در حالي ششمين نشست مجمع كشورهاي صادركننده گاز (GECF) دوشنبه هفته آينده (20 فروردين) در قطر برگزار مي‌شود كه به نظر مي‌رسد نظرات اعضاي اين مجمع كه 73 درصد از ذخاير گازي جهان و 41 درصد از حجم توليد گاز جهان را در اختيار دارند، تحت تاثير پيشنهاد ايران مبني بر تشكيل سازمان مربوط به همكاري‌هاي گاز همچون اوپك قرار دارد.

تشكيل مجمع كشورهاي صادركننده گاز با ابتكار ايران

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، از شش سال پيش در فروردين 1380 مجمع جهاني كشور‌هاي صادركننده گاز در ايران متولد شد و هر سال نيز يك نشست در سطح وزيران برگزار مي‌كند. در اين راستا تاكنون پنج جلسه در سطح وزيران در كشورهاي ايران، الجزاير، قطر، مصر و ترينيداد و توباگو انجام شده كه ششمين نشست آن نيز در قطر برگزار خواهد شد.

مجمع كشورهاي صادر كننده گاز با هدف هم‌فكري در مورد جايگاه واقعي گاز و مسائل مشترك اعضا با ابتكار جمهوري اسلامي‌ايران تشكيل شده است.

در اين زمينه تاكيد شده بود كه اين مجمع به صورت سازماني عمل نمي‌كند و اعضا قصد ندارند ساختاري مانند اوپك در مقابل مصرف‌كننده‌ها ايجاد كنند؛ بلكه اين مجمع محل تبادل اطلاعات، ايده و تجارب كشورهاي عضو است.

در حالي كه قرار بود نشست صادركنندگان گاز براي ششمين سال به منظور اتخاذ سياست‌هاي مشترك، تبادل نظر در شناخت بسترهاي همكاري بين اعضا، انجام مطالبات و امكان همكاري‌هاي دو يا چند جانبه در مورد منافع مشترك منطقه در شهريور سال گذشته در قطر انجام شود، به دليل اين كه تعدادي از وزيران، تاريخ پيشنهادي را قبول نكردند، با پيشنهاد وزير قطر و پذيرفتن ساير كشورهاي عضو، اين مجمع به آذرماه موكول و سپس تاريخ برگزاري آن به ماه آوريل موكول شد.

گفتني است، در راستاي اهداف مجمع تاكنون دفتر رابطي نيز در قطر ايجاد شده است كه به نظر مي‌رسد به تدريج تمركز امور مجمع در ارتباط با جمع‌آوري و تبادل اطلاعات، برآورد عرضه و تقاضاي گاز و انجام مطالعات مشترك در حيطه‌هاي مورد علاقه كشور‌هاي عضو در اين محل انجام شده و تاسيس دفتر رابط در قطر در ميان‌مدت و بلندمدت موجب همكاري‌هاي بيشتر بين كشور‌هاي صادركننده گاز شود.

پيشنهاد ايران براي تشكيل سازمان مربوط به همكاري‌هاي گازي

از سوي ديگر مقام معظم رهبري روز هشتم بهمن سال گذشته در ديدار ايگور ايوانف - رييس شوراي امنيت روسيه - با تاكيد بر گسترش همكاري‌هاي جمهوري اسلامي ايران و روسيه و با اشاره به وجود نيمي از ذخاير گاز جهان در روسيه و ايران بر بناي يك سازمان مربوط به همكاري‌هاي گازي همچون اوپك با كمك دو كشور تاكيد كردند.

اگرچه اين پيشنهاد ايران از منظرهاي مختلف سياسي و اقتصادي مورد توجه كشورهاي توليد و مصرف كننده انرژي در جهان قرار گرفت و بازتاب گوناگوني از سوي سران كشورهاي مختلف داشت، ولي رييس جمهور روسيه با اعلام اين مطلب كه اين كشور پيشنهاد ايجاد اتحاديه گازي را رد نکرده است، بلكه بايد درباره آن انديشيد، تاكيد كرده بود كه ايجاد اتحاد گازي در راستاي تحکيم بازار سوخت و نه گسستن آن خواهد بود.

