اين روزها دو کلمه «سيوند» و «پاسارگاد» که صدها سال در دل يکديگر به خير و خوشي نهفته بودند، به يکي از چالش برانگيزترين موضوعات عرصه فرهنگ و تاريخ تبديل شده‌اند. سد سيوند و منطقه باستاني پاسارگاد امروز با تفنگ هاي مسلح براي بقا، دوئل مي‌کنند و اين بازي، حجم زيادي از اخبار رسانه‌ها را به خود اختصاص داده‌است. احداث سد سيوند در منطقه‌اي باستاني و البته داراي زمين‌هاي کشاورزي، حديث‌هاي فراواني را در پي‌داشته و اذهان عمومي را در دو بعد تخريب آثار باستاني و يا شوري و خشکي چاه‌هاي منطقه به خود مشغول کرده‌است.
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس، طي روزهاي گذشته درحالي تجمع اعتراض‌آميز کشاورزان و اهالي مناطق پاسارگاد، سعادت‌شهر و مرودشت نسبت به تأخير در آبگيري سد سيوند در مقابل استانداري، سازمان جهادکشاورزي و سازمان آب منطقه‌اي فارس برگزار شد و در حالي طومارهايي با امضاي چند هزار نفر از اهالي منطقه به دفتر وزير نيرو و نيز دفتر رياست جمهوري ارسال شد که پيش از اين طرفداران و حاميان ميراث فرهنگي کشور نيز با تجمع در مقابل مجلس شوراي اسلامي و امضاي طومارهاي متفاوت، خواستار جلوگيري رييس‌جهمور از آبگيري اين سد شدند.
ويژگي هاي سد سيوند و موقعيت جغرافيايي آن
مطالعات ساخت سد سيوند در سال 1349 توسط يک شرکت آمريکايي انجام و عمليات اجرائي آن پس از انقلاب در سال 1371 بر روي رودخانه سيوند آغاز شد. اين سد که در 10 کيلومتري سعادت‌شهر و 100 کيلومتري شمال شيراز و همچنين 50 کيلومتري تخت جمشيد، در محل تنگه بلاغي ـ تنها جاده باستاني پادشاهي به طول 18 کيلومتر که پاسارگاد را به پارسه «تخت جمشيد» و شوش متصل مي‌کرده‌است ـ در شمال مرودشت واقع است، از نوع خاکي و با هسته رسي است که از پي 57 متر ارتفاع دارد و طول تاج آن 620 متر است. با توجه به اين ارتفاع، بالاترين تراز آبگيري سد 5/1821 متر است و طبق پيش‌بيني‌ها، در هر ثانيه 5600 متر مکعب آب از سرزير آن تخليه خواهد شد.
ساخت اين سد روي پي آبرفتي است که ضخامت آبرفت آن بسيار زياد و حدود 130 متر است و به گفته کارشناسان و متخصصان سدساز، اين موضوع باعث بي‌نظير شدن سد سيوند در کشور و کم نظير بودن آن در دنيا شده‌است.
اين سد با اعتبار 62 ميليارد تومان در حال ساخت است و 60 ميليارد تومان نيز براي احداث شبکه آبياري و زهکشي آن هزينه خواهد شد. گنجايش مخزن سد سيوند 250 ميليون متر مکعب و وسعت آن حدود 13 کيلومتر مربع است. با توجه به ويژگي‌هاي سد سيوند و شرايط منطقه‌اي، امکان آبگيري کامل آن در يک سال آبي وجود نخواهدداشت و ممکن است که عمليات آبگيري آن، دو تا 3 سال آبي طول بکشد.
چرا سد سيوند بايد آبگيري شود؟
اين که چرا سد سيوند بايد آبگيري شود، سوالي است که اين روزها دغدغه بسياري از حاميان و دوست‌داران فرهنگ و تاريخ ايران زمين است.
به گفته "جلال جامعي" مجري احداث سد سيوند، هدف از ساخت آن کنترل سيلاب‌هاي مخرب رودخانه سيوند و تنظيم آب رودخانه به ميزان 100 ميليون متر مکعب است که از اين ميزان 32 ميليون متر مکعب آن جديد است که براي توسعه حدود 9 هزار هکتار زمين در دشت توابع ارسنجان به کار مي‌رود. با اين حساب بيشترين مصرف آب سد يعني 94 ميليون متر مکعب براي کشاورزي است و تنها پنج تا شش ميليون متر مکعب آب براي مصارف آشاميدني شهر ارسنجان استفاده مي‌شود.
