يكصد سال پيش از اين در سال 1285 شمسي مردم ايران اعم از علما و مجتهدين،‌ منورالفكران، اصناف و بازاريان، شهريان، روستاييان و حتي ايلات و عشاير كه از بيداد استبداد و دخالت استعمار به جان آمده بودند، با قيامي وسيع و گسترده به رهبري علماي ديني در ايران و با حمايت صميمانه مراجع سراسر عتبات عاليات مظفرالدين شاه را واداشتند تا به خواست ديرينه ملت براي رساندن حكومت عدل به جاي فرمانروايي جور و رها كردن راه و رسم مساوات به جاي شيوه‌ي تبعيض، و هم‌چنين آزادي تن در دهد و با صدور فرمان مشروطيت سلطنت عصر واضحي در اداره كشور آغاز كند. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، اين بخشي از سخنان دكتر رضا فرجي دانا رييس ‌دانشگاه تهران است، در مراسم بزرگداشت يكصدمين سالگرد مشروطيت كه با حضور رييس‌جمهور برگزار شد. وي از مرحوم ميرزاي نائيني به عنوان مجتهد نامور و برجسته‌ترين نظريه‌پرداز و مدافع مشروعيت مشروطه ياد و خاطرنشان كرد كه وي در رساله‌ي خود درباره‌ي تلاش‌ها و اهداف و ريشه‌هاي مشروطيت تصريح كرده و مي‌نويسد كه مجاهدت مردم براي تحصيل حقوق خود نه تنها با دلالت و حمايت علماي شيعه همراه بود، بلكه مشايخ اهل سنت نيز به حمايت از آن پرداختند. وي گفت: مشروطيت ايران در جامعه‌اي شكل گرفت كه اكثريت آنان مسلمان بودند و فرهنگ و اصول و قواعد شريعت پايبندي و اعتقادي راسخ داشتند. بنابراين بسيار طبيعي بود كه از همان آغاز خواستار تنظيم قوانين حاكم بر سرنوشت خويش با شالوده‌ي اصول و ارزش‌هاي ديني باشند و به ديگر اصول اساسي مشروطيت مانند مساوات و برابري، حريت و آزادي بيان و قلم نيز از همين منظر بنگرند. مردم و پيشوايان مشروطيت در جهت تحقق همين رويكرد به نظام مشروطه بود كه در هنگام تدوين قانون اساسي تاكيد كردند كه كليه‌ي مصوبات مجلس بايد با اصول شريعت مقدس اسلام مغايرتي نداشته باشد. فرجي دانا در ادامه‌ي سخنان خود با بيان اين كه رهبران مشروطه در هنگام تدوين مكمل قانون اساسي نيز براي آن‌كه به تاييد قانون‌گذاري بر بنيان شريعت و هماهنگي آن با آيين اسلام تصريح بيشتري كرده باشند به تصويب اصل دوم متمم قانون اساسي موافقت كردند، با اشاره به آن‌چه در اين اصل آمده است، ادامه داد: افزون بر آرمان مشروطه‌خواهان در تخصيص نظامي بر بنياد حق حاكميت ملت بر تعيين سرنوشت خويش با تعليم قوانيني در چارچوب شريعت نبوي، آنان به قصد مساوات نيز از همين منظر ارزش‌هاي اعتقادي و فرهنگي مي‌نگريستند. وي هم چنين به تعبير مرحوم نائيني در اين زمينه اشاره و خاطرنشان كرد: بديهي است كه مراد از آزادي نيز در انديشه‌ي مرحوم، و سران مشروطه، آزادي مطلق و افسارگسيخته نبود، كه اين مقوله نيز در نگاه و نگرش انسان به لطف آزادي از قيد استبداد و رها شدن از جور طاغوت و زندگي در مرز و نياز قانون معناي ديگري نداشت. رييس دانشگاه تهران خاطرنشان كرد كه مشروطيت ايران با اين سمت‌گيري‌هاي هوشيارانه به سوي تحقق مساوات، آزادي و حق حاكميت مردم، و تلاش براي نجات كشور و مردم از زير زور استبداد و استعمار نخستين تجربه‌ي جامعه ايران در اين مسير بود. مردم صادقانه با آرزو و اميد در اين طريق گام برداشتند، اما جز علت تجربه براي چگونگي تحقق آرمان‌هاي خويش، از همان آغاز تشكيل مجلس اول هم با اختلاف‌هاي دروني دوستان ديروز و دشمنان امروز مواجه شدند و هم با عداوت روس و انگليس. وي ادامه داد: بي‌گمان اگر همدلي عصر ستيز با استبداد مطلقه و همگرايي اولين در كام شعله‌هاي واگرايي نمي‌سوخت و دوره الفت به عداوت بدل نمي‌گرديد، نه محمدعلي شاه مي‌توانست نخستين مجلس مشروطه را با گلوله‌هاي روس ويران كند، نه روس و انگليس را توان آن بود كه با امضاي قرارداد 1907 ميلادي و تقسيم ايران به مناطق نفوذ خويش با توافق كامل به ستيز با وكلاي ملت و استقلال ايران مبادرت كنند و حتي پس از سقوط محمدعلي شاه و تدبير مشروطه و تشكيل مجلس دوم با اولتيماتوم مشترك و حيات مجلس دوم نيز خاتمه دهند. پيام مجلس سوم نيز اگرچه با بروز جنگ جهاني اول دوام نداشت اما اميد آن بود كه مجالس چهارم و پنجم نيز كه بزرگاني چون مدرس در صدر