عرصه‌ي انتخابات بستر مناسبي براي فعاليت‌هاي چشمگير و توسعه‌ي كيفي نهادها و سازمان‌هاست. به ويژه اگر بخش گسترده‌اي از موضوع كار اين مجموعه‌ها بر پايه‌ي پديده‌ها و امور اجتماعي استوار باشد. در اين ميان سازمان‌هاي ملي سهم بيشتري را به خود اختصاص مي‌دهند و سازمان صداوسيما نيز با امكان گسترده‌ي رسانه‌اي، جولانگاه وسيع اطلاع‌رساني است و خود توانايي آن را خواهد داشت تا فرصت مناسبي را براي عمل به رسالت ملي و نشان‌دادن نگرش‌هاي بي‌طرفانه‌اي كه مديرانش آن را بيان مي‌كنند، آماده سازد.
در اين گزارش خبرنگار سرويس تلويزيون و راديو ايسنا، قصد دارد با ارائه‌ي تحليلي كوتاه از برنامه‌هاي انتخاباتي اين سازمان، با توجه به ادعاي مسوولان اين سازمان در جامعيت و صداقت كار، قضاوت در مورد صحت اين گفته‌ها و درست يا نادرست بودن عملكرد سازمان را به مخاطب واگذار كند. زيرا قصد ما در اين گزارش بيشتر پرداختن به معايب تكنيكي كار است كه نهايتا به محتوا لطمه مي‌زند و دلزدگي مخاطب را به دنبال دارد.
در شرايط فعلي كه صداوسيما هنوز به مرحله‌ي تبليغات مستقيم نامزدهاي انتخاباتي وارد نشده است، مي‌توان برنامه‌هاي آن را به چند گروه تقسيم كرد:
* اطلاع‌رساني تشريح شرايط قانوني*
اين روزها برنامه‌هايي با اين موضوع كار را زياد مي‌بينيم و اگر منصفانه نگاه كنيم درخواهيم يافت برنامه‌هاي تلويزيوني مانند «روز جمهور» و يا «گام نهم» در جهت آگاه كردن مردم از شرايط انتخابات و چگونگي برگزاري آن، نحوه‌ي اجراي قوانين توسط قوه‌ي مجريه و اختيارات رييس‌جمهور، گام‌هاي مؤثري برداشته‌اند.
نكته مهم در ارائه‌ي اين‌گونه برنامه‌ها اين‌است كه با آرمان‌گرايي بيش از اندازه و ارائه‌ي چشم‌اندازي لذت بخش از عملكرد دولتي كه توسط مردم انتخاب مي‌شود، در ذهن مخاطب، اتوپيايي از ايران آينده به وجود آمد كه با وجود هرگونه نقص در دولت بعدي درهم مي‌شكند. هر چند كه هدف ترغيب مردم براي شركت هرچه بيشتر در انتخابات است، اما ارائه‌ي چنين برنامه‌هايي از سوي سازمان و بي‌توجهي به نتايج آن در چند ماه بعد، عواقب نه چندان مطلوبي به دنبال خواهد داشت.
* تخصصي، تحليل مسائل خُرد*
تا اينجا برنامه‌هاي تخصصي انتخابات فكر جديدي ارائه نكرده است. سرآمد آنها برنامه‌هاي اقتصادي شبكه چهار و شبكه‌ي خبر سيماست كه به توضيح شرايط كلي مسائل اقتصادي كشور مي‌پردازد.
معرفي راه‌هاي درآمد كشور از قبيل صنعت نفت بدون ارائه تحليل و يا پيشنهاد براي حل مشكلات، تأثيري بر آگاهي مردم از ويژگي‌هاي تخصصي نامزد ها نخواهد داشت، هر چند بيان اين مسائل و مشكلات، هيچ گاه خالي از لطف نبوده است؛ ولي شايستگي نام «ويژه برنامه‌ي انتخابات» را نيز ندارد.
*جذاب، ترغيب مخاطبان براي شركت حداكثري*
وجود برنامه‌هاي جذاب و داغ در روزهاي قبل از انتخابات يك شيوه‌ي قديمي و مرسوم براي تشويق مخاطبان به شركت گسترده در انتخابات است. ظاهراً جاي اعتراضي به اين شيوه‌ي سنتي تبليغ نيست.
مساله‌ي مهم تعداد اين برنامه‌ها و زمان پخش آن‌هاست. تقريباً تمامي شبكه‌هاي تلويزيوني و چند شبكه‌ي راديوي از قبيل «راديو جوان» و «شبكه‌ي سراسري صدا» تجربه‌ي پخش چنين برنامه‌اي را دارند. بيش از اندازه بودن اين برنامه‌ها كه صحبت‌هاي مجري در آن در هر قسمت تقريباً تكراري و شيوه‌ي تصويرپردازي آن نيز در اكثر مواقع متحرك و گيج‌كننده است، در نهايت به كاهش عمق آگاهي و سطحي شدن معيارهاي انتخاب مردم مي‌انجامد. شايد با روشن‌كردن دكمه تلويزيون و ظهور تصوير اين برنامه‌ها و مجريان آنها با ديالوگهاي تكراري، شما هم واژه ” اه” را كه ناشي از دلزدگي و خستگي مخاطب و متعاقب آن تغيير كانال است زياد شنيده باشيد.
