محمد آزرم: تسلط شعر نيمايي به‌عنوان "مركز ژانر شعر" خنثا شده است
محمد آزرم معتقد است: امروز باقي ماندن شعر در يك‌سري از قواعد از پيش تعيين‌شده، ديگر طرفداري ندارد. اين شاعر در گفت‌وگويي با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، درباره استفاده از قالب نيمايي و آيا اين‌كه ظرفيت آن تمام شده، توضيح داد: ابتدا بايد ببينيم كه ظرفيت‌هاي شعر نيمايي شامل چه مواردي هستند تا بعد درباره كامل شدن يا كامل نشدن آن صحبت كنيم. به نظر من ظرفيت‌هاي شعر نيمايي را هنگام ظهور آن مي‌توان در ساختن شكلهاي متنوع شعر، همراهي شعر با زبان و تفكر روز، حضور جدي در جامعه روشنفكري و به يادآوردن موقعيت خود بين ديگر شعرهاي جهان در عين پرداختن به تئوري شعر و نقد به طور تخصصي دانست. وي افزود: در ضمن نبايد از ياد ببريم كه "نيما يوشيج" قبل از هر كاري چشم‌انداز نگاه كردن به "زبان" را عوض كرد. به بيان ديگر، جهانبيني نيما و شعرش يكسر با جهانبيني شعر كلاسيك، متفاوت است؛ البته از يك چشم‌انداز خاص، يعني چشم‌انداز شعر آوايي. بديهي است كه جهان زباني ساخته‌شده در شعر نيما با تلقي‌هاي قبلي شعر، سر ناسازگاري دارد. آزرم اظهار داشت: نيما به جز تغيير چشم‌انداز زباني و رها كردن آرايههاي عادت‌شده شعر، با گسترش وزن عروضي و انعطافپذيري آن، با تغيير رويكرد موسيقايي زبان شعر از حالت "ملوديك" به "هارمونيك"، با تغيير مفهوم و جايگاه قافيه در شعر، با حركت به سمت ساختن يك محور عمودي و اعتقاد به حركت خطي و مفهوم پيشرفت در فلسفه نوشته شدن يك شعر، شعر خودش را تعريف مي‌كند. نيما با مجموعه اين تغييرات و تغيير واحد شعر از بيت به بند و يا كل يك شعر، معيارهاي زيباشناختي ادبيات فارسي را دگرگون كرد. او با بيان اين مطلب كه نيما دستور زبان شعري جديدي تاليف و آن را جايگزين بوطيقاي شعر كلاسيك كرد، ادامه داد: او با حركت خود، آن‌چه را "قانون" شده بود، شكست. قانون نقض‌شده، قانوني كه ناكارآمديهايش آشكار شده، اگر توان ترميم خودش را نداشته باشد، بي‌مصرف ميشود. رعايت نكردن قانون، بي‌مصرف شدن آن است. از طرف ديگر، حركت نيما در شعر، ضمن آشكار كردن خلاءهاي ظرفيتي شعر كلاسيك، توان بالا و امكانات گستردهتر، به علاوه انعطافپذيري و قابليت انتخاب بيش‌تر قواعد شعر او را مشخص كرد. آزرم متذكر شد: راه حل نيما براي بحراني كه خودش سازنده آن بود و همينطور بحران به بن‌بست رسيدن شعر كلاسيك، جايگزيني قواعد كلي شعر "آزاد" يا به تعبير ديگر "نيمايي" به جاي قوانين شعر كلاسيك فارسي بود. اما نيما نكتهاي را به دلايل شرايط تاريخي ناديده گرفت؛ نكتهاي كه از "راديكاليته" شعر خودش و حركتي كه در شعر انجام داد؛ پديد آمد، شكل عوض كرد و ادامه يافت؛ جايگزيني يك‌سري قوانين يا قواعد كلي در شعر به جاي قواعد قبلي، براي هميشه غيرقابل پذيرش است و هر پيشنهادي كه به دنبال "تثبيت" يك موقعيت زباني خاص و تحميل آن به عنوان تنها گزينه موجود باشد، محل ترديد و رد شدن است. اين شاعر در ادامه گفت: چرا بايد مدعي يك مكانيسم ثابت و تكرارشونده حتا با ميزان انعطاف شعر نيمايي بود. اما امروزه شعر نيمايي با ديگر موقعيت‌هاي "شعر بودن"، وارد جرياني از آميختگي و التقاط شده و تسلط و قدرت آن، به عنوان "مركز ژانر شعر"، در كنار ديگر موقعيت‌هاي شعر بودن خنثا شده است؛ پس موقعيت نيمايي شعر، همچنان هست و خواهد بود، اما نه آن‌چنان كه نيما مي‌خواست. نيما شعر "ماخ اولا" را استعاره‌اي از موقعيت شعر خودش ميدانست كه نامعلوم ميرود و هردم مثل فراري‌اي كه به دنبال راه هموار نيست، ميخروشد. وي با بيان اين مطلب كه شايد نيما آينده تثبيت‌نشدني شعر را پيشبيني ميكرد، افزود: اما ميل به تثبيت كردن با او بود و با او ماند. آزرم در ادامه يادآور شد: شعر "متفاوط" كه پيشنهاد من به ادبيات فارسي است، امروزه به "تغيير" موقعيت شعر و استمرار اين تغيير، فكر مي‌كند. به موقعيت‌هاي چندرگه، سيال و نامتعين، آن‌هم با قواعدي كه براي هر شعر منحصر به فرد باشد. با چنين استراتژي‌اي، همه موقعيت‌هاي شعر، از جمله موقعيت نيمايي، به صورت آميخته و تركيبي و با توجه به شكل در حال اجراي شعر، پتانسيلهايشان آشكار ميشود؛ بدون اين كه حذف و انكار شوند يا در تقابل با موقعيت ديگري از شعر قرار گيرند. او افزود: درواقع با پيشنهادي كه ارايه كردم، يعني شعر "متفاوط" مي‌توان همه موقعيت‌هاي شعري را به سمت موقعيت امروز آورد و در زمان حال قرار داد و آن‌ها را تحليل كرد و به كار گرفت. زمان روآوردن به گذشته دور و نزديك، گذشته؛ اما زمان شناخت و خوانش تحليلي همه سابقه و آرشيو شعر، هيچ‌وقت نميگذرد، چرا كه ناخوانا ماندن موقعيت‌هاي گذشته شعر، همان‌قدر تاسفبار است كه ماندن در آن‌ها. انتهاي پيام