كارشناس سنگ: دقيق‌ترين مهندسي معماري سنگ در تخت جمشيد (پارسه) به كار برده شده است /وضعيت ناگوار پارسه (تخت جمشيد) پايان مي‌يابد؟/45
عمليات مجاري و استخراج و انتقال سنگ در محوطه باستاني تخت جمشيد (پارسه) براي استفاده در ساخت بناها و نقش برجسته‌هاي اين محوطه، از بهترين تكنيك‌هاي دقيق علمي بهره برده است. عليرضا بهره‌مان ـ كارشناس سنگ ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) به بررسي و توضيح اين بخش در تخت جمشيد (پارسه) پرداخت. وي با اشاره به اين كه تا به امروز مطالعات دقيقي در اين حوزه انجام نگرفته است، گفت: اين بخش مي‌تواند بسيار مهم باشد و البته نشان دهنده توانايي بالاي معماران تخت جمشيد (پارسه) كه مطالعات خودم به شخصه تا اين لحظه مبتني بر آزمايشات دقيق نيست، بلكه بيشتر براساس مطالعات شخصي است. بهره‌مان در اين باره توضيح داد: استخراج سنگ اغلب از كوه‌هاي همجوار سايت تخت جمشيد مثل كوه رحمت و كوه نور و از معادن اطراف سايت در فاصله 50 تا 60 كيلومتري آن صورت مي‌گرفته است. البته پيش از استخراج سنگ، حتما سنگ‌ها از نظر نوع كاربري و اندازه مورد استفاده مورد بررسي و مطالعه قرار مي‌گرفتند تا از هر نظر مرغوبيت آنها تاييد شود. كارشناسان استخراج سنگ با شناسايي لايه‌هاي رسوبي سنگ‌ها و با توجه به اين كه ابعاد مورد نظر چقدر باشد، به جداسازي آنها اقدام مي‌كردند و اگر قصد داشتند سطوحي را از داخل سنگ‌ها حجاري كنند، با توجه به ابعاد موضوع آن را جدا مي‌كردند. در مورد انتقال سنگ‌ها نيز معمولا سنگ‌ها پس از جداسازي بر دامنه كوه رها مي‌شد و در اين كار نيز وزن سنگ و اندازه شيب كوه متناسب با يكديگر تخمين زده مي‌شد و پس از آن عمليات رهاسازي با كنترل انجام مي‌شد. در برخي موارد نيز انتقال سنگ معدن به تخت جمشيد (پارسه) مجبور بودند سنگ‌ها را به حالت استوانه‌يي غلتان كنند تا روي زمين ساده‌تر حركت كنند. در بسياري اوقات نيز وجود رگه‌هاي رسي در سنگ‌ها باعث مي‌شد در مسافت‌هاي طولاني غلتيدن، سنگ از هم باز شود كه معماران پيش از اين كار بست‌هاي دم‌چلچه‌يي فولادي در سنگ قرار مي‌دادند؛ تا ساختار خودش را از دست نده و پس از انتقال، زمان استفاده، بست‌ها را باز مي‌كردند. وي در ادامه گفت: با وجود همه اين تمهيدات گاهي وجود رگه‌هاي رسي يا كرم‌خوردگي سنگ (خلل و فرج ها) باعث مي‌شد در سطوح پاييني ستون‌ها يا در نعل درگاهي‌ها به كار برده مي‌شد، تحت تاثير نيروهاي خمشي بشكند؛ چراكه تحمل بار زياد را نداشتند. درنتيجه با انجام يك‌سري مطالعات، به تقويت سنگ مي‌پرداختند. درواقع سنگ‌ها را وصله مي‌كردند و بعد مورد استفاده قرار مي‌دادند و اين موضوع در بسياري از قسمت‌ها در تخت جمشيد (پارسه) و پاسارگاد به‌وفور قابل مشاهده است. بهره‌مان در ادامه توضيح داد: پس از انتقال سنگ‌ها در صورت استفاده از بست، اين بست‌ها باز مي‌شد و بعد ساقه سطوح را مي‌تراشيدند. اين بست‌ها در بسياري سنگ‌هايي كه قبل از استفاده و با فروپاشي دولت هخامنشي در محوطه رها شده‌اند، ديده مي‌شود. سنگ‌ها پس از قرار گرفتن روي يكديگر و با توجه به محدوده حجم نهايي تراش زمخت اوليه داده مي‌شدند. يعني استادكار آن‌را تراش مي‌داد؛ تا به ساقه اصلي سنگ برسد و گروه دوم نازك‌كاري‌ها را به انجام مي‌رساندند و نهايتا گروه سوم كار را پرداخت كرده و نقش را با شكل امروزي بر روي سنگ ايجاد مي‌كردند. اين كارشناس سنگ در ادامه عنوان كرد: نكات فني بسياري در اين‌خصوص در تخت جمشيد (پارسه) مي‌توان سراغ گرفت. مثلا يكي از نكات مهم در انتخاب سنگ‌ها، اين‌كه سنگي كه در سطوح پايين يا در نعل درگاهي‌ها يا فونداسيون بناها استفاده مي‌شد، از نظر خصوصيات فيزيكي به دقت بررسي شده و با در نظر گرفتن اين‌كه چه نوع سنگي متحمل چه مقدار فشار مي‌تواند باشد و سنگ‌هاي مورد استفاده در ارتفاعات بيشتر نيازمند مقاومت بسياري نيست، آنها را انتخاب مي‌كردند. انتهاي پيام