اشاره:
آن‌چه درپي مي‌آيد سومين و آخرين بخش از پنجمين كارگاه « سياستهاي به‌كارگيري نيروي متخصص و تدوين استانداردهاي توليد محصول سالم» است كه به موضوع «تدوين استانداردها و آئين نامه‌هاي توليد محصول سالم» و «نقش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در توليدات سالم» اختصاص داشت.
به گزارش خبرنگار سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) در اين نشست كه در محل دفتر مطالعات ايسنا برگزار شد، دكتر رضا عزتيان مسوول برنامه‌ي بهداشت كشاورزي و مركز محيط كار در حوزه‌ي معاونت سلامت وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به توضيح درباره‌ي سياستهاي و برنامه‌هاي اين وزارت‌خانه در توليد محصول سالم پرداخت.
در اين كارگاه شيوه‌ي فعاليت، اهداف و چشم انداز كميتههاي بهداشت كشاورزي مورد بررسي قرار گرفت. وي با بيان اين موضوع كه درحال حاضر رسيدگي به وضعيت سلامت بهره‌برداران و محيط‌هاي كاري آنها از وظايف قانوني كميتههاي بهداشت كشاورزي است، افزودن فعاليت‌هاي نوين بهداشتي مانند سنجش باقيماندهي سموم محصولات كشاورزي و كيفيت سلامت اين محصولات را به‌عنوان چشم انداز كاري كميتههاي بهداشت كشاورزي دانست و خاطر نشان كرد، به منظور احقاق اهداف نام‌برده نيازمند تاسيس و تجهيز آزمايشگاههاي سنجش باقيماندهي سموم و به‌كارگيري نيروي متخصص در اين زمينه هستيم.
دكتر عزتيان در ارتباط با وضعيت سلامت محصولات كشاورزي و رصدهاي صورت گرفته در اين‌باره گفت: بر اساس تنها سنجش موردي صورت گرفته درمورد باقيماندهي سموم و از سويي سموم به‌كارگرفته در محصول خيار گلخانه‌اي در سال 1375 نتايج بدست آمده بيانگر اين موضوع بود كه ميزان سم در محصول نام‌برده بيش از حدمجاز نبودند اما متاسفانه برخي از سمومي كه مصرف آنها غيرمجاز بود در توليد اين محصول استفاده شده بوده.
در ادامه متن كامل اين گزارش به حضور خوانندگان تقديم مي‌گردد.
*عملكرد كميته‌ي بهداشت كشاورزي در زمينه‌ي بهداشت كشاورز و محيط كار است*
*توليد محصولات سالم مي‌تواند در دستوركار كميته‌ي بهداشت كشاورزي قرار گيرد*
خبرنگار:
درصحبت‌هاي خود اشاره به مباحثي مانند ارائه‌ي خدمات بهداشتي به بهره‌برداران و همچنين نظارت برشرايط بهداشتي كارگاه‌هاي كشاورزي و محيط كار كشاورزان داشتيد، توضيح دهيد كه حوزه‌ي فعاليت كميتههاي بهداشتي تا چه ميزان با توليد محصول سالم ارتباط دارد؟
دكترعزتيان:
باتوجه به اين‌كه كميته‌ي بهداشت متشكل از نمايندگان دو وزارت بهداشت و جهادكشاورزي است مي‌تواند چنين موضوعاتي را در بدنه‌ي خود پوشش دهد. خوشبختانه دركميته‌هاي بهداشت كشاورزي استان و شهرستان نمايندگان بخش‌هاي گوناگون جهادكشاورزي و وزارت بهداشت حضور دارند و تصميم‌هاي مناسب را براي اعمال بهداشت در عرصه‌ي كشاورزي مي گيرند.
درحال حاضر براساس تفاهم‌نامه‌اي كه وجود دارد وزارت بهداشت و وزارت جهادكشاورزي جلسات و نشست‌هاي مشتركي را برگزار مي‌كنند بنابراين دورنمايي از سازوكار قانون‌مند همكاري ميان دو وزارت‌خانه وجود دارد و تصميماتي كه درارتباط با بهداشت بهره‌برداران و جنبه‌هاي گوناگون بهداشت كشاورزي گرفته مي‌شود مي‌تواند به‌وسيله‌ي كميتههاي بهداشت كشاورزي هدايت و درنهايت پايش شود. براي پيگيري برنامه‌هاي بهداشت كشاورزي سازمان‌ها و دانشگاه‌هاي علوم پزشكي در استان‌ها تفاهم‌نامه‌هاي دوجانبه امضا كرده‌اند كه اين موضوع كمك بسيارشايسته‌اي به پيش‌برد برنامه‌هاي بهداشت كشاورزي كرده است. حدود نيمي از مديران دانشگاه علوم پزشكي و سازمان جهادكشاورزي استان تفاهم‌نامه‌ي همكاري امضا كرده‌اند. بنابراين هنگامي‌كه بتوانيم وظايف مشخص قانوني را ابلاغ كنيم دورنمايي از سازوكار قانون‌مند در دسترس خواهد بود.
