كولايي در گفت‌وگو با ايسنا: تامين منافع در خزر نيازمند يك رويكرد متوازن و متعادل است از كوچك و بزرگ سعي كرده‌اند منافع قانوني ما را ناديده انگارند
دكتر الهه كولايي با تاكيد بر عدم اتخاذ يك ديپلماسي شفاف و روشن درقبال مسايل درياي خزر از جانب كشورمان، ياد آور شد: احقاق حقوق ايران در اين دريا و تامين منافع كشور نيازمند يك رويكرد متوازن و متعادل در سطح جهاني است. دكتر الهه كولايي، استاد دانشگاه و كارشناس مسايل بين‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار سياسي- خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با اشاره به عدم تامين منافع جمهوري اسلامي ايران در درياي خزر و نيازهاي ديپلماسي كشور براي تامين اين منافع در رويكردهاي متخذه، تصريح كرد: مساله منافع جمهوري اسلامي در درياي مازندران بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي يكي از مباحث پيچيده‌اي است كه تحت تاثير عوامل متعدد منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي شكل گرفته است. به دنبال فروپاشي شوروي كه كشورهاي ساحلي از دو كشور به 5 كشور افزايش پيدا كردند، با گسترش يك فرآيند بسيار پر فراز و نشيب از رقابت‌هاي منطقه‌اي و فرا منطقه‌اي در حوزه درياچه مواجه شديم كه هر يك از كشورها سعي كردند با تمام ابزارهاي ديپلماتيك و امكانات و توانمندي‌هاي قدرت ملي‌شان سهم بيشتري از منافع و منابع اين درياچه را به خود اختصاص دهند. وي ابراز عقيده كرد: طي ساليان گذشته همه تلاش كرده‌اند از اين توانمندي‌ها به گونه‌اي مستمر بهره بگيرند اما در ديپلماسي كشور ما به دليل فقدان يك رويكرد واقع‌گرايانه و همه‌جانبه براي پيگيري منافع كشور و به ويژه مسايل و مشكلاتي كه در سال‌هاي اخير در ديپلماسي ما شكل گرفته دسترسي به منافع قابل قبول با دشواري‌هاي جدي مواجه شده است. كولايي افزود: غير از اينكه سه كشور جديد به دو كشور ساحلي اضافه شده‌اند، يك بازيگر فعال منطقه‌اي در طي ساليان گذشته به نام آمريكا حضور يافته است. آمريكا با توجه به روابط پرتنش خود با ايران از مهار دوگانه تا مبارزه با محور شرارت و تروريسم و مانند آن، همواره سياست‌هاي خود را مهار كردن و از ميان بردن منافع كشور ما قرار داده است. به گفته وي، اين سياست به فرصتي براي كشورهاي ساحلي تبديل شده تا منافع قانوني و بر حق ما را ناديده انگاشته و به بهره‌برداري از منابع اين درياچه بپردازند؛ در حالي كه خود آنها بعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي اعتبار قراردادهاي دوران اتحاد را صحه گذاشته و اعلام كرده بودند به اين توافق‌ها پايبند هستند تا توافق جديدي كه اجماع كشورهاي ساحلي را در بر داشته باشد شكل بگيرد. وي گفت: اما ابتداد روسيه با قزاقستان، سپس با آذربايجان در مورد مرزهاي ساحلي خود و بهره برداري از منابع زير بستر درياچه به توافق‌هايي دست پيدا كردند كه البته دشواري‌هاي بسياري براي نهايي شدن آن وجود دارد و دولت تركمنستان به دليل منابع گسترده گاز طبيعي بيشتر از منظر حاكميتي بهره‌برداري از منابع انرژي، مسايل اين درياچه را دنبال كرده است. كولايي با بيان اينكه اين روند كاملا عليه منافع ما و معارض با تعهدات پيشين اين كشورها بوده ولي روندي نبوده كه متوقف شود، اضافه كرد: طي سال‌هاي اخير بعد از اجلاس عشق‌آباد، هيات مذاكره كننده تحت فشار افكار عمومي و مجلس، حاضر نشد كوچكترين امتيازي به كشورهاي ساحلي بدهد كه در آن دوران بعد از اينكه دولت بوش ايران را محور شرارت خوانده بود، براي برخي كشورهاي ساحلي اين توهم ايجاد شده بود كه در شرايط ضعف ديپلماسي ايران مي‌توانند حقوق حقه ايران را ناديده انگارند، به دنبال اين نشست، با تحرك ديپلماتيك قابل قبولي از سوي كشور مواجه نبوديم چرا كه با افزايش فشارهاي بين‌المللي در ماه‌هاي اخير و صدور دو قطعنامه عليه ما در شوراي امنيت، توانايي چانه‌زني ديپلماتيك ما به شدت كاهش پيدا كرده است. كولايي ادامه داد: بنابراين به نظر مي‌رسد همانند مباحثي كه در خصوص انتقال گاز به هند و پاكستان مطرح