اگر در حال حاضر ميانگين ضريب برداشت را 15 درصد در نظر بگيريم بعيد است تا پايان برنامه چهارم توسعه به مرز 30 درصد برسد.
بابك امين شهيدي ـ مدرس دانشگاه صنعتي شريف ـ در گفت‌وگو با خبرنگار انرژي ايسنا در مورد افزايش ضريب بازيافت تا مرز 30 درصد براساس برنامه چهارم توسعه اظهار كرد: در بازيافت اوليه تفاوت زيادي در ضريب برداشت از مخازن مشابه وجود ندارد ولي ميانگين بازيافت براي مخازن كربناته ايران حدود 15 درصد است.
وي در مورد انواع بازيافت توضيح داد: در بازيافت اوليه نفت موجود در مخزن با توجه به نوع رانش مخزن، تحت انرژي يا فشار مخزن به سمت چاههاي بهره‌برداري جريان پيدا مي‌كند. با کاهش انرژي ، جريان نفت هم کاهش پيدا كرده و ممکن است توليد از مخزن ديگر اقبصادي نباشد.
به گفته او در اين شرايط مرحله بازيافت ثانويه و تزريق آب يا گاز به مخزن انجام مي‌شود كه علاوه بر جابه‌جا كردن نفت به سوي چاههاي بهره‌برداري، مي تواند باعث حفظ فشار مخزن نيز مي‌شود.
مدرس دانشگاه شريف هدف از بازيافت ثالثيه را تسهيل حركت نفت به سوي چاههاي بهره‌برداري دانست و خاطرنشان كرد: براي نمونه در روش‌هاي گرمايي، با تزريق گرما به مخزن، گرانروي نفت كاهش مي‌يابد و يا از طريق تزريق بعضي مواد شيميايي به مخزن، خواص فيزيکي سيالات مخزن را تغيير داده و حركت نفت را تسهيل مي‌كنند.
وي در ادامه تصريح كرد: عمده مخازن ايران كربناته و شكاف‌دار هستند كه نفوذپذيري كم دارند ولي نفت راحت‌تر در شكاف‌هاي موجود در مخزن جريان پيدا مي‌كند؛ بنابراين بازيافت در اين نوع مخازن عمدتا پايين است اما به خاطر جريان راحت‌تر، نرخ توليد بالا است ،در بهترين حالت 10 تا 20 درصد نفت اوليه موجود در مخزن استخراج مي شود.
امين شهيدي با بيان اينکه بازيافت ثالثيه نياز به سرمايه گذاري بسيار زيادي دارد و هزينه استخراج نيز زياد است، افزود: اين روش بايد هنگامي به کار گرفته شود که از نفت استخراج شده به عنوان يک ماده اوليه صنعتي در صنايع مختلف استفاده و با تبديل به محصولات متنوع صادر شوند.
وي خاطرنشان شد : به نظر مي‌رسد اغلب مخازن در حال توليد كشور به پيك توليد رسيده‌اند و در اين صورت برنامه‌ريزي براي روش‌هاي ثانويه ضروري است؛ براي تحقق اين هدف بايد شناخت دقيقي از مخزن و حوزه نفتي، حدود مخزن، مقدار نفت با توجه به روش انتخاب شده براي برداشت و نوع سيال تزريقي به دست آوريم.
اين استاد دانشگاه افزايش ضريب بازيافت را به معني بالارفتن ذخاير نفتي دانست و يادآور شد: ذخاير نفتي يعني مقدار نفتي كه با توجه به تكنولوژي‌هاي موجود و مسائل فني و اقتصادي قابل استخراج است؛همچنين براساس گزارش‌ها ميزان ذخاير نفتي كشور حدود 130 ميليارد بشكه تخمين زده شده و در اين راستا قيمت‌هاي جهاني بر نحوه برداشت و توجيه اقتصادي آنها براي صادرات موثر است.
وي در مورد افزايش ضريب برداشت و بالارفتن ذخاير نفتي، تاكيد كرد: اين به معناي افزايش توليد نيست، حتي اگر ضريب بازيافت به 30 درصد هم برسد لزوما توليد روزانه بالا نمي‌رود ولي مي‌توانيم در مدت طولاني‌تري نفت بيشتري را از زمين استخراج كنيم.
