل‌هاي آمريكايي است كه البته چيني‌ها نيز دكل‌هاي خود را بر همين اساس ساخته‌اند.

خبرنگار:
كدام يك از تجهيزات دكل از پيچيدگي‌ بالاتري برخوردار است به گونه‌اي كه امكان توليد آن در ايران به كلي وجود ندارد؟

مهندس توسل:
BOP، البته مي‌توان اميدوار بود كه بخش‌هاي جانبي "BOP" را به‌گونه‌اي توليد كرد. اما در بخش‌ اصلي سيستم در حال حاضر امكانات لازم در كشورموجود نيست. چراكه "BOP" يك سيستم ايمني بسيار مهم و نسبتا پيچيده است و براي توليد آن تجهيزات صنعتي ويژه اي بايد در اختيار باشد.

خبرنگار:
آيا تكنولوژي آن در ايران غيرقابل دستيابي است؟

مهندس توسل:
هيچ چيزي غيرقابل دستيابي نيست، چراكه به هرحال درخارج از كشور ساخته شده است، دراين صورت ما نيز قادربه ساخت آن خواهيم بود. اما بايد به اين مساله توجه كرد كه آيا ساخت آن اقتصادي است آيا مي‌توان دراين زمينه سرمايه‌گذاري كرد؟

خبرنگار:
آيا امكان‌ توليد مواد اوليه ازجمله آلياژهاي خاص براي ساخت تجهيزاتي مثل "BOP" وجود دارد؟

مهندس توسل:
اين اقدام نيازمند سرمايه‌گذاري، ريسك، امكانات و... است اما قابل دستيابي است و ظرفيت‌هاي خوبي هم به لحاظ نيروي انساني متخصص و هم ازجهت منابع مالي و صنعتي در اختيار داريم. البته نبايد انتظار داشته باشيم عقب ماندگي هاي صدساله يك شبه جبران شود اگرچه تاخير و اهمال نيز جايز نيست.

خبرنگار:
امكان‌پذيري توليد ساير تجهيزات دكل را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟

مهند س توسل:
براساس مطالعات و بررسي‌هاي انجام شده، دسترسي به دانش ساخت Rotary Table و پمپ گل(Mud Pump) و Drawworks كه از اصلي‌ترين تجهيزات دكل حفاري هستند دور از دسترس نيست. اگر زمينه‌ها(حمايت واقعي)، سرمايه، امكانات و توجيه اقتصادي لازم فراهم شود مي‌توان گفت مدعي داشتن توانمندي دستيابي به دانش فني لازم در كوتاه ترين زمان ممكن هستيم.

خبرنگار:
پس توانايي طراحي وساخت (Drawworks) را نيز داريم؟

مهندس توسل:
بله، فكر مي‌كنيم توانايي ساخت آن را داريم.

خبرنگار:
آيا درحال حاضر براي ساخت (Drawworks) برنامه‌ريزي خاصي داريد؟ آيا خود جهاد قادر به ساخت آن است؟

مهندس توسل:
برنامه‌ريزي فعلي ما بر ساخت دكل متمركز است. در واقع دستيابي به دانش فني طراحي، تجميع و يكپارچه‌سازي (integration) مجموعه دكل، اهداف فعلي ما را تشكيل مي‌دهند.

خبرنگار:
فن‌آوري ساخت (Drawworks) و پمپ گل (Mud Pump) را از كجا دريافت خواهيد كرد؟

مهندس توسل:
دستيابي به اين فن‌آوري امكانپذيراست، اما به توليد صنعتي رساندن آن مهم است. البته بايد گفت شركت‌هاي حفاري براي تامين قطعات يدكي اين تجهيزات سرمايه‌گذاري‌هاي مناسبي داشته‌اند و كارخود را نيز تاكنون به خوبي انجام داده‌اند. يكي از كارهايي كه بايد انجام داد پيدا كردن سازندگان متفرق و مختلف قطعات اين تجهيزات و كنارهم قراردادن قابليت‌ها ومزيت‌هاي آن‌هاست. دراين صورت با تجميع اين توانمندي‌ها قادر به توليد بسياري از تجهيزات مورد نياز كه در حال حاضر از منابع خارجي تامين مي‌شود خواهيم بود.

