ايران با مصرف سالانه حدود 30 ميليون متر مربع پارچه چادر مشكي، يكي از بزرگترين استفاده‌كنندگان اين محصول در جهان به شمار مي‌رود، ولي شايد باورش كمي سخت باشد كه عمده چادر مشكي موجود در ايران از كره و ژاپن تامين مي‌شود. اين در حالي است كه واردات رسمي پارچه چادر مشكي به كشور سالانه حدود 25 تا 30 ميليون متر گزارش شده است. البته واردات غيررسمي اين محصول نيز از طريق مسافران صورت مي‌گيرد و تقريبا تمام نياز داخل از طريق محصولات وارداتي تامين مي‌شود. حال اين كه چرا تاكنون براي اين مساله از سوي مسوولان و دست‌اندركاران امر فكري نشده و اصولا چه موانعي بر سر اين راه وجود دارد، موضوعي است كه جاي تامل دارد.
به گزارش ايسنا، پس از آن كه وزارت صنايع و معادن طرح راه‌اندازي پنج كارخانه را در سال 1367 براي توليد پارچه چادر مشكي ارايه و ارز مورد نياز را نيز به آنها اختصاص داد، در نهايت يكي از آن پنج كارخانه در سال 1378 در كرمانشاه به بهره‌برداري رسيد، اما كيفيت توليدات آن به حدي پائين بود كه ترجيح داده شد بي‌نام روانه بازار شود. كارخانه دوم هم در بروجرد احداث شد ولي متاسفانه كالايش مورد استقبال قرار نگرفت و مجبور به توليد منسوجات ديگر شد. به عبارت ديگر شايد بتوان گفت مافياي قاچاق چادرمشكي در كشورمان چنان قدرتمند است كه اجازه قدرت‌نمايي به هيچ توليدكننده‌اي را نمي‌دهد.
به طور كلي از هر يك كيلو و 20 گرم نخ نايلوني مخصوص توليد پارچه چادر مشكي حدود 9 متر پارچه چادري مرغوب توليد مي‌شود و قيمت اين مقدار نخ در بازارهاي جهاني يك دلار و 60 سنت و اين در حالي است كه همين پارچه چادري در ايران تا 60 هزار تومان نيز به فروش مي‌رسد.
در حال حاضر پارچه چادر مشكي توليدي ژاپن ، كره، تايلند و اندونزي در بازار ايران به ترتيب بالاترين كيفيت و قيمت را به خود اختصاص داده‌اند. گفته مي شود كه اين پارچه‌ها با قيمت 8 تا 60 هزار تومان به دست مصرف‌كننده ايراني مي‌رسد، در حالي كه قيمت توليدي آن در كشورهاي توليده كننده 3 دلار است!
در 10 سال گذشته بيش از 300 ميليون دلار صرف واردات پارچه چادر مشكي شده است، در حالي كه با همين پول مي‌توانستيم حداقل 10 كارخانه توليد پارچه چادر مشكي با كيفيت را راه‌اندازي كنيم. البته ناگفته نماند كه سود حاصل از واردات اين نوع پارچه به قدري بالاست كه سالانه بيش از 200 مورد اقدام براي واردات اين كالا در كمرگات ايران به ثبت مي‌رسد و جالب اين كه عمده اين واردات از طريق دبي و ديگر شيخ نشينان خليج فارس انجام مي‌شود. شايد ارايه اين آمار هم بد نباشد كه در سال 77 حدود 15 ميليون و 700 هزار دلار ، در سال 75 بيش از 54 ميليون دلار و در سال 83 بيش از 40 ميليون دلار براي واردات پارچه چادر مشكي هزينه شده است.