خبرنگار:
در اين صورت آيا كميته‌ي بهداشت كشاورزي مي‌تواند بستري براي تعامل ميان وزارت جهادكشاورزي و وزارت بهداشت هم درباره‌ي سلامت كشاورز و توليدكنندگان و هم درباره‌ي بهداشت فرآيند و توليد محصول سالم باشد؟
دكترعزتيان:
در چارچوب مسووليت‌هاي قانوني كنوني فعاليت‌هاي اين كميته تنها شامل بهداشت كشاورز و محيط كار آنها مي‌شود، به باور من دراين بستر بهداشت و سلامت محصولات را نيز مي‌توان تعريف كرد. درواقع هدف نهايي كميتههاي بهداشت كشاورزي افزودن فعاليت‌هاي نوين بهداشتي مانند سنجش باقيماندهي سموم محصولات كشاورزي، كيفيت سلامت محصولات كشاورزي و... در اين زمينه است. كارشناسان بهداشت كه برمحيط كاركشاورزي نظارت دارند پس ازنمونه‌برداري از سطح مزارع نمونه‌ها را به آزمايشگاههاي تخصصي كه تحت نظر كميتههاي بهداشت كشاورزي هستند تحويل مي‌دهند. تمام عناصر و سازمان‌هاي مرتبط با پايش كيفيت محصولات كشاورزي درجلسات كميتههاي بهداشت كشاورزي مي‌توانند نظرات و پيشنهادات خود را ارائه دهند و درارتباط مستقيم باهم باشند.
در حال حاضر تشكيل پرونده‌هاي بهداشت همراه با معاينات ادواري و همچنين تشخيص عوامل زيان‌آور محيط كار كشاورزان در دستور كار كميتههاي بهداشت كشاورزي است. همچنين تشكيل پرونده‌ي بهداشتي براي دام و ازسويي نظارت و به‌سازي دامداري‌هاي كشاورزي از برنامه‌هاي درحال پيگيري كميته است.
ارائه‌ي آموزش‌هاي فني و بهداشتي به بهره‌برداران به‌صورت مكتوب و يا حضوري موضوعي است كه درحال حاضر به آن پرداخته مي‌شود. براي نمونه قراربود اصناف كشاورزي، موضوع ارتقاء كيفي محصولات كشاورزي را پيگيري كند كه دراين زمينه مسائلي مانند سنجش باقيماندهي سموم محصولات كشاورزي، تشكيل بانك‌هاي اطلاعاتي، حفاظت و جلوگيري از تخريب محيط زيست كه ناشي از روش‌ها و سازوكارهاي ناصحيح توليد است مورد بررسي قرار گيرد. همچنين بسته‌بندي محصولات كشاورزي به‌منظور ارتقاي سطح سلامت، بازيافت ضايعات و مسائل بسيار ديگر به‌عنوان پايه‌گذاري بهداشت كشاورزي تعبيه شده بود.
اين اهداف درسال 1375 تدوين شد؛ درحال حاضر بسياري از فعاليت‌هاي رده به‌وسيله‌ي كميته‌ي بهداشت كشاورزي پيگيري و انجام مي‌شود. اهداف كوتاه مدت اين كميته درمرحله‌ي اول توسعه‌ي كميتههاي بهداشت كشاورزي در سراسر كشور است. البته بايد به اين نكته اشاره كرد:«با وجود آن‌كه دانشكده‌هاي علوم پزشكي سعي بر تشكيل و توسعه‌ي كميتههاي بهداشت درسراسر كشورها دارند اما به دليل كمبود امكانات و منابع انساني تا به امروز موفق نشده‌اند.»