همچنين در اين خصوص "زرگر" معاون وزير نيرو در امور آب با اشاره به سيلاب‌هاي وحشي رودخانه سيوند، کنترل اين سيلاب‌ها و تنظيم سالانه 100 ميليون متر مکعب آب براي حدود 10 هزار هکتار اراضي و تأمين آب شرب را از اهداف اين سد مي‌شمارد و تأکيد دارد: اصرار و انتظار مردم منطقه براي داشتن آب شرب سالم و آب کشاورزي کافي، از دلايل احداث اين سد است.
چرا با آبگيري سد سيوند مخالفت مي‌شود؟
مخالفت‌ها با آبگيري سد سيوند از اواخر سال 83، هنگامي اوج گرفت که مسوولان يونسکو در هوايي سرد و برفي، لوح ثبت شده پاسارگاد را در حضور خبرنگاران در اين منطقه باستاني نصب کردند و دکتر جلالي نماينده ايران در يونسکو از پاسارگاد به ناموس تاريخي مردم ايران نام برد.
جلالي به خبرنگار ايسنا گفت: وقتي جامعه جهاني يک اثر را در فهرست آثار ملي ثبت مي‌کند، نشان از سهمي است که دنيا براي ما قائل است. بنابراين حفظ نواميس تاريخي کشور نبايد فداي روند توسعه شود.
اما برخي مخالفان معتقدند با آبگيري سد سيوند، بخشي از شواهد باستاني منطقه شامل روستا، قبرهاي قديمي و تعدادي سفال زير آب خواهند رفت. حد نهايي حريم درياچه سد در نزديکترين فاصله‌اش 9 کيلومتر با پاسارگاد (مقبره کوروش) فاصله دارد و آب در اين تراز 45 متر پائين‌تر از پايه مقبره قرار مي‌گيرد. در حرکت از پاسارگاد به سمت درياچه، آثاري از يک کانال قديمي يا مسير جاده شاهي که درون سنگ حفاري شده‌است، به چشم مي‌خورد. اين محل مهم‌ترين و شاخص‌ترين آثار به‌جامانده درون دشت بلاغي است و به کانال «دختر بر» معروف است که خوشبختانه حد نهايي حريم درياچه، به هيچ وجه کانال موردنظر را در بر نمي‌گيرد.
تنگه بلاغي زير آب مي‌رود
نگراني از تخريب آثار باستاني منطقه از يک طرف و نگراني ناشي از ادامه خشکسالي و شور شدن آب منطقه از طرف ديگر، چالش‌هايي است که امروز سد سيوند و منطقه پاسارگاد را به دوئل براي بقا فرا مي‌خواند. آيا آبگيري سد سيوند، تخريب آثار باستاني منطقه را به همراه دارد؟ آيا جلوگيري از آبگيري اين سد، باعث توسعه خشکسالي و خروج نيروهاي مولد بخش کشاورزي از اين منطقه خواهد شد؟
به گفته "عليرضا قائديان" رييس پيشين سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان فارس، در بررسي‌هايي که توسط بنياد پژوهشي پارسه ـ پاسارگاد صورت گرفته و توافقاتي که با وزارت نيرو شده‌است، مجموعه باقي مانده‌هاي کاخ پاسارگاد در تهديد زير آب رفتن نيست، اما با اين حال وقتي سد آبگيري شود، بقايايي که در مسيرهاي دسترسي به اين مجموعه هستند، مانند "تنگه بلاغي" زير آب مي‌روند.
اما تأخير در آبگيري سد سيوند که قرار بود از آذرماه سال جاري آغاز شود، تا کنون بيش از 4 ميليارد ريال به اقتصاد کشور خسارت وارد کرده‌است.
به گفته "زرگر" معاون وزير نيرو، اين سد از اسفندماه گذشته قابليت آبگيري داشته‌است، اما به لحاظ حفظ و حراست از تاريخ و ميراث فرهنگي، آبگيري آن به تأخير افتاده‌است.
وي در دهه فجر در جمع خبرنگاران قول داده بود که آبگيري سدسيوند تا دو هفته پس از اين دهه آغاز مي‌شود، اما تجمع حاميان ميراث فرهنگي در مقابل مجلس و بيانيه 30 حزب سياسي کشور و تذکر دو نماينده مجلس، بارديگر زمزمه تاخير در آبگيري سد سيوند را به سرزبان‌ها انداخت و همين زمزمه‌ها و شايعات، اعتراض مردم منطقه را در پي داشته‌است.