حسين كاظم پور اردبيلي - نماينده ايران در اوپك - در خصوص پيشنهاد ايران توضيح داد كه در مجموعه همكاري‌هاي گذشته، روسيه با تمايل كمتري مشاركت داشته و اشاره مقام معظم رهبري، به همكاري گسترده‌تر روسيه و شتاب بخشيدن به همكاري‌هاي اين مجمع بوده است كه در اين صورت مجمع مي‌تواند موجب تحكيم همكاري‌ها و گسترش روابط شود.

وي افزوده بود: همچنين به دليل طبيعت فني گاز و به جهت اين كه نوع بازاريابي‌ها در آن بيشتر منطقه‌اي، قرارداد‌ها بلندمدت و تابع سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم زيربنا‌سازي است و در حال حاضر كمتر گاز به صورت قابل حمل به صورتLNG خريد و فروش مي‌شود، بازار بين‌المللي مانند نفت ندارد و مكانيزم‌هاي مربوط به مديريت عرضه گاز تابع تحولات آتي تكنولوژيك، تبديل و حمل و نقل اين حامل انرژي و مستلزم طي شدن زمان طولاني‌تري است. به اين منظور، انتظار همكاري بيشتر روسيه با مجمع مطرح شده است كه انتظار مي‌رود درخصوص نوع مشاركت، سطح مشاركت و نوع همكاري‌هاي آتي روسيه در نشست قطر صحبت شود.

نگراني كشورهاي مصرف‌كننده از ايجاد اوپك گازي

در خصوص ويژگي‌هاي كنوني مجمع كشورهاي صادركننده گاز و تفاوت‌هاي آن با آنچه مورد نظر مقام معظم رهبري بوده، مي‌توان به گفته برخي كارشناسان اشاره كرد كه اين مجمع در حال حاضر ساز و كار رسمي‌ مانند دبيرخانه و پرسنل ندارد، بلكه به طور سيار و نوبتي در كشورهاي عضو تشكيل مي‌شود و حضور كشورهاي مختلف در اجلاس نشانگر تمايل اعضا به گفت‌وگو با هدف بسترسازي براي همكاري‌هاي آتي است كه در صورت تبديل آن به يك سازمان رسمي،‌ شخصيت حقوقي پيدا خواهد كرد كه با توجه به محدوديت منابع نفتي و كمبود انرژي در سال‌هاي آتي، و معامله بيشتر گاز به عنوان انرژي رقيب، تا حدودي موجب نگراني كشورهاي مصرف كننده شده است.

همچنين از آنجا كه قرارداد‌هاي صادرات گاز به صورت درازمدت بين فروشنده و خريدار تنظيم شده و بازار فعال رقابتي در آن وجود ندارد، لذا قيمت گاز صادراتي در سطح نازلي باقي مانده است؛ بنابراين پيش‌بيني مي‌شود پيشنهاد تشكيل چنين سازماني گام بسيار موثري در جهت بالا بردن قيمت گاز و حفظ حقوق كشور‌هاي صادركننده باشد؛ اگرچه رييس هيات عامل اوپك با بيان اين كه مقوله‌اي تحت عنوان اوپك گازي يك غلط مصطلح است، يادآور شده بود كه در اين مقطع قصد نداريم سازماني تحت عنوان اوپك گازي ميان اعضاي توليدكننده گاز ايجاد كنيم.