شده و بخشي از حقايق آن فاش گرديده در اين خصوص نيز امتيازاتي كه جزو حقوق قانوني و طبيعي مردم ايران است به دليل ضعف موقعيت ديپلماتيك كشور ما قابل حصول نباشد و تضعيف جايگاه بين‌المللي ايران و متهم قرار گرفتن آن و اعمال فشار جامعه جهاني از طرف شوراي امنيت عليه ما بدون ترديد به فرصتي براي كشورهاي ديگر اين حوزه تبديل شده كه از كوچك و بزرگ سعي كرده‌اند كه منافع قانوني ما را ناديده انگارند. به اعتقاد وي، بديهي است كه ضعف موقعيت ديپلماتيك دست بالايي در چانه زني‌هاي اين منطقه براي ما به همراه نمي‌آورد و توسعه روابط با اين كشورها نيز صرفا از طريق ديد و بازديدهاي سياسي راهگشا نخواهد بود. اين استاد دانشگاه در مورد راه‌هاي تامين منافع كشورمان اظهار داشت: آنچه مي‌تواند به ما در دفاع از منافع و حقوق‌مان ياري رساند، ايجاد تعادل در روابط با جامعه بين‌المللي توسعه روابط با كشورهاي اروپايي و بهبود در روابط با آمريكا، حل و فصل مسايل و مشكلات با اين كشور و در موضع ضعف قرار دادن جنگ‌طلبان و آتش‌افروزان در اين كشور و تقويت جريان‌هاي عقل‌گرا و عمل‌گرا در آمريكا مي‌باشد. وي افزود: در اين صورت كشور ما براساس يك رويكرد متعادل و متوازن در روابط منطقه‌اي خود، به گونه‌اي منفي يعني ندادن امتياز به هيچ كشوري در روابط خارجي از جمله فدراسيون روسيه، مي‌تواند به منافع حقيقي و حقوقي كشور در اين عرصه دسترسي پيدا كند. اين كارشناس مسايل بين الملل در ادامه در پاسخ به اين پرسش كه آيا توجه صرف ايران به مساله خزر از ديد امنيتي، باعث عدم دسترسي ايران به ديگر منافع خزر نشده است؟ تاكيد كرد: اساسا برداشت درست و واقعي از منافع ما در حوزه خزر شكل نگرفته است. در واقع امنيتي شدن نگاه ما در حوزه خزر باعث شده كه براي همه‌ي كشورهاي ساحلي ديگر، فرصت‌هايي براي نقض حقوق حقه و قانوني ما فراهم شود و آمريكا نيز در پشت اين اعمال فشارها، با جديت كامل قرار داشته و از روش‌ها و ابزارهاي گوناگون استفاده كرده است. وي افزود: اخيرا يكي از كارشناسان محيط زيست خزر، از نابودي كامل ذخاير ماهيان خاوياري در خزر سخن گفت كه تا 15 سال آينده اساسا دسترسي به توليد استثنايي و انحصاري اين درياچه نخواهيم داشت؛ در واقع مهم‌تر از انرژي براي ما مساله ماهيان خاوياري در اين درياچه و در كنار آن مساله حفظ محيط زيست خزر است. كولايي تصريح كرد: بنابراين بايد فراتر از يك نگاه سياسي، امنيتي و نظامي با نگاه چندوجهي به مسايل اين درياچه به ويژه ابعاد زيست محيطي و اقتصادي بپردازيم. طبيعي است كه روسيه به عنوان كشوري كه داراي برتري نظامي در اين درياچه است و ناوگان آن از طريق كانال ولگا-دون بر فضاي عمومي اين درياچه تسلط دارند، بر روي اين محور تاكيد مي‌كند، ولي كشورهايي مانند آذربايجان تلاش مي‌كنند كه پاي رقيب را به منطقه باز كنند و به نوعي اين نفوذ را به چالش بكشند و منافع خودشان را از اين مسير تامين كنند. به اعتقاد كولايي، بنابراين براي ايران كه پيوندهايش با كشورهاي ديگر محدوديت‌هاي گوناگوني را نشان مي‌دهد، دسترسي به منافع اين درياچه صرفا با يك رويكرد نظامي و سياسي حاصل نخواهد شد بلكه اين رويكرد مي‌تواند فرصت را براي كشورهاي ديگر فراهم كند. به گفته اين استاد دانشگاه، اساسا موضوعات خزر به صورت سياسي و امنيتي باقي مانده و با توجه به اختلافات اخير روسيه با غرب و به ويژه با آمريكا، مزاياي متنوعي را براي اين كشور مي‌تواند در خصوص نوع روابط ما با اروپا و آمريكا ارايه كند. كولايي گفت: براي كشور ما منافع گوناگوني در اين درياچه وجود دارد لذا جمهوري اسلامي بايد روابط خود را به گونه‌اي تنظيم كند كه بتواند منافع نسل‌هاي مختلف را دفاع كند كه اين نيازمند يك رويكرد متوازن و متعادل در سطح جهاني است تا تمام تخم مرغ‌ها در سبد يك كشور قرار نگيرد. وي در خاتمه گفت: موضوع محيط زيست اين درياچه پيوند نزديكي با درآمدهاي عظيم اكوتوريسم پيدا مي‌كند كه خود ذخيره عظيمي است و متاسفانه در سواحل زيباي اين درياچه غفلت شديدي را در اين خصوص شاهد هستيم. انتهاي پيام