خبرنگار:
به‌هرحال از نظر شما اين فن‌آوري، قابل دسترسي است؟

مهندس توسل:
بله، قطعاً قابل دسترسي است. لازم به تاكيد است كه امكانات صنعتي و توليدي زياد و فوق العاده ارزشمندي در سطح كشورما وجود دارد كه به‌دليل پراكندگي و عدم وجود يك سيستم منسجم مديريت صنعتي مورد بهره برداري قرار نمي‌گيرد و اين يك واقعيت بسيار تلخ و تاسف آور است.
اگر اين امكانات را خوب مديريت كنيم مي توانيم بسياري از نيازهاي خود را با كمترين هزينه ممكن بدست متخصصين و كارگران ايراني توليد كنيم. بسياري از معضلات اجتماعي مثل بيكاري و فقر هم از همين رهگذر قابل حل است يا لااقل كاهش مي يابد. يكي از آرزوهاي من اين است كه يك سازمان يا نهادي مسووليت اين مهم را به عهده بگيرد واين خدمت را به جامعه ارائه دهد. اين كارهم منافع اقتصادي بسيار زيادي دارد و هم يك كار با ارزش اجتماعي زياد و هم يك عبادت خداپسندانه است. جهاد دانشگاهي قابليت وتوانمندي اين كار را دارد و اميدوارم در حاشيه طراحي و ساخت دكل حفاري به مدل و الگوي مناسبي براي ايفاي نقش مديريت بهره‌وري از منابع موجود وظرفيت‌هاي خالي صنايع نيزبرسيم .

خبرنگار:
آيا مشخصاً درمورد توليد پمپ گل، (Draw Works)، و ميزگردان هدف‌گذاري‌هاي مشخصي‌ داشته‌ايد يا خير؟ به‌بيان ديگر، بررسي‌هايي دراين زمينه انجام شده است كه بتوان پروژه‌اي را تعريف كرد.

مهندس توسل:
به اين مساله به‌عنوان يك هدف بلندمدت توجه كرده‌ايم، اما فعلاً، برطراحي و ساخت دكل حفاري به عنوان يك سيستم يكپارچه متمركز هستيم و درحوزه‌هايي كه مطرح كرديد پروژه‌اي تعريف نشده است. البته ممكن است اين كار درآينده انجام شود، حتي ممكن است در كنار ساخت دكل‌هاي موضوع قرارداد به آن سمت نيز حركت كنيم، اما درحال حاضر در اولويت‌هاي ما قرار ندارد.

خبرنگار:
باتوجه به صحبت‌هاي شما، درحال حاضر از مجموعه‌ي تجهيزات دكل حفاري تنها "MCC" و "SCR" و سازه‌هاي فلزي در داخل كشور ساخته مي‌شوند. در اين صورت چند درصد از يك دكل حفاري توليد شده در پروژه‌ي شما ساخت داخل است؟

مهندس توسل:
براساس هدف‌گذاري‌هاي مورد نظر درنوبت اول حدود 40درصد ارزش تجهيزات با استفاده از دانش فني كاملاً داخلي توليد خواهند شد. البته براي نمونه در ساخت و توليد "SCR" تعدادي از قطعات خاص الكترونيكي، تجهيزات و ابزارآلات آن از خارج از كشور تهيه مي‌شوند. اين مساله نبايد ارزش 40 درصد توان توليد داخلي را كم كند. بخش سازه‌هاي فلزي كه حدود ده درصد يك دكل حفاري را تشكيل مي‌دهد، به‌طوركامل در ايران ساخته خواهد شد. هم‌چنين"MCC" و "SCR"(سيستم برق و كنترل) كه درحدود 10درصد يك دكل را تشكيل مي‌دهند نيز در داخل كشور ساخته خواهد شد. درحال حاضر دانش فني كامل اين تجهيزات را در اختيار داريم.
بسياري از بخش‌هاي فلزي ديگر مربوط به دكل نيز در كشور قابل تهيه هستند. بسياري از تجهيزات واسط نيز مانند مجموعه كابل‌هاي ارتباطي دكل، در داخل كشور تهيه خواهند شد. همچنين سيستم‌هاي پشتيباني مانند كمپرسورهاي هوا، بخش عمده‌اي از تانك‌هاي گل، برخي از بخش‌هاي مربوط به سيستم خنك‌كننده و سيستم روشنايي در داخل كشور تهيه مي‌شوند. اين مجموعه در پيش‌بيني‌هاي اوليه شامل حدود 40 درصد ارزش ريالي كل دكل مي شود.
آن‌چه در ساخت تجهيزات براي ما مهم است طراحي، ساخت، توليد و آن است. البته ممكن است مواد اوليه از خارج از كشور تهيه شوند. بخشي از 40 درصد ارزش نيز به ارزش مواد اوليه مربوط مي‌شود. اگرچه ممكن است مواد اوليه آن در كشور ساخته شود يا توان توليد آن وجود داشته باشد، اما ما در اين پروژه الزاماً موظف به تهيه اين مواد از داخل كشور نيستيم. زيرا در فرآيند توليد پارامترهايي مانند زمان و قيمت نيز دخيل هستند. مثلا ممكن است امكان توليد مواد اوليه فولادي توسط فولادسازهاي داخلي بصورت سفارشي وجود داشته باشد، اما نمي‌توان زمان را ازدست داد. براي ما عمل كردن به تعهدات خود و تحويل كالا در زمان مشخصي كه در اختيار داريم اهميت دارد. بنابراين بايد در كوتاه‌ترين زمان ممكن، مواداوليه را تهيه كرد، اما با وجود تمام اين موارد، دانش فني ساخت و مديريت متعلق به خودمان است.

