يكي از بناهاي مجموعه‌ي سعدآباد که از سال‌ها پيش شاهد تاريخ زنده‌ي کشور بوده، اکنون نمايشگر هنر دست ايراني است.

به گزارش خبرنگار بخش صنايع دستي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، اين بنا که برگرفته از معماري فرانسوي است، از سال 1315 تا 1318 در مجموعه‌ي سعدآباد ساخته شد. طبقه‌ي پايين آن، از سال 1372 موزه‌ي ظرف‌هاي سلطنتي بود که هنوز هم نام اين موزه با وجود اين‌که پس از اين سال، به نهاد رياست جمهوري تحويل داده شده و ميزبان سران و نمايندگان کشورهاي ديگر بوده و اکنون نيز که به موزه‌ي هنرهاي سنتي و صنايع دستي تبديل شده، روي ديوار مرمرين آن بر جا مانده است.

اين ساختمان که پيش از انقلاب اسلامي اقامتگاه اشرف پهلوي بود، مانند ديگر بناهاي سعدآباد صندوق اسرار فاش‌شده و نشده‌ي اين خاندان است که پس از آن، سال‌ها شاهد ديگري بر تاريخ کشور بود. نخستين پيمان هسته‌يي ايران با سه کشور اروپايي، معروف به پيمان سعدآباد در اين ساختمان بسته شد و معاون اول رييس‌جمهور در دوره‌ي پيشين ـ محمدرضا عارف ـ در اين بنا، ديدارهاي سياسي و روزانه‌ي خود را انجام مي‌داد و اکنون پس از ثبت تاريخ زنده‌ي کشور و گذر آن سال‌ها، اين بنا با معماري غربي، نمايشگر و ميزبان هنر دست هنرمندان کم‌توقع اين کشور است.

هشتصد اثر برگزيده از 1200 اثري که براي نخستين موزه‌ي صنايع دستي کشور درنظر گرفته شده بودند، اکنون در اين بنا که خود موزه‌اي شفاهي از تاريخ اين کشور است، خودنمايي مي‌کنند.

ماکت يک‌چهلم برج ايفل پاريس ساخته‌شده از 120 هزار چوب کبريت با ارتفاع 777 سانتي‌متر در ورودي اين موزه، بيش از هر اثري توجه را جلب مي‌کند.

بخش ديگري از اين سالن با معرق‌هاي استاد ستوده، خاتم‌هاي هنرمند شيرازي احمد الهيان، حافظيه‌ي خاتم داناپور، ميناکاري‌هاي باقر اسماعيلي هنرمند اصفهاني، نگارگري‌هاي فرهاد صادقي و کاشي‌هاي معرق استاد پنجه‌پور همراه آثار چوبي و سفالي هنرمندان نام‌آشنا و گم‌نام کشور مزين شده است.

در قسمت جديد اين موزه که به‌تازگي اضافه شده و بيشتر نمايشگر آثار بي‌بديل چوبي هنرمندان ايراني است، کارهاي چوبي استاد استوار، بهزاديان، مهدي طوسي، نعمتيان، حميدرضا بداغي، امير طاعت، کمال مسائلي و محمد ساريخواني ارايه شده‌اند.

بخشي ديگري از اين سالن که طراحي متفاوتي دارد، با مبلمان‌هاي معرق خليلي‌فرد، تابلوي معرق امير اينانلو، قليان چوبي رحمان گل، درها و پاروان‌هاي گره‌چيني جواد شفايي و ميرزايي و گليم ابريشم ورني کارگاه صنايع دستي ايران ـ دشت مغان مزين شده است.

طبقه‌ي دوم اين موزه بيشتر به صنايع دستي فلزي از استاداني چون راعي، محمود دهنوي، بيات، علاقه‌مندان، مغيث، علي و امير ساعي، مهدي علم‌داري، حسين بازيار و رضا قادران اختصاص داده شده است. در ميان اين آثار فلزي، گاوصندق طلاکوب‌شده‌ي استاد جوهريان ـ هنرمند اصفهاني ـ هنر ايراني را به‌شکلي فاخرتر به رخ مي‌کشد.

در بخش ديگر اين موزه، جواهرات ترکمن، چاپ باتيک استاد گنجينه، قالي‌هاي ابريشم اردبيل، فرش جهان‌نماي حسين قدرتي از مراغه، پته‌هاي کرمان بدون اين‌که اثري از نام هنرمندان آن‌ها برجا باشد، لباس‌هاي سنتي نقاط شمالي و جنوبي ايران، چرخ نخ‌ريسي به‌عنوان نمونه‌اي از دستگاه دستي مورد استفاده‌ي هنرمند ايراني، مشبک‌هاي استاد بذرافشان، قلم‌زني‌هاي بهزاد الياسي، مليله‌کاري‌هاي هنرمندان باآوازه‌ي استان زنجان خودنمايي مي‌کنند.