او با اشاره به توان بالاي علمي‌و فني متخصصان كشور در مطالعات و مهندسي مخزن، تاكيد كرد: لازم است اين توان علمي‌در نفت ساماندهي شود يعني مخزن مشخصي در نظر گرفته و براي آن تيم كارشناسي تشكيل شود تا روش‌هاي تزريق و بهره‌برداري از آن را بررسي كنند.
مدرس دانشگاه صنعتي شريف با بيان اين كه به علم مهندسي بهره‌برداري از مخازن نفت در ايران کم بها داده شده است، استدلال كرد: عمده مخازن ما تحت شرايط فوران طبيعي توليد مي‌كنند و هميشه در مساله بهره‌برداري از مخازن نفت تمام افكار در بخش هاي تحقيقاتي وزارت نفت و دانشگاه‌ها متوجه اسيدكاري و شكاف هيدروليكي سنگ مخزن، ممانعت ازتوليد شن و تاسيسات سطحي مي‌شود در حالي كه اين مسائل عمليات بهره‌برداري هستند نه مهندسي بهره‌برداري.
وي توضيح داد: مهندسي بهره‌برداري در مورد يك مخزن بايد در هنگام طراحي توسعه آن مخزن انجام شود تا بتوان با توجه به شرايط مخزن به نحوي بهره برداري صورت گيرد که هزينه توليد يک بشکه نفت حداقل باشد و به بيشترين ضريب بازيافت نيز رسيد.
به گفته امين شهيدي براي رسيدن به مرز 30 درصدي ضريب بازيافت سرماي هگذاري هنگفتي نياز است؛ اگرچه در بازيافت ثانويه اين هزينه كمتر است زيرا آب يا گاز تزريق مي‌شود ولي در بازيافت ثالثيه كه مي‌تواند به ضريب بازيافت بالا برسد، بسيار پرهزينه است به گونه اي كه حتي گاهي با توجه به قيمت هاي جهاني، نفت استخراج شده براي صادرات مقرون به صرفه نيست مگر اين كه به فرآورده تبديل و سپس صادر شود.
وي درباره نوع سيال تزريقي به مخزن در بهره برداري ثانويه، تاكيد كرد: نمي‌توان هر نوع گاز يا آبي را به مخزن تزريق كرد زيرا در اثر تآثير متقابل سيالات موجود در مخزن و سيال تزريقي ممکن است موارد ناخواسته اي از قبيل رسوب مواد جامد اتفاق بيفتد و باعث مسدود شدن حفره هاي سنگ مخزن شود.
او با بيان اينكه مسئله ديگر تعيين مکان چاههاي تزريق و بهره برداري است،گفت: ميزان افزايش بازيافت بستگي بسيار زيادي به اين مورد دارد؛به اين ترتيب مي توان دريافت که براي ورود به بازيافت ثانويه و ثالثيه لازم است شناخت دقيق و جامعي از مخزن و سيالات آن داشته باشيم و بدانيم در اثر تزريق چه مقدار نفت در مخزن جابجا خواهد شد که نياز به بررسي سناريوهاي مختلف از طريق شبيه سازي و مطالعات آزمايشگاهي بسيار زياد و پايلوت دارد؛ براي نمونه حوزه نفتي قوار در عربستان سعودي با توليد حدود 4.7 ميليون بشکه نفت در روز بزرگترين حوزه نفتي کشف شده است كه با توجه به پيش بيني کاهش توليد اين حوزه نفتي، مطالعات جامع در مورد بازيافت ثانويه از اين حوزه طي يک دوره 5 ساله انجام شد و آب به عنوان سيال تزريقي انتخاب گرديد و برآورد شده است که براي ثابت نگهداشتن ميزان توليد در حد 4.7 ميليون بشکه در روز بايد روزانه شش تا هفت ميليون بشکه آب در مخزن مذکور تزريق گردد.
اوهمچنين تاكيد كرد: اگر ميانگين ضريب برداشت را در حال حاضر 15 درصد در نظر بگيريم بعيد است تا پايان برنامه چهارم توسعه به مرز 30 درصد برسيم.
انتهاي پيام