خبرنگار:
بنابراين تجهيزات مهمي هم‌چونِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِِ پمپ گل ، Draw Works ، ميزگردان و فوران‌گيرها "BOP"، را بايد ارزي درنظر گرفته باشيد؟

مهندس توسل:
البته ما اين موارد را ارزي درنظر گرفته‌ايم. مورد ديگري كه بخش بسيار حياتي مجموعه محسوب مي‌شود و ناچاريم دراين بخش كاملاً وارداتي عمل كنيم، "Generator Set" است كه شامل موتورديزل و ژنراتور برق سيستم است.

خبرنگار:
آيا در ايران دانش فني توليد آن وجود ندارد؟

مهندس توسل:
در حال حاضر براي توليد"Gen Set" درايران دورنماي نزديكي نداريم. در حالي كه تمام نيروگاه‌هايي كه منبع انرژي آن‌ها سوخت حرارتي است، ديزل ژنراتور دارند.

خبرنگار:
آيا شما شركت‌هاي خارجي‌اي را كه امكان توليد تجهيزاتي را كه در حال حاضر در كشور توليد نمي‌شود شناسايي كرده‌ايد و برنامه‌اي براي انتقال تكنولوژي ضمن خريد تجهيزات داريد؟

مهندس توسل:
بله، تاحدودي اين كار انجام شده است .

خبرنگار:
از ميان واحد‌هاي جهاد دانشگاهي علاوه بر واحد دانشگاه‌ علم و صنعت كدام يك از واحد‌هاي ديگر تاكنون در اين پروژه همكاري داشته‌اند و كدام واحدها توانايي مشاركت در اين پروژه را در آينده دارند؟

مهندس توسل:
تلاش مي‌كنيم از همه ظرفيت‌هاي موجود جهاد دانشگاهي استفاده كنيم. واحدهاي توانمندي مثل خوزستان، صنعتي اصفهان، صنعتي شريف، تهران، آذربايجان شرقي مي توانند در اين پروژه وظايفي به عهده بگيرند. به‌عنوان مثال جهاد خوزستان از مجموعه‌هايي است كه به‌دليل استقرار در استان خوزستان و اهواز با شركت‌هاي حفاري ارتباط نزديكي دارد و به واسطه همين ارتباطات اطلاعات مفيدي را در اختيار دارند كه از آن‌ها استفاده خواهيم كرد.

خبرنگار:
يكي از نقصان‌هاي مربوط به شركت ملي حفاري كه تمام اساتيد حفاري نيز به آن اذعان داشتند، فعاليت اين شركت در تمام زمينه‌ها و نبود شركت‌هاي تخصصي است. اين درحالي است كه طراحي، قطعات و ساير موارد مانند نمونه‌گيري، گل حفاري و... هر كدام از فناور‌يهاي جداگانه‌اي برخوردار هستند كه شركت‌ها به صورت مجزا در هريك از آن‌ها به فعاليت مي‌پردازند، اما متاسفانه اين تقسيم‌بندي در ايران انجام نشده است. حال آيا واحد‌هاي جهاد دانشگاهي در زمينه‌ي توليد ساير قطعات و مواد مانند مته، گل حفاري و غيره كاري انجام داده‌اند؟

مهندس توسل:
برخي از واحدهاي جهاددانشگاهي در پروژه‌هاي پژوهشي و نيز در فرآيند توليد فعاليت داشته‌اند. آن‌ها در صورت داشتن متقاضي از آمادگي بالقوه براي تامين مواد اوليه مورد نياز برخوردارند. پروژه‌هايي نيز تعريف شده اند براي نمونه مي‌توان به پروژه توليد نشاسته براي گل حفاري اشاره كرد. در رابطه با ساخت تجهيزات مورد نياز صنعت نفت نيز فعاليت‌هاي خوبي شروع شده است كه انشاء الله نتايج آن در آينده نزديك اعلام خواهد شد.

خبرنگار:
دكل‌هاي توليد شده توسط جهاد دانشگاهي تا چه عميقي توانايي حفاري دارند؟

مهندس توسل:
دكل‌هايي كه توسط جهاد دانشگاهي طراحي و ساخته خواهد شد، دكل‌هاي 2 هزار اسب بخار (2000HP) هستند كه قادر به حفاري چاه‌هايي تا عمق حدود 6 هزارمتر خواهند بود.