در ميان اين آثار، دو سيني بزرگ قلم‌زني استاد شاميرزا ـ هنرمند اصفهاني ـ که يکي را در سال 1320 و ديگري را با فاصله‌ي 10 سال پس از اثر نخست ساخته ‌است، توجه جلب مي‌کند. اين دو اثر به‌ظاهر مشابه، تفاوت‌هايي در نقش و طرح دارند که گويي استاد آن، قصد بيان نکته‌اي ارزشمند را از هنر ايراني داشته است، به‌نوعي که بدون تفکر، نگاه را از آن‌ها نمي‌توان برگرفت.

اما در بخش ديگر اين موزه که بيشتر به آثار سنگي، تراش و حجاري روي سنگ، سفال، سراميک و شيشه تعلق دارد، مجموعه‌اي از آثار منبت و معرق چوب استاد مهدي طوسي به‌عنوان نمايشگاهي موقت برپا شده است.

اين موزه به‌عنوان نخستين موزه‌ي صنايع دستي و هنرهاي سنتي ايران، پس از ادغام سازمان‌هاي ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي، 30 دي‌ماه 1385 با انتقال آثاري که پيش از اين در نمايشگاهي دايمي ارايه شده بودند، به بناي کنوني راه‌اندازي شد.

روح‌الله فراهاني ـ مسؤول موزه‌ي هنرهاي سنتي و صنايع دستي مجموعه‌ي فرهنگي تاريخي سعدآباد ـ با بيان اين‌که از يک‌هزار و دويست اثر صنايع دستي درنظر گرفته‌شده براي اين موزه، 400 اثر در انبار و 800 اثر ديگر درحال نمايش‌اند، به خبرنگار بخش صنايع دستي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، گفت: پس از ادغام، تصميم گرفته شد كه صنايع دستي در رديف موزه‌هاي سعدآباد، جايگاهي داشته باشد. بنابراين فضايي اختصاص داده شد که البته با وجود آثار بسيار، فضا کم‌تر بود و آثار کم‌تري نمايش داده شدند؛ اما پس از آغاز کار، فضايي ديگري در اين بنا به موزه اضافه و ويترين‌هاي بيشتري فراهم شدند و اکنون 800 اثر درحال نمايش‌اند.

وي ادامه داد: آثار موجود در اين موزه، داوطلبانه ارايه شده و خريده نشده‌اند، چون اكنون بخش خريد اشيا براي موزه که در قديم وجود داشت، به دلايلي متوقف شده است.

او با اشاره به برپايي نمايشگاه‌هاي دوره‌يي از آثار هنرمندان و مجموعه‌داران در اين موزه، بيان كرد: نمايشگاهي از آثار منبت روي چوب استاد طوسي هم‌زمان با آغاز هفته‌ي ميراث فرهنگي و موزه‌ها برپا شد که تا روز جهاني صنايع دستي ادامه دارد، پيش از اين نيز مجموعه‌ي دکتر محفوظي در اين موزه نمايش داده شده بود.

به گفته‌ي فراهاني، براي نمايش آثار هنرمندان و مجموعه‌داران در اين فضا مشکلي وجود ندارد؛ اما پيش از آن بايد کارها در معاونت فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري کارشناسي و براي نمايش تصميم‌گيري شود.

وي درباره‌ي تمايل ديگر هنرمندان معاصر و مجموعه‌داران براي نمايش دايمي آثار هنري خود در اين موزه، اظهار داشت: براي نمايش اثر جديد در موزه تاکنون درخواستي نبوده است؛ اما مراجعاني بودند که پس از بازديد، براي اهدا يا نمايش آثار خود علاقه‌مند بودند که ما آنها را به واحد مربوط، يعني اداره کل موزه‌هاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري معرفي کرديم.

او بيان کرد: موزه‌ي صنايع دستي پيش از برپايي در مجموعه‌ي سعدآباد، در جاي ديگري به‌صورت نمايشگاه که بازديدکننده عمومي نداشت، بود و به‌عنوان فردي که چند سال در اين کار بودم، از وجود اين نمايشگاه اطلاعي نداشتم؛ اما در زمان برپايي موزه‌ي صنايع دستي در سعدآباد، استقبال خوبي از آن شد و بازديدکنندگان رضايت کامل دارند و اين موضوع را مشخصا به زبان مي‌آورند. ما مخاطبان خود را مي‌شناسيم که در چه شرايطي هستند.

مسؤول موزه‌ي هنرهاي سنتي و صنايع دستي مجموعه‌ي فرهنگي ـ تاريخي سعدآباد درباره‌ي استفاده از راهنماي خاص در اين موزه، گفت: راهنماي اين موزه بايد توانايي معرفي آثار و هنرهاي ايراني را داشته باشد. اكنون راهنماي اين موزه به صنايع دستي اشراف دارد.