*مباحثه‌اي، تبادل نظر بين گروههاي مختلف سياسي*
به نظر مي‌رسد چهارمين گروه برنامه‌ها، با كيفيت‌ترين آنها نيز باشد. هر چند در آنها نيز اجازه‌ي برخورد مستقيم آرا و بحث جدي به طرفين داده نمي‌شود، ولي اين گروه از برنامه‌ها تنها گروهيست كه مي‌تواند زمينه‌سازي مناظرات انتخاباتي نامزدها باشد. مناظراتي كه نقاط قوت و ضعف نامزدها و گروههاي حامي آن را در تقابل با يكديگر به رخ مي‌كشاند.
اين برنامه‌ها شامل پوشش برخي نشست‌ها و تفاسير بخش‌ها مختلف خبريست. نشست‌هايي كه حاضران يكديگر را با بيانات مختلف و از نگاه‌هاي متفاوت، زيركانه تأييد مي‌كنند و در انتها مجري برنامه با ابراز خشنودي از برگزاري يك بحث داغ، شفاف و انتخاباتي، تهيه كنندگان برنامه را در شانه خالي كردن از زير بار مسووليت، همراهي مي‌كند.
*ساير برنامه‌ها*
در ميان برنامه‌هاي انتخاباتي گاه تعدادي با ارائه‌ي شيوه‌ي جديد و نگاه متفاوت به بحث تبليغات خود را از ساير برنامه‌ها جدا مي‌كنند. مانند يكي از برنامه‌هاي شبكه‌ي سراسري صدا كه همزمان با ثبت نام نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري، با برخي از آنها مصاحبه‌ي زنده انجام داد و يا برنامه‌هايي كه به تازگي از شبكه‌ي سوم سيما پخش مي‌شود، در اين برنامه از دعوت‌شدگان خواسته مي‌شود تا خود را به جاي رييس‌جمهور آينده قرار دهند.
در ميان اين گونه برنامه‌ها بخش خبري 30 : 20 از جايگاه ديگري برخوردار است. اين بخش كه معمولاً اخبار انتخاباتي خود را در بخش اخبار ويژه قرار مي‌دهد، در ترتيب پخش اخبار نامزدها و يا عكسي كه از آنها بر روي تصوير قرار مي دهد، روش خاص و روشني دارد كه يك بيننده‌ي عادي نيز با كمي دقت به آن پي مي‌برد. پخش عكس يك نامزد روحاني در حالي كه با راحتي به صندلي خود تكيه داده است و پس از آن انتخاب عكس از يك نامزد يك طيف ديگر در حالي كه با جديت، پشت تريبون نشسته است، بي هدف نخواهد بود. هر چند مكرراً بر بي‌طرفي اين بخش خبري تأكيد مي‌شود.
البته برنامه‌هاي انتخاباتي نيز در شبكه‌هاي استان‌ها و شبكه‌هاي بين المللي نيز تهيه مي‌شوند، با اينكه تأثير برنامه‌هاي سراسر ملي را ندارند، ولي توجه مديران اين شبكه‌ها قابل ستايش است.
* در پايان ..*
آن چه حائز اهميت است، آن‌است كه تا زمان انتخابات، سازمان صدا و سيما فرصت دارد تا وظايف خود را به طور كامل انجام دهد و بي‌طرفي خود را اثبات كند.
طبق گفته‌هاي رياست اين سازمان در داوزدهمين همايش فصلي خانه‌ي احزاب نيز سازمان صداوسيما با بخشي نگري و دخيل بودن سلايق سياسي و يكسونگري در وظيفه‌ي رسانه‌اي خود موفق نخواهد بود و با توجه به اين كه سازمان، بخشنامه‌ي منع فعاليت كاركنانش را در ستادهاي انتخاباتي صادر كرده است، انتظار مي‌رود تبليغات آن بيش از پيش در جهت منافع ملي و مردمي پيش رود.
درست است كه برنامه‌هاي تلويزيون به خصوص در اين مقطع حساس، از زبان خاص رسانه استفاده مي‌كنند، اما بر اساس نظر اساتيد ارتباطات، اين را نيز بايد مد نظر داشته باشند كه خوانش اين زبان از سوي مخاطب تحت تأثير دانش فرهنگي اوست .آن هم در كشوري چون ايران كه از تعداد و تكثر فرهنگي بالايي برخوردار است، لازمه‌ي تهيه برنامه‌ها، انتقاد در مورد موضوعي خاص مانند انتخابات، شناخت نهادها و عواملي است كه اين موضوع در بطن آنها ساخته مي‌شود. در تهيه‌ي اين‌گونه برنامه‌ها، سياستگذاري آنها توجه به تفاوت و تضادهاي موجود را در ميان نهادها و جامعه نيز ضروري مي‌كند.
با وجود آن كه از بررسي برنامه‌هاي انتخاباتي صدا و سيما و تحليل شرايط كنوني آنها پيش‌بيني وضعيت آينده كار چندان دشواري نخواهد بود، ولي همچنان به رسالت ملي سازمان صدا و سيما در پيشبرد خواسته‌هاي مردمي و حمايت از منافع آنها معتقديم.
انتهاي پيام