بزرگداشت ديگري براي فردوسي برپا شد انتقاد حسن حبيبي از كم‌توجهي هنرهاي نمايشي به شاهنامه
مراسم بزرگداشت حكيم ابوالقاسم فردوسي در استقبال از همايش شاهنامه‌نگاري روز گذشته در مجموعه آسمان فرهنگستان هنر برگزار شد. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، حسن حبيبي - رييس فرهنگستان زبان و ادب فارسي - در اين مراسم گفت: ما از اين ميراث كهن، آن‌گونه كه بايد و شايد، براي معرفي ايران و ايجاد وحدت ملي استفاده نكرده‌ايم. رييس بنياد ايران‌شناسي با اشاره به اقدام‌هاي دولت در اين زمينه همچنين تصريح كرد: مردم نيز در حوزه زبان و ادبيات فارسي و ترويج آن، كارهاي خوب فراواني انجام داده‌اند. شاهنامه‌خواني از بزرگ‌ترين ابتكاراتي بوده كه در نگهداري از اين اثر بزرگ و همچنين تربيت فرزندان ايران به‌كار گرفته شده و نگارگري هم همين كار را در ترويج و نگهداري شاهنامه انجام داده است. از سويي زورخانه‌ها اخلاق جوانمردي را از طريق شاهنامه به مردم منتقل كرده‌اند. حبيبي خاطرنشان كرد: ما در زمينه كارهاي روشن‌فكري جديد، آن‌طور كه بايد، درباره شاهنامه كار نكرده‌ايم و در حوزه تصوير، سينما و … كار جدي انجام نداده‌ايم؛ در حالي‌كه دست كم از روي داستان‌هاي شاهنامه مي‌توان 50 - 60 كار بزرگ سينمايي و تئاتري انجام داد. با اين ظرفيت، ضرورت دارد به‌جاي ادا و اطوارهاي تلويزيوني كه اسم آن را طنز مي‌گذاريم، آثار تلويزيوني را به‌سمت شاهنامه حركت دهيم. او در پايان تأكيد كرد: بايد از امكاناتي كه در كشور موجود است، براي انجام اين كار استفاده كنيم؛ چنان‌چه يك‌دهم هزينه‌هايي كه در بحث‌هاي فرهنگي مي‌كنيم، در اين‌جا هزينه كنيم، بهتر نتيجه مي‌گيريم. سپس بهمن نامور مطلق - دبير فرهنگستان هنر - گفت: فرهنگ انساني داراي متن‌هاي است كه آن متن‌ها به عنوان الگو خود را در جهان بازسازي كرده‌اند و به‌خاطر اين‌كه ويژگي اسطوره را دارند، به آن‌ها مي‌گويند اسطوره‌متن. او در ادامه تصريح كرد: ادبيات كهن ايران اسطوره‌متن‌هاي فراواني چون ديوان حافظ ، گلستان و بوستان سعدي، رباعيات خيام، شاهنامه فردوسي و … را به فرهنگ جهاني معرفي كرده است و اين اسطوره‌متن‌هاي ايراني در كنار اسطوره‌متن‌هاي شرقي و غربي قرار مي‌گيرند. دبير فرهنگستان هنر شاهنامه را اثري ملي دانست و اظهار كرد: اما اين اثر ملي مرزهاي ملي و زباني را درمي‌نوردد و در دو حوزه درون‌نشانه‌يي و بيرون‌نشانه‌يي خود را بازتوليد مي‌كند. نامور مطلق همچنين گفت: ما حضور شاهنامه را در اغلب فرهنگ‌ها مي‌بينيم و فرهنگ‌هاي مجاور به‌شدت تحت تأثير شاهنامه بوده‌اند. همچنين شاهنامه در كشورهاي اروپايي نيز بازتوليد داشته است. لامارتين و … همگي با شاهنامه عجين بوده‌اند. او در ادامه يادآور شد: بازتوليد شاهنامه تنها به نظام كلامي ختم نمي‌شود و ما در شاهنامه علاوه بر بازتوليد درون و بيرون‌نشانه‌يي، بازتوليد ميان‌نشانه‌يي را هم مي‌بينيم. بازتوليد شاهنامه در حوزه هنرهاي مختلف شاهد اين مدعا است. به گزارش ايسنا، ديگر سخنران برنامه، احمد خاتمي كه درباره «حكمت و هنر در شاهنامه» سخن مي‌گفت، ضمن بررسي معناي حكمت از منظر قران كريم و حكمت يونان و حكمت اسلامي اظهار داشت: سير حكمت در تاريخ بشر و به تبع آن در تاريخ اسلام، مسيري پرفراز و نشيب و ماجرايي درازدامان است. مطلوب ما دست‌يابي به معني، وضعيت و جايگاه