پيچيدگي تكنولوژي ساخت و توجيه‌ناپذيري توليد چادر مشكي
باوجود مصرف بالاي پارچه چادر مشكي در كشور، سرمايه‌گذاران داخلي به دليل واردات ارزان‌قيمت اين محصول و نبود توجيه اقتصادي، تمايلي به توليد اين نوع پارچه ندارند. در حال حاضر 90 درصد پارچه چادر مشكي عرضه شده در بازار ايران، خارجي است كه از طريق قاچاق و يا گمرك وارد كشور مي‌شود و توليدات داخل از نظر قيمت تمام شده قابل رقابت با اين محصولات نيستند. همچنين توليد پارچه چادر مشكي نيازمند دانش فني و تكنولوژي پيشرفته‌اي است كه بايد با مشاركت شركت‌هاي خارجي امكان ورود اين دانش و تكنولوژي به كشور فراهم شود كه يكي از اميدواري‌هاي بزرگ در اين زمينه مبني بر سرمايه‌گذاري ژاپني‌ها براي توليد چادر مشكي در ايران پس از دو سال با انصراف آنان به ياس تبديل شد.
مديركل صنايع نساجي وزارت صنايع و معادن با تاكيد بر لزوم كيفي بودن پارچه چادر مشكي و مناسب بودن قيمت آن به منظور رقابت‌پذير بودن با توليدات خارجي توضيح مي‌دهد: « دليل بالابودن قيمت تمام شده پارچه چادر مشكي توليد داخل در مقايسه با محصولات وارداتي، اختصاص ظرفيت عمده كارخانه‌ها به توليد پارچه‌هاي رنگي است كه با توليد انبوه پارچه چادر مشكي مشكل اقتصادي نبودن آن برطرف خواهد شد.»
وي با بيان اين كه پارچه چادر مشكي وارداتي با قيمتي پايين‌تر از قيمت توليد در داخل فروخته مي‌شود، به تكنولوژي خاص موردنياز در توليد پارچه چادر مشكي بويژه در بخش رنگرزي اين محصول اشاره كرده و مي‌گويد: « توليد پارچه چادر مشكي نيازمند تكنولوژي خاصي است كه در ايران به عنوان بزرگترين مصرف‌كننده اين چادر وجود ندارد. ضمن اين كه تهيه رنگ و الياف ظرفي چادر مشكلي نيازمند دانش فني خاصي است كه در صورت شروع به توليد بايد وارد كشور شود.»
مهندس گلنار نصرالهي با تاكيد بر اين كه پيچيدگي تكنولوژي ساخت و نبود توجيه اقتصادي دو عامل مهم در توليد نشدن پارچه چادر مشكي در ايران است، به وضعيت صنايع نساجي هند اشاره كرده و تصريح مي‌كند: « اين كشور ظرف 10سال گذشته 750 ميليون دلار براي بازسازي 15 تا 20 كارخانه بخش دولتي خود هزينه كرده و از اين مقدار 450 ميليون دلار را صرف بازنشستگي كارگران خود كرده است.»
دبيرانجمن نساجي نيز با بيان اين كه در صورت توليد پارچه چادر مشكي در كشور، قيمت تمام شده اين محصول به يك دهم قيمت پارچه وارداتي كاهش خواهد يافت، مي‌افزايد: « رنگرزي پارچه چادر مشكي، يكي از مشكلات اصلي و موانع توليد اين محصول در كشور است كه اين بخش نيازمند بررسي‌هاي فني خاصي است. در حال حاضر برخي كارخانه‌هاي نساجي در كشور وجود دارند كه با ايجاد تغييراتي در نوع ماشين آلات آنها امكان توليد پارچه چادر مشكي در كشور فراهم خواهد شد و كارخانه كرپ ناز يكي از اين نمونه‌هاست. »
بصيري، ايجاد كارخانه‌هاي جديد توليد پارچه چادر مشكي در كشور و تامين نياز داخل را نيازمند سرمايه‌گذاري 40 تا 50 ميليون دلاري دانسته و مي‌گويد: « اين در حالي است كه تغيير ماشين آلات كارخانه‌هاي موجود فقط با بيش از يك ميليون دلار امكان پذير است. ضمن اين كه هم اكنون تكنولوژي توليد پارچه چادر مشكي در اختيار كشورهاي كره و ژاپن است كه با خريد اين تكنولوژي، امكان توليد اين محصول در ايران فراهم خواهد شد.»