خبرنگار:
در حالي‌كه برخي از استادان مهندسي نفت نياز به دكل بالاتر از دو هزار اسب بخار(HP) را ابراز مي‌كنند، براي توليد اين نوع دكل‌ها برنامه‌اي وجود ندارد؟

مهندس توسل:
زماني كه دانش فني طراحي و ساخت دكل 2هزار اسب بخار(HP) وجود داشته باشد، مي‌توان گفت دكل هاي با توان بالاتر نيزدور از دسترس نيست. اما بايد اين مساله را نيز درنظر داشت كه آيا اين توليد باتوجه به تعداد محدود مورد نياز، از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است يا خير؟!
براساس پيش‌بيني‌ها طي ده سال آينده، 100 دكل حفاري مورد نياز خواهد بود. از اين تعداد دكل، تنها 5 يا 10 مورد دكل، دكل 3هزار اسب بخار(3000HP) خواهد بود.
هم‌اكنون، دكل‌هاي حفاري 2هزار اسب بخار(2000HP) پاسخگوي عمده نيازهاي كشور باتوجه به ذخاير نفتي شناخته شده هستند. البته قابل ذكر است در تمام فعاليت‌هاي داخل كشور با محدوديت در امكانات روبرو هستيم. بنابراين بايد با تيزهوشي و درنظر گرفتن منافع، سرمايه‌گذاري كرد؛ چراكه در بخش صنعت، علاوه برعملياتي و امكان‌پذيربودن، جنبه‌هاي اقتصادي پروژه نيزمطرح است. اين موارد را بايد درمورد ساخت دكل‌هاي با توان بالاتر نيز درنظر داشت.
اگر روزي به اين نتيجه برسيم كه توليد دكل‌هاي با توان بالاتر مزيت‌ها و توجيهات اقتصادي- استراتژيك خاص خود را دارد، قطعاً اين كار را انجام خواهيم داد.

خبرنگار:
همكاري وزارت نفت با شما در چه سطحي است، آيا راضي هستيد؟

مهندس توسل:
در سطح مديريت كلان راضي هستيم. چرا كه به هر حال حمايت كردند. نكته مورد توجه اين كه حمايت‌ها در سطوح پايين‌تر با دست اندازهاي قانوني و خاصي كه در كشور مرسوم است، مواجه مي‌شود. البته اميدواريم اين موارد نيز با حمايت مسوولين رفع شود. ضمن آن‌كه اميدواريم و درخواست مي‌كنيم مراحل اداري مرتبط با انعقاد قرارداد با سرعت بيشتري دنبال شود.

خبرنگار:
در مورد اين پروژه اگر توضيحي باقي مانده است، بفرمائيد.

مهندس توسل:
بايد بگويم با وجود آن‌كه در يك‌صدمين سال تاسيس صنعت نفت در كشور هستيم، متاسفانه هنوز نتوانسته‌ايم خود را در دنيا به عنوان يك قدرت صنعتي در اين حوزه مطرح كنيم. البته به عنوان يك قدرت توليد كننده نفت خام مطرح هستيم اما همين قدرت توليد نيز باتوجه به تاثيرپذيري از مسائل فني و تكنولوژيكي در حال تنزل است. بايد تفكر تبديل شدن به يك قدرت صنعتي را ايجاد كرد. اين راهي است كه ما آغاز كرد‌ه‌ايم. اين رويكرد مهم‌تر از توانايي ساخت 10دكل حفاري است. تهيه دكل حفاري از خارج از كشور و حفر چاه و استخراج نفت و فروش آن به خارج از كشور كارچندان بزرگي نيست، چراكه اين كار ممكن است ازعهده هر كشوري برآيد. ايده ما عملياتي و نهادينه كردن تفكر توليد فناوري و وارد كردن آن به مرحله عمل در داخل كشور است. اين انديشه بايد به‌عنوان يك ضرورت در كشوربيش از پيش مطرح ودنبال شود.
در اين رابطه رسانه ها مي توانند نقش بسيار موثري داشته باشند. انتقال ايده‌ها از حاشيه به متن و قراردادن آن در جايگاه درست، جلب توجه مردم و مسئولين نسبت به ضرورت‌هاي ملي و اجتماعي و پيگيري موضوع به‌طور مستمر از جمله كارهايي است كه از همه بيشتر توسط رسانه ها قابل انجام است. اميداست خداوند توفيق شناخت وظايف و مسئوليتها وانجام شايسته آنها را به ما عطا فرمايد.

انتهاي پيام