وي درباره‌ي وضعيت آثار موجود در انبار اين موزه، اظهار كرد: اين‌طور نيست كه اشياي مازاد انبار‌شده بي‌فايده باشند، بلكه مرتب روي اين آثار كار فرهنگي مانند ثبت، تهيه‌ي شناسنامه و عكس‌برداري از آن‌ها انجام مي‌شود.

فراهاني ادامه داد: در فضاي اين موزه لابراتوآري وجود دارد كه از اين اشيا در آن عكس‌برداري مي‌شود و براي تهيه‌ي بروشور، عكس و چاپ تمبر همكاري‌هايي صورت مي‌گيرند. بنابراين 400 اثر انبارشده بي‌كار نيستند و به‌نوع ديگري از آن‌ها استفاده مي‌شود.

او در پاسخ به اين پرسش كه آثار در انبار در به‌كارگيري‌ها و انتقال به لابراتوآر با مشكل يا صدمه‌اي مواجه شده‌اند؟ گفت: خوشبختانه تاكنون براي اين آثار مشكلي ايجاد نشده است. اشيا معمولا در جابه‌جايي‌ها آسيب مي‌بينند، هرچه جابه‌جايي كمتر باشد، سلامتي آن‌ها تضمين مي‌شود و چون جابه‌جايي نداشته‌ايم، اتفاقي رخ نداده است. همچنين تلاش مي‌شود، در جابه‌جايي‌ها از افراد متخصص استفاده شود.

مسؤول موزه‌ي هنرهاي سنتي و صنايع دستي مجموعه‌ي فرهنگي ـ تاريخي سعدآباد تصريح كرد: در جابه‌جايي نخست اين آثار به موزه، به گفته‌ي همكاران صنايع دستي، برخي از آثار آسيب ديده‌اند، چون جابه‌جايي از ساختمان پيشين تعريف‌شده نبود[!]

فراهاني در پايان با اشاره به اهميت صنايع دستي براي جامعه، يادآور شد: بخش وسيعي از جمعيت زحمت‌كش كشور از راه توليد صنايع دستي امرار معاش مي‌كنند و بايد به اين بخش توجه جدي شود. تغيير در قيمت مواد اوليه، توان كاري را از هنرمند مي‌گيرد و ورود افراد غيرحرفه‌يي به بازارهاي صنايع دستي بيشتر از تاجر و واسطه‌ به توليدكننده ضربه وارد مي‌كند.

به گزارش ايسنا، وجود چنين آثاري در اين موزه دست كم براي حفظ و حراست اثر دست و ذهن هنرمند ايراني، در اين روزگار ماشيني كه هر روز به تعداد هنرهاي اسيرشده در دست تكنولوژي اضافه مي‌شود، غنيمتي است.

اما در كنار اين همه اثر بي‌بديل موزه‌ي هنرهاي سنتي پايتخت، نبود نمونه‌هايي از آثار منسوخ‌شده‌ي و حتا آن‌ها كه درحال منسوخ شدن هستند، مانند ترمه، چلنگري، نمد، زري، مخمل، عبا و قفل‌سازي كه فقط برخي از اين هنرها هستند، احساس مي‌شود. البته شايد در ميان آثار انبارشده، از اين هنرها خبري باشد. بنابراين نياز است تا فضايي كه قرار بود، براي دومين موزه‌ي صنايع دستي پايتخت درنظر گرفته شود، سريع‌تر اختصاص يابد تا آنچه در پستوهاي اين خانه‌ي موزه‌يي باقي مانده است، دربرابر ديدگان قرار گيرد.

شايد به اعتقاد مسؤولان، در موزه‌هاي استاني اين آثار منسوخ‌شده قابل يافت هستند؛ اما همه‌ي مهمانان و گردشگران كه فرصت بازديد از موزه‌ها صنايع دستي 30 استان كشور را كه هنوز تمام آن‌ها آماده نشده‌اند، ‌ندارند و عجب است كه اتاق معاون هنرهاي سنتي و صنايع دستي كشور مانند موزه‌اي كوچك براي آنچه ايران به‌عنوان هنرهاي سنتي و صنعتي دارد، آرايه شده است تا آن‌را به رخ مهماناني كه فرصت بازديد از ايران را ندارند، بكشد؛ اما موزه‌ي صنايع دستي بي‌بهره از ويترين تمام هنرهاي كشور باشد[!] اگرچه شايد گفته شود، آثار نمايش داده‌شده، همان آثار موجود در نمايشگاه صنايع دستي پيشين‌اند كه اكنون نمايش داده مي‌شوند و ديگر اثري خريده نمي‌شود.

انتهاي پيام