ما اميدواريم كه بتوانيم سراسر ايران را تحت پوشش خدماتي كميتههاي بهداشت كشاورزي قراردهيم و درصورت اجراي اين مهم فعاليت‌هاي جديد را در اين حيطه اعمال كنيم؛ براي نمونه ما امسال توانستيم اهميت رعايت بهداشت را در دامداري‌ها بيان كنيم همچنين آموزش‌هايي درارتباط با پسماندهاي كشاورزي داشتيم. خوشبختانه انعطاف‌پذيري و پذيرفتن فعاليت‌هاي جديد از ويژگي‌هاي شايسته‌ي نظام بهداشت و درمان كشور است. نظام خدمات بهداشتي درماني ايران به عنوان PHC معروف است كه قابليت پذيرش خدمات جديد را دارد و از انعطاف‌پذيري مناسبي برخوردار است و مسائل و تكنولوژي‌هاي نويني كه وارد ادبيات ايران مي‌شود اگر مرتبط با كشاورزي و بهداشت كشاورزي باشد به راحتي مي‌تواند جايگاه مناسبي دراين ساختار پيدا كند.
به باورمن ما دراين زمينه نيازمند تشويق و حمايت هستيم و بدون درنظرگرفتن اختلاف سليقه‌ها بايد هم‌سو و هم‌گام حركت كنيم تا بتوانيم موقعيت اين ساختار را حفظ كنيم. بايد درگام نخست فرهنگ پذيرش تغييرات نوين در حوزه‌ي كشاورزي و دامداري ايجاد شود و اجتماع پذيراي اين موضوع باشد درغيراين‌صورت قوانين از ضمانت اجرايي مناسبي برخوردار نخواهند بود. درحقيقت وزارت بهداشت همراه با كاراجرايي به فرهنگ‌سازي نيز مي‌پردازد. درحال حاضر هر 6 ماه جدول و يا عملكرد فعاليت‌هاي انجام شده‌ي كشاورزي توسط كميتههاي استاني را دريافت مي‌كنيم.
*دستور كار كميتههاي بهداشت كشاورزي درسال 1386*
درسال گذشته كميتههاي استاني مسووليت‌هاي زير را برعهده داشتند كه كه در هر مورد بايد گزارش تعداد فعاليت‌هاي انجام گرفته را گزارش مي‌كردند
1- تشكيل جلسات كميتههاي استان كه درواقع بيانگر فعاليت‌هاي انجام شده و همكاري‌هاي دوجانبه است.
2- تشكيل جلسات كميتههاي بهداشتي كه شامل جلسات درون بخشي وزارت بهداشت است كه از جنبه‌هاي گوناگوني مانند بهداشت محيط روستا، بهداشت كاركشاورز، معاينات و... داراي اهميت است.
3- تشكيل كلاس‌هاي آموزشي كه براي كارشناسان برگزار شده است.
4- شركت‌كنندگان كلاس‌هاي تشكيل شده توسط كاردان‌هاي بهداشتي و يا مروجين كشاورزي.
5- برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي براي پزشكان مسوول تشكيل پرونده‌ي كشاورزان.
6- كارگاه‌هاي آموزشي كه براي به‌ورزان برگزار شده است.
7- تشكيل كارگاه‌هاي آموزشي و تعداد بهره‌برداراني كه دراين كارگاه‌ها شركت كرده‌اند.
8- بازديدهايي كه از كارگاه‌ها، گلخانه‌ها و واحدهاي دامي انجام شده است.
9- واحدهاي توليدي كه به آنها پيشنهادات اصلاح و به‌سازي داده شده است.
10- كارگاه‌ها و واحدهايي كه به‌سازي و اصلاح شده‌اند.
11- تعيين افراد و توليدكنندگاني كه در معرض عوامل زيان‌آور درمحيط كار بودند.
12- سنجش عوامل زيان‌آور محيط كار مانند شدت نور، به‌سازي ديوارها و سقف، ايمني كارگران، استانداردهاي مربوط به سازه‌هاي واحد توليدي و...
13- آموزش به كشاورزان درارتباط با نوع پوشش و لباس كار، شرايط ايمني محيط كار
كه تمام اقدامات اجرايي نام‌برده از نظر فرهنگ‌سازي نيز داراي اهميت بوده بايد بهداشت به شكل جامع وكامل بيان شود؛ به عقيده‌ي من بسيار خودخواهانه است اگر بخواهيم تنها به موضوعاتي همانند باقيماندهي سموم يا سلامت محصولات كشاورزي بپردازيم، كه منافع آن تنها شامل حال مصرف كنندگان شهرنشين مي‌شود؛ بلكه بايد در ابتدا به مسائل ايمني و سلامت توليدكنندگان اهميت داده شود سپس جنبه‌هاي ديگر بهداشت كشاورزي پيگيري شود.