آبگيري سد سيوند، حق مسلم ماست!
شايعه تأخير مجدد در آبگيري سد سيوند در دو هفته گذشته اهالي منطقه را وادار به اعتراض جدي کرد و آنها با تجمع در مقابل فرمانداري شهرستان پاسارگاد، استانداري، جهادکشاورزي و آب منطقه‌اي فارس، به ادامه روند تأخير در آبگيري اعتراض کردند.
مردم منطقه پاسارگاد و سعادت‌شهر که عمدتاً به کشاورزي اشتغال داشته و اراضي بکري را نيز در اختيار دارند، پلاکاردهايي را در دست داشتند که بر آنها نوشته بود، «آبگيري سد سيوند حق مسلم ماست»، « ديوار سد سيوند، قلب تپنده ماست» و « در کف چاه زراعي ما تيمم کرده‌ايم».
تا عمق 180 متري زمين از آب خبري نيست
يكي از معترضان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ايسنا گفت: آبگيري سد سيوند امروز به موضوعي سياسي براي مقابله با دولت تبديل شده‌است. الان تا عمق 180 متري زمين خبري از آب نيست و استطاعت احداث چاه‌هاي عميق‌تر هم نداريم.
"علي هوشمند" ادامه داد: تا پيش از احداث اين سد، سال‌ها سيلاب به همين قبرستان‌ها و روستاهاي قديمي خسارت‌هاي جدي وارد مي‌کرد که هيچ کس خبر ندارد. در زمان جشن 2500 ساله، خسارت‌هاي جدي به منطقه وارد شد که حساسيت‌هاي باستان شناسان را در پي‌داشت، اما حالا همان‌ها در تلويزيون‌هاي خارجي مدافع پاسارگاد شده‌اند.
اين کشاورز منطقه پاسارگاد خاطرنشان کرد: کساني که امروز مدافع ميراث فرهنگي هستند، در طول تاريخ گذشته کجا بودند که از ميراث خود دفاع کنند؟ مردم منطقه محروم‌اند و چشم اميد آنها به همين سد است که اگر آبگيري نشود، مجبورند در چاه‌هاي زراعي خود تيمم کنند!
به گزارش ايسنا، امام‌جمعه سعادت‌شهر نيز در خطبه‌هاي نماز جمعه از رييس‌جمهور خواسته بود بدون توجه به جنجال‌هاي سياسي و با هدف توجه به تمدن زنده منطقه، آبگيري سد سيوند آغاز شود.
سازمان ميراث فرهنگي آبگيري سد را بلامانع مي‌داند
"عماد افروغ" رييس کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي نيز آبگيري سد سيوند را بلامانع دانست و در جمع خبرنگاران پس از تجمع هفته گذشته انجمن‌هاي حمايت از آثار و ميراث فرهنگي در مقابل مجلس شوراي اسلامي، گفت: زماني که سازمان ميراث فرهنگي اعلام مي‌کند آبگيري اين سد مشکلي ندارد و آثار باستاني را تخريب نمي‌کند، ما چه اقدامي مي‌توانيم انجام دهيم؟
او با اشاره به جلسه مشترک سازمان ميراث فرهنگي و وزارت نيرو در کميسيون فرهنگي مجلس، افزود: سازمان ميراث فرهنگي مستقيم يا غيرمستقيم اعلام مي‌کند كه مي‌توان سد سيوند را آبگيري کرد.
با اين حال به محض اعلام آبگيري سد سيوند، موجي از پيام‌هاي کوتاه در شبکه تلفن همراه کشور وارد مي‌شود که از زير آب رفتن آرامگاه کوروش خبر مي‌دهد!
مردم در انتظار آب
مطابق اظهارات مسوولان قبلي و فعلي سازمان ميراث فرهنگي، به هيچ عنوان اين اثر تاريخي به زير آب نمي‌رود. گرچه منطقه تاريخي تنگه بلاغي به هرحال زير آب خواهد رفت و ادامه اکتشافات باستان‌شناسان را براي هميشه متوقف مي‌سازد، اما از آن طرف نيز مردم بسياري آب را انتظار مي‌کشند و معتقدند که به سد نيز بايد به عنوان يک سرمايه ملي نگاه کرد.
انتهاي پيام