وي با بيان اين كه در گذشته كارخانه‌هاي دولتي حجاب كردستان، حجاب يزد و كارخانه خصوصي ابهر جهت توليد چادر مشكي ايجاد شده‌اند، ادامه مي‌دهد: « در حال حاضر هر قواره شش متري چادر مشكي بين 30 تا 50 هزار تومان در كشور به فروش مي‌رسد، در حالي كه قيمت تمام شده اين محصول بسيار پايين‌تر است و با توليد انبوه آن در كشور قيمت تمام شده هر قواره به حدود چهار هزار تومان خواهد رسيد. از سوي ديگر كارخانه‌هايي كه در گذشته براي توليد پارچه چادر مشكي احداث شده است، پارچه‌هاي رنگي پلي استر توليد مي‌كنند و پس از چاپ مارك چيني، محصولات خود را در بازار ايران عرضه مي‌كنند.»
عدم تمايل بخش خصوصي به سرمايه‌گذاري
احداث يك كارخانه جديد توليد پارچه به چادر مشكي به ظرفيت 10 ميليون متر نيازمند سرمايه‌گذاري 30 ميليون دلاري است و براي اين كار به تسهيلاتي از حساب ذخيره ارزي نياز است كه وزارت صنايع و معادن آمادگي دولت براي تخصيص اين ارز را اعلام كرده است، اما برداشت از اين حساب توسط بخش خصوصي با توجه به وضعيت و شرايط حاكم، كار تقريبا سختي است. شناور بون ارز تخصيصي به صنايع و بازپرداخت بالاي وام دريافتي از محل حساب ذخيره‌ي ارزي عواملي براي كاهش تمايل بخش خصوصي به توليد است. از سوي ديگر بخش خصوصي بايد ماشين‌آلاتي را انتخاب كند كه در صورت ايجاد معضل بتواند با استفاده از تجهيزات خود محصول ديگري را توليد كند كه اين امر يكي از مشكلات پيش روي اين بخش است.
تجهيز كارخانه‌هاي داخلي
كارخانه‌هاي نساجي موجود براي توليد پارچه چادر مشكي نيازمند ماشين آلات بافندگي با دابي ( دستگاهي در ماشين بافندگي كه امكان بافت پارچه طرح‌دار را فراهم مي‌كند) هستند و اين در حالي است كه اصلاح و تجهيز كارخانه‌هاي موجود براي اين منظور به 3 ميليون دلار سرمايه‌گذاري نياز دارد. ولي از سوي ديگر در صورت تجهيز كارخانه‌هاي نساجي داخلي جهت توليد پارچه چادر مشكي، امكان تامين 50 درصد از نياز داخل فراهم خواهد شد.
يك كارشناس صنعت نساجي در اين باره مي‌گويد: « تاكنون چندين موافقت اصولي براي ايجاد واحدهاي توليد كننده چادر مشكي از سوي وزارت صنايع صادر شده كه دو مورد آن به مرحله توليد هم رسيده است، ولي به دليل سطح پايين ماشين آلات قادر به توليد پارچه چادر مشكي از نوع كرپ و طرح دار نيستند و همين امر موجب عدم استقبال مردم از محصولاتشان شده است.»
وي، كارخانه حجاب شهركرد را يكي از واحدهاي داراي تجيهزات براي توليد پارچه چادر مشكي عنوان كرده و مي‌افزايد: « ظرفيت اين كارخانه حدود شش ميليون متر است كه با تكميل تجهيزات اين كارخانه و احتساب ظرفيت 10 ميليون متري كارخانه كرپ ناز امكان توليد سالانه 16 ميليون متر پارچه چادر مشكي در كشور فراهم شده است كه اين رقم بيش از 50 درصد نياز داخل را تشكيل مي‌دهد . همچنين با توجه به وجود توان تخصصي و امكانات رنگرزي در كارخانه كرپ ناز اميدواريم پس از تخصيص ارز، اين كارخانه طي يك سال به بهره برداري برسد.»