درسال 1386 شبكه‌هاي بهداشتي و درماني به هزاران كشاورز لوازم حفاظت فردي مانند كلاه حصيري، عينك آفتابي، لباس كار مناسب و... اهدا كرد زيرا بسياري از سرطان‌هاي شايع در بهره‌برداران به‌دليل رعايت نكردن مسائل ايمني درهنگام انجام كار درعرصه است. ما بايد درابتدا اعتماد كشاورزان از طريق انجام معاينات پزشكي، تشكيل پرونده‌هاي بهداشتي و... جلب كنيم سپس از آنها انتظار توليد ميوه و سبزي سالم را داشته باشيم.
ما رسيدگي به اين موضوعات را در راس برنامه‌هاي كميتههاي بهداشت كشاورزي قرارداديم. در اين زمينه سعي كرديم با استفاده ازپوسترهاي تبليغاتي و برگزاري كلاس‌هاي آموزشي، آموزش‌هاي لازم را به بهره‌برداران ارائه دهيم و از سويي با انجام معاينات پزشكي و در صورت لزوم معالجات موثر در مراكز بهداشت ودرمان از كشاورزان حمايت كنيم. اين اقدامات به‌صورت ساليانه در كميتههاي بهداشت كشاورزي انجام شده و مسوولين پيگيري‌آن‌را به عهده دارند. به باورمن سنجش باقيماندهي سموم درميوه و سبزيجات فعاليت بسيارساده‌اي است كه به‌وسيله اين ساختار بهداشتي پوشش داده مي‌شود.
*تاسيس و تجهيز آزمايشگاههاي تخصصي لازمه‌ي سنجش و كنترل باقيماندهي سموم*
خبرنگار:
تقويت ساختارهاي نظارتي مانند استخدام نيروي متخصص و كارشناسان بهداشت و ازسويي تاسيس و تجهيز آزمايشگاههاي وزارت بهداشت، مي‌تواند نقش بسيار مهمي را در پيشگيري از سرطان‌ها و بيماري‌هاي پوستي و شايع درتوليدكنندگان ايفا كند كه به باورمن از منظر اقتصادي نيز باصرفه‌تر و منجر به صرفه‌جويي درهزينه‌هاي درماني اين گروه مي‌شود كه ما شاهديم در بسياري از مواقع دولت مسووليت پرداخت اين هزينه‌ها را عهده دار است؛ حال باتوجه به موارد بيان شده هنگامي‌كه طرح يا برنامه‌ي جديدي مطرح مي‌شود نيازمند بازه‌ي زماني مناسبي است كه سازمان مديريت جايگاه و اهميت موضوع را درك وسپس اعتبارات لازم را تامين كنند، دراين باره كميتههاي بهداشت كشاورزي نيازمند چه ميزان بودجه و اعتبار براي تامين اين هدف مي‌باشند؟
دكترعزتيان:
باتوجه به محدوده‌ي فعاليت‌هايي كه انجام مي‌دهيم تا به امروز با كمبود بودجه و يا تامين اعتبار دراين زمينه مواجه نشده و با حمايت‌هاي مناسبي از سوي معاونت سلامت برخوردار بوده‌ايم. دانشگاه علوم پزشكي نيز مي‌تواند منابع مالي موردنياز براي انجام فعاليت‌هاي مرتبط دراين امر را در بودجه‌هاي ساليانه خود پيش‌بيني كند. اگر قرارباشد كه درآينده فعاليت‌هاي جديدي مانند سنجش باقيماندهي سموم و كنترل غذا و دارو به اين كميته واگذار شود نيازمند تامين بودجه و اعتباربراي تاسيس و تجهيز آزمايشگاههاي مرتبط و استخدام نيروي متخصص هستيم كه مي‌توان راهكارهاي جديدي براي پرداخت هزينه‌هاي مربوطه درنظرگرفت تا فشار مضاعفي به دولت تحميل نشود. باتوجه به آن‌كه ما تجربه‌ي انجام سنجش‌هاي موردي را درسال 76- 1375 داشته‌ايم مي‌توانيم براي انجام محاسبات درسال 1386 از تجربيات گذشته استفاده و هزينه را مشخص كنيم و الگوهاي واقعي‌تري دراين راستا ارائه دهيم.
خبرنگار:
باتوجه به آن‌كه شما دبيراين كميته هستيد آيا پيگيري‌هاي لازم را درارتباط با نحوه‌ي عملكرد اين كميته در سطح ملي انجام داده‌ايد؟
دكترعزتيان:
بله، قراراست تفاهم‌نامه‌ي قابل قبولي كه به ساختارموجود كمك كند از خروجي‌هاي اين كميته باشد.
