نخستين روزنه‌هاي نفوذ مدرنيته در ايران با شكل‌گيري مدرسه‌ي دارالفنون توسط اميركبير ـ صدراعظم مقتدر حكومت قاجاريه ـ پديد آمد. اميركبير با تاسيس اين مدرسه، تلاش كرد تا آموزش علوم و فنون جديد را در كشور فراگير و بومي كند. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، بناي درالفنون در شمال ‌شرقي ارگ سلطنتي تهران و براساس نقشه‌ي ميرزا رضا مهندس كه از شاگردان اعزام شده به انگليس براي تحصيل در زمان عباس‌ميرزا نايب السلطنه بود، ساخته شد كه محمدتقي‌خان معمارباشي ساخت آن‌را برعهده داشت. بخش شرقي دارالفنون تا سال 1267 هجري قمري تكميل و سپس بهره‌برداري شد؛ اما بقيه‌ي بنا دو سال بعد در اوايل سال 1269 هجري قمري پايان يافت. در اوايل قرن 19 ميلادي و زمان پادشاهي فتحعلي‌شاه قاجار كه هم‌زمان با امپراتوري ناپلئون بناپارت در فرانسه بود، توجه دنياي غرب به‌سوي مشرق زمين جلب شد و سلسله‌ي قاجاريه نيز روابطي را كه از زمان صفويه با غرب آغاز شده بود، گسترش داد. در همان دوران، موضوع نگراني ايرانيان نسبت به عقب‌ماندگي از تمدن اروپاييان به‌شدت احساس و تلاش مي‌شد تا مظاهر تمدن جديد از كشورهاي ديگر گرفته و در ايران پياده شود؛ تاسيس مدرسه‌ي دارالفنون، نمونه بارز تلاش براي ورود تمدن جديد به كشور بود كه توسط اميركبير در آغاز صدارت ناصرالدين شاه قاجار تاسيس شد. دارالفنون در چهار سمت، 50 اتاق داشت كه جلوي آن‌ها، ايوان بزرگي قرار مي‌گرفت و داراي تالار اجتماعات، تئاتر، چاپ‌خانه، كتاب‌خانه و سفره‌خانه نيز بود. همان‌طور كه از نام اين مدرسه پيدا است، در زمينه‌ي مسائل فني و پزشكي به دانشجويان آموزش داده مي‌شد. شمار محصلان دارالفنون كه به شيوه‌ي مدارس جديد اروپايي اداره مي‌شد، در آغاز 30 نوجوان 16 تا 24 ساله بود كه به مرور تعداد آنها به 105 نفر رسيد. مدرسه‌ي دارالفنون از زمان تاسيس تا سال 1309 هجري قمري به‌مدت 40 سال حدود 1100 دانشجو داشت. در اين زمان، 26 معلم اروپايي و 16 معلم ايراني عهده‌دار تدريس در اين مدرسه بودند. اميركبير پس‌ از فراهم كردن مقدمات افتتاح دارالفنون، ميرزامحمدعلي خان ـ وزير امور خارجه وقت ـ را كه با اوضاع اروپا آشنا بود به رياست آن برگزيد. او هم‌چنين براي تكميل استادهاي دارالفنون و تنظيم برنامه‌ي درس‌هاي مدرسه از ميان اتباع فرنگي كه در خدمت دولت بودند، هيات مترجمان دولتي و نيز از ايرانياني كه در كشورهاي ديگر درس خوانده بودند، كساني را براي تدريس و يا مترجمي معلمان خارجي انتخاب كرد. انديشه‌ي اميركبير در تاسيس دارالفنون در نتيجه‌ي آموخته‌هاي او بود؛ او آكادمي و مدرسه‌هاي مختلف روسيه را ديده بود و در كتابي كه به ابتكار و زيرنظر خودش ترجمه و تدوين شد، شرح دارالعلم‌هاي همه‌ي كشورهاي غربي را در رشته‌هاي گوناگون علم و هنر با آمار شاگردان آنها خوانده بود و از بنيادهاي فرهنگي دنياي جديد نيز خبر داشت. اميركبير كه بنيان‌گذار دارالفنون بود، يك‌ماه پيش‌از افتتاح مدرسه عزل شد و دارالفنون در پنجم ربيع‌الاول 1268 هجري قمري به‌صورت رسمي افتتاح شد. به اين ترتيب، 20 سال پيش‌از تاسيس دارالفنون توكيو و سه سال پس‌از تاسيس دارالفنون استامبول، دارالفنون ايران به‌دست ميرزاتقي خان اميركبير تاسيس شد. مدرسه‌ي دارالفنون در ابتدا، جزو تشكيلات دربار بود و رييس مدرسه با حمايت و زيرنظر شخص شاه در همه‌ي امور مدرسه استقلال كامل داشت و معلمان با اجازه‌ي شاه، عزل و نصب مي‌شدند. اين مدرسه تا چهار سال پس‌از افتتاح هم زيرنظر يكي‌از شاه‌زادگان و يا رجال درباري اداره مي‌شد و از آن پس، وزارت علوم كه اولين وزير آن «اعتضاد السلطنه» بود، اداره‌ي آن‌را برعهده گرفت. پس ‌از انقلاب مشروطيت و با ورود معلمان فرانسوي به ايران، اقدامات اساسي براي نجات دارالفنون بارديگر آغاز شد و برنامه‌ها و آيين‌نامه‌هاي تنظيمي، حدود يك ماه و نيم پس‌از صدور فرمان مشروطيت (سال 1285 هجري شمسي) چاپ شد. در واقع، اين اقدام، دارالفنون را از سقوط حتمي نجات داد. امروز (15 فروردين‌ و پنجم ربيع‌الاول)، هم‌زمان با سالگرد افتتاح دارالفنون به‌عنوان نخستين مدرسه‌ي ايران است. انتهاي پيام