يكي ديگر از كارشناسان صنعت نساجي در اين باره با بيان اين كه مذاكره بين توليدكنندگان و مسوولان وزارت صنايع جهت توليد پارچه چادر مشكي ادامه دارد، ابراز اميدواري كرد كه با تخصيص به موقع ارز و تجهيز كارخانه كرپ ناز (وابسته به بانك ملت) توليد پارچه چادر مشكي با كيفيت بالا از سال آينده در كشور آغاز شود.
شكوهي، ارز مورد نياز جهت تجهيز كارخانه كرپ ناز براي توليد پارچه چادر مشكي را 3 ميليون دلار عنوان كرد و گفت: موافقت اوليه جهت تخصيص اين ارز صورت گرفته، ولي نهايي شدن آن نيازمند موافقت بانك ملت است.
چندي پيش نيز اعلام شد كه بانك ملت با ضمانت سرمايه‌گذاري در اين زمينه مخالفت كرده است. پس از برگزاري جلساتي بين مسوولان وزارت صنايع و معادن و توليدكنندگان، وزارتخانه موافقت خود را جهت حمايت از توليدكنندگان پارچه چادر مشكي اعلام كرده و قرار شده بود 3 ميليون دلار براي تجهيز كارخانه كرپ‌ناز سرمايه‌گذاري شود. براساس نامه وزارت صنايع و معادن، اين وزارتخانه با تخصيص ارز به بانك ملت براي تجهيز كارخانه كرپ‌ناز موافق كرده است، به شرطي كه وثيقه لازم جهت تضمين وام دريافتي توسط بانك ملت تامين شود، ولي بانك ملت با اين توجيه كه سرمايه‌گذاري در كارخانه كرپ‌ناز توجيه اقتصادي ندارد با اين طرح مخالف كرده است.
ضرورت حمايت دولت
از آنجايي كه در شرايط فعلي، توليد چادر مشكي در داخل توجيه اقتصادي ندارد و كشورمان نيز شديدا به اين محصول نيازمند است، لذا ضروري است كه با حمايت دولت، توليد چادر مشكي آغاز شود.
رييس اتحاديه بنكداران پارچه تهران در اين باره با بيان اين كه اولين كار براي توليد چادر مشكي در كشور حمايت از صنعت داخلي است، يادآور شده: مشكل اقتصادي كشور اين است كه چيزهايي كه قادر به توليد آن هستيم از خارج وارد مي‌كنيم.
وي كه عقيده دارد براي حمايت از صنعت داخلي بايد جلوي واردات را به طور منطقي و به تدريج محدود كرد، با انتقاد از اين كه چرا چادر مشكي بايد از كشورهاي ديگر همچون كره و ژاپن وارد شود، مي‌افزايد: « اگر فرض كنيم 35 ميليون نفر از افراد جامعه را خانم ها تشكيل مي‌دهند و اگر 20 ميليون آنها چادري باشند و هر سال از دو چادر استفاده كنند (هر فرد سالي 20 متر)، لذا سالانه حدود 400ميليون متر پارچه چادري نياز داريم، بنابراين در صورتي كه دولت سياستگذاري مربوط به واردات را منظبط كند، توليد اين كالا در داخل به نفع اقتصاد كشور خواهد بود.»
البته ناگفته نماند كه تعرفه واردات پارچه چادر مشكي نيز تاثير مستقيمي در كاهش واردات وحمايت از توليدات داخلي خواهد داشت. در اين رابطه شنيده مي‌شود كه وزارت صنايع پيشنهاد افزايش مقطعي تعرفه واردات اين محصول را به وزارت بازرگاني مطرح كرده كه هنوز هيچ نتيجه‌اي را در بر نداشته است. با توجه به آنچه كه گفته شد، عوامل مختلفي در واردات بي‌رويه چادر مشكي به كشور نقش دارند كه در صورت تبيين استراتژي مناسب مي‌توان زمينه بي‌نيازي كشور از واردات اين محصول را فراهم كرد.
گزارش از دبير انرژي و صنعت ايسنا: حسين غلامي