حكمت در شاهنامه است، كه البته تأثير از حكمت در مفهوم قرآني، بي‌بهره از انديشه حكيمان ايراني و يوناني نيست. او شاهنامه فردوسي را شناسنامه ملت بزرگ ايران دانست و افزود: شاهنامه كوله‌باري سنگين از تاريخ و تمدن و فرهنگ كهن را بر دوش دارد. فردوسي هنگامي به خلق شاهنامه همت كرد، كه در حقيقت اركان قوميت و مليت، يعني زبان و فرهنگ آيين ايراني، در خطر بود. خاتمي همچنين تصريح كرد: شاهنامه اگر چه كتاب رزم است، اما بر بنياد كوشش و كشش استوار است. با اين‌كه شعار كتاب، بي‌اعتباري جهان است؛ اما هيچ‌گاه بدبيني و يأس و نوميدي را به خواننده‌اش القا نمي‌كند، و شادي و بهروري از دنيا و مواهب آن را ناديده نمي‌گيرد. او در ادامه اذعان كرد: فردوسي هنر را نه در معناي امروزي آن، كه در معناي گسترده آن، يعني نيكي و فضايل مي‌داند. همچنين در شاهنامه فردوسي، هنر در معناي مردمي و راستي، مكرر استفاده شده و ديگر معني هنر، توانايي فوق‌العاده از نظر جسمي يا روحي است. اين استاد دانشگاه يادآور شد: فردوسي هنر را از امور اكتسابي مي‌داند، كه دست‌يابي به آن، مستلزم تلاش و همت و رنج است. از سويي، هنر هنگامي كه با خرد همراه نباشد، بي‌فايده و موجب ضرر است. خاتمي در پايان تأكيد كرد: براي نشان دادن پيوند هنر و حكمت در انديشه فردوسي، كافي است ويژگي هنرمند و حكيم را در شاهنامه با يكديگر بسنجيم. حكمت و هنر در شاهنامه يك رسالت را پي مي‌گيرند، و آن تحقق انسان آرماني است. همچنين سيدعبدالمجيد شريف‌زاده درباره شاهنامه‌نگاري اظهار داشت: شاهنامه از ابتداي سروده شدن به تصوير درآمد و حتا از آن‌جايي كه داستان‌هايش در بين مردم رواج داشته‌اند، مي‌توان گفت تصوير كردن داستان‌هاي شاهنامه پيش از سرودن آن توسط فردوسي بوده است. او در ادامه با بررسي سير تاريخي شاهنامه‌نگاري، در بيان ويژگي شاهنامه شاه اسماعيل دوم گفت: ويژگي برجسته اين شاهنامه، نگارگري‌هاي آن است، كه آن را از ديگر شاهنامه‌هاي مصور متمايز مي‌كند. اين اثر محصول تغيير و تحولات روي‌داده در عرصه هنر زمان صفوي است. در اين شاهنامه حدود هشت نگارگر با توجه به تفاوت‌هايي كه در نگارگري دارند، قابل شناسايي‌اند. او در ادامه به بررسي تشريح نگاره‌هاي شاهنامه شاه اسماعيل دوم پرداخت. سپس احمد محيط طباطبايي با موضوع «شاهنامه؛ آيينه تمام‌نماي هويت ملي» گفت: شاهنامه جداي از اين‌كه نظم‌شده داستان‌هاي باستاني خراسان و شرق ايران است، اين بيان روايي تاريخي با نوعي انديشه و فكر فلسفي آميخته است. شاهنامه آيينه تمام‌نمايي است از آن‌چه كه معرف هويت و فرهنگ ايراني است. محيط طباطبايي افزود: خردورزي، احترام به عقيده مخالف و آزادي انديشه از ويژگي‌هاي ملت ايران است، كه اين ويژگي‌ها در داستان‌هاي شاهنامه بيان شده‌اند. او در پايان تأكيد كرد: مستشرقان كه مي‌خواهند با تمدن ايران آشنا شوند، مطالعه و بررسي شاهنامه را در دستور كار خود قرار مي‌دهند. اين كتاب تنها يك شيوه روايي صرف نيست؛ بلكه اين اثر يك مانيفست است كه ارزش‌هاي اخلاقي، اجتماعي و فرهنگي ملت ايران را بيان مي‌كند. مناجات‌خواني توسط فرامرز نجفي تهراني و سيدمحمدعلي اسحاق، شاهنامه‌خواني توسط ابوالقاسم دهقان، نقالي توسط سيدمصطفي سعيدي، مجلس‌خواني، اجراي موسيقي، و همچنين نمايش انيميشن «نبرد رستم و اسفنديار» از ديگر برنامه‌هاي اين مراسم بودند. انتهاي پيام