در چنين شرايطي آلكسي كودرين ـ وزير دارايي روسيه - در پاسخ به گمانه‌زني‌هاي موجود درخصوص تلاش مسكو براي ايجاد اوپك گازي از سوي روسيه خاطر نشان كرده بود كه گزارش‌هاي موجود در‌خصوص اين‌كه دولت روسيه تلاش مي‌كند با همراهي ايران و الجزاير كارتل گازي ايجاد كند، نادرست است. اين در حالي بود كه منابع نزديك به سازمان ناتو هشدار داده بودند كه اين سازمان بايد مراقب هرگونه اقدام از سوي روسيه براي ايجاد يك "اوپك گازي" كه باعث افزايش نفوذ روسيه در اروپا خواهد شد، باشد.

از طرف ديگر آژانس بين‌المللي انرژي نيز اخيرا هشدار داده كه احتمال تلاش صادركنندگان گاز براي ايجاد هماهنگي در سياست‌هاي توليد و سرمايه‌گذاري، با هدف جلوگيري از ايجاد مازاد ظرفيت و نگه داشتن قيمت در سطوح بالا وجود دارد.

چهار كشور روسيه، ايران، الجزاير و قطر بيش از 30 درصد از کل گاز جهان را استخراج مي‌کنند و مجموع ذخاير ثابت شده آنها بيش از 60 درصد ارزيابي مي شود که با سهم کشورهاي عضو اوپک نيز که 68 درصد ذخاير نفتي دنيا را در اختيار دارند، قابل مقايسه خواهد بود؛ اما محدوده شرکت‌کنندگان مي‌تواند توسعه يابد. همچنين در طرح اوپك كارشناسان ناتو از کشورهايي مانند قطر، ليبي، روسيه، کشورهاي آسياي ميانه و ايران نام برده شده است كه در صورت تمايل کشورهاي ليبي، موريتاني، مالي و برخي از کشورهاي مرکزي قاره آفريقا نيز مي‌توانند به آن ملحق شوند.

تشكيل اوپك گازي در انتظار تصميم نشست قطر

در هر صورت در شرايطي كه سيد كاظم وزيري هامانه- وزير نفت ايران - تشكيل چنين سازماني را به عنوان زمينه‌اي براي استحكام بازار گاز و هماهنگي بين كشور‌هاي توليدكننده و صادركننده گاز مي‌داند و اعتقاد دارد در چنين سازماني علاوه بر همكاري‌هاي تكنيكي و فني كه بين كشور‌ها رد و بدل مي‌شود، زمينه براي هماهنگي و تامين گاز و انرژي به صورت اطمينان بخش ايجاد خواهد شد؛ وزير انرژي قطر اعلام كرده‌ كه دليلي براي تشكيل يك گروه رسمي همچون اوپك در زمينه گاز وجود ندارد و صادركنندگان بايد به جاي آن به بهبود شرايط گروه موجود به نام مجمع كشورهاي صادركننده گاز بپردازند. همچنين وزير نفت نروژ تاکيد کرده که از تشکيل سازماني همچون اوپک در زمينه همکاري‌هاي گازي استقبال نمي‌کند و نروژ خود را از حضور در هرگونه اتحاديه نفتي يا گازي دور نگه مي‌دارد.

حال به نظر مي‌رسد در وضعيتي كه كشورهاي مدافع تشكيل سازمان همكاري كشورهاي صادركننده گاز اعلام مي كنند قصد تقابل با كشور‌هاي مصرف‌كننده را ندارند و حتي اين سازمان مي‌تواند تعاملي بين كشورهاي توليدكننده، صادركننده و مصرف‌كننده گاز ايجاد كند؛ همان طور كه در حال حاضر اوپك تعامل خوبي با كشور‌هاي مصرف‌كننده انرژي برقرار كرده است و برخي نيز به مخالفت با آن پرداخته اند؛ نشست پيش رو مي‌تواند موقعيت مناسبي براي تبادل آرا و نتيجه‌گيري نهايي درخصوص احتمال تشكيل چنين سازماني و يا ادامه و تقويت روند مجمع كشورهاي صادركننده گاز ايجاد كند.

گزارش از خبرنگار ايسنا حميده صداقت

انتهاي پيام