خبرنگار:
آيا شما در جلساتي كه با وزارت جهادكشاورزي داريد مطالبات خود را مانند ابلاغ كردن MRL ها و نيز باركددار كردن محصولات كشاورزي را پيگيري مي‌كنيد؟
دكترعزتيان:
بله.
*پايش باقيماندهي سموم و كود شيميايي و ارزش غذايي محصولات كشاورزي مسووليت‌مغفول واقع شده‌ي وزارت بهداشت*
خبرنگار:
در صحبت‌هاي خود به موضوع انجام فعاليت و طرح‌هاي پژوهشي درارتباط با سنجش باقيماندهي سموم شيميايي درعرصه‌ي كشاورزي اشاره داشتيد با توجه به تجربيات و آمار كسب كرده در اين زمينه وضعيت سلامت محصولات كشاورزي را در ايران چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ همچنين براي خوانندگان توضيح دهيد كه بي‌توجهي در اين باره مي‌تواند چه عواقب وتاثيراتي بر سلامت جامعه و ازسويي بازارهاي جهاني فروش محصولات كشاورزي داشته باشد؟
دكترعزتيان:
اين موضوع از اهميت بسياري برخوردار است اما نبايد اين نگراني ايجاد شود كه تمام محصولات كشاورزي ايران مسموم هستند و ميزان باقيماندهي سموم بيش از حد مجاز است و يا آن‌كه از سموم غيرمجاز در توليد و تيمار محصولات كشاورزي استفاده شده است. براساس نتايج حاصل از مطالعات و بررسي‌هايي كه در سال 1375 درمورد ميزان سطح باقيماندهي سموم در خيارگلخانه‌اي انجام داديم ميزان سم درمحصول نام‌برده بيش‌از حد مجاز نبود.
خبرنگار:
شنيده‌ها حاكي از آن است كه برخي از كشاورزان به منظور افزايش توليد و در نتيجه سود بيشتر از سموم گوناگون با دز بالا استفاده كرده و بدون توجه به دوره‌ي كارنس اين محصولات را به بازار عرضه مي‌كنند؛ باتوجه به افزايش جمعيت و ميزان تقاضاي مصرف كنندگان ونيازي كه در بازار امروز نسبت به محصولات گلخانه‌اي احساس مي‌شود و ازسويي نبود مرجع نظارت برتوليدات كشاورزي، هم‌چنان شما معتقد هستيد كه محصولات كشاورزي سالم و بدون باقيماندهي سموم است؟
دكترعزتيان:
اين احتمال وجود دارد اما ممكن است حالت عكس اين موضوع نيز باشد. يعني با افزايش آگاهي جامعه‌ي بشري نسبت به سلامت غذا و خطري كه از اين جنبه انسان‌ها را تهديد مي‌كند ميزان مصرف اين سموم كاهش پيدا كرده باشد. براساس آماري كه وزارت جهادكشاورزي دراين باره اعلام كرده است ميزان مصرف سموم كاهش يافته است. بايد به موضوع مصرف سموم اهميت ويژه‌اي شود زيرا كه با مصرف محصولات و موادغذايي آلوده روزانه سموم شيميايي وارد بدن انسان‌ها مي‌شود كه به‌طور حتم سلامتي افراد را تحت تاثير قرارمي‌دهد كه اين امر بسيار نگران‌كننده است. ما بايد، با اين موضوع به صورت بنيادي و زيرساختي برخورد كنيم زيرا مسائل مربوط به غذا و دارو هر روز پيچيده‌تر مي‌شود.
درحال حاضر حتي الگوي تغذيه مردم درحال تغيير است به‌طور مثال غذاهاي آماده جايگزين غذاهاي سنتي شده‌اند كه به‌طور حتم تاثيرات و پيامدهايي را ايجاد خواهد كرد بنابراين بايد بهداشت به صورت جامع مورد توجه قرارگيرد.
خبرنگار:
به تازگي شما ميزان باقيماندهي سموم و كود شيميايي را رصد نكرده‌ايد؟
دكترعزتيان:
خير به تازگي دراين زمينه مطالعات و پژوهش‌هايي در وزارت بهداشت انجام نشده است. البته مطالعات متعددي درقالب پروژه‌هاي دانشگاهي يا پايان‌نامه‌هاي دانشجويي همچنين دربخش‌هاي تحقيقات وزارت جهادكشاورزي درارتباط با باقيماندهي سموم انجام شده است.
خبرنگار:
درارتباط با مصرف كودهاي شيميايي و تعيين ارزش غذايي محصولات كشاورزي نيز رصدهايي انجام شده است؟
دكترعزتيان:
خير.
انتهاي پيام