وكلاي آن براي تجليل دست‌آوردهاي مشروطيت تلاش مي‌كردند راهي به سوي نجات كشور از درماندگي سياسي و فقر بگشايد. در اين دوران نيز همان مناظره‌ي آشكار و پنهان قبلي تكرار و حتي تشديد شد و اين بار نه محمدعلي شاه كه سردار سپه از كشاكش ياران بهره گرفت و انگليسي‌ها از تفرقه‌ي ملت سود جستند. با تسلط سردار سپه به نام شاه جديد بر كشور نه تنها مدرس تبعيد شد بلكه اولين تجربه‌ي مردم‌سالاري ديني و نخستين كوشش وسيع ملت براي نجات از سلطه استعمار هم تا چند دهه به حالت توقف درآمد. وي افزود: تبديل مشروطيت به استبداد پهلوي اگرچه اين نهضت مردمي را به ياد و خاطره‌اي تاريخي تبديل كرد اما اهميت تاريخي مشروطيت ايران ارزش اين ميراث ملي در حيات صادقه‌ي كشور و نقش آن در شكوفايي زمينه‌هاي فكري و سياسي كه در انقلاب اسلامي ايران به كمال رسيد و يكي از ريشه‌هاي تاريخي انديشه‌ي مردم‌سالاري ديني گرديد، باعث شد تا هيات محترم وزيران در تاريخ 81/6/18 تشكيل ستاد برگزاري بزرگداشت يكصدمين سالگرد مشروطيت را با مسووليت وزير علوم، تحقيقات و فناوري و متشكل از وزراي فرهنگ و ارشاد اسلامي، آموزش و پرورش، كشور، دبير هيات دولت و روساي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، بنياد ايران‌شناسي و حداكثر 5 نفر از صاحب‌نظران انتخاب ستاد را تسريع كرده مقرر دارند تا مراسم بزرگداشت در سطح بين‌المللي برگزار شود. پس از اين مصوبه و واگذاري مسووليت كميته‌ي پژوهشي ستاد بزرگداشت، به دانشگاه تهران اين كميته علاوه بر برنامه‌ريزي فعال براي تحقق مصوبه‌ي دولت پيشنهاد چاپ و انتشار بخشي از منابع و اسناد و روزنامه‌هاي عصر مشروطه را كه در كتابخانه‌هاي مختلف كشور پراكنده بودند و بيم فرسودگي كامل آن‌ها مي‌رفت، در دستور كار قرار داد. انتشار اين ميراث مي‌توانست به مراسم بزرگداشت مشروطيت ارزشي و اهميتي والاتر از ارايه‌ي مقالات علمي ببخشد. شماري از اين‌ها كه تعدادي از آن چاپ و نشر يافتند و بقيه آنها نيز اگر منابع مالي آن حاصل شود به زودي به چاپ خواهد رسيد در قالب كتابچه‌اي در دسترس علاقه‌مندان در اين همايش توزيع شد. رييس دانشگاه تهران هم‌چنين از انتشار تمبر يادبود يكصدمين سالگرد مشروطيت به عنوان ديگر اقدامات انجام شده در اين زمينه اشاره و از همراهي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و ديگراني كه در اين زمينه همكاري كردند، تشكر كرد. وي يادآور شد: بنابر مصوبات اوليه‌ي ستاد بزرگداشت؛ طي 4 سال( از سال 1382 ه‍ . ش/ 1424 ه‍ . ق كه مقارن با يكصدمين سالگرد مشروطيت با تقويم قمري بوده است تا سال 1385 كه يكصدمين سالگرد با تقويم شمسي است) چهار همايش برنامه‌ريزي شده بود كه در دي‌ماه 1382 اولين پيش‌همايش بزرگداشت مشروطيت با عنوان ريشه‌هاي فكري و اجتماعي مشروطيت، بزرگداشت آيت‌الله خراساني با موفقيت برگزار شد. در آن همايش كه مجموعه مقالات آن چاپ و نشر يافته است كوشش شد ريشه‌هاي فكري و اجتماعي مشروطيت بررسي و در قالب مقالات علمي از مرحوم آخوند شمس كه حيات مشروطيت و سقوط محمدعلي شاه حاصل تلاش‌هاي بي‌دريغ اوست تجليلي در حد ميسر و مقدور به عمل آيد. فرجي دانا گفت: كميته‌ي پژوهشي با عنايت تاكيد هيات محترم وزيران مبني بر توجه به محتواي علمي برنامه‌هاي بزرگداشت مشروطيت به هنگام برنامه‌ريزي چه براي پيش‌همايش سال 82 و چه همايش بين‌المللي - كه طي امروز و فردا در دانشگاه تهران، و در دو روز بعد در دانشگاه تبريز برگزار خواهد شد - كوشيد تا كميته‌ي علمي همايش را از ميان صاحب‌نظران تمام دانشگاه‌هاي كشور برگزيند. ضمن آن‌كه مشاركت دانشگاه‌هاي تهران و تبريز در برگزاري اين همايش خود مولود مباركي در عرصه‌ي همكاري‌هاي آموزش عالي كشور است. رييس دانشگاه تهران از همكاري همه‌ي استادان و محققان دانشگاه‌هاي كشور و رياست دانشگاه تبريز و دست‌اندركاران اين همايش كه ميزبان استادان داخلي و خارجي است، تشكر و خاطرنشان كرد: 215 مقاله به دبيرخانه‌ي همايش رسيده است كه طي دو روز در تهران طي شش نشست با محورهاي ادب و هنر، نهادهاي سياسي و مدني، مطبوعات، مسايل نظري، جامعه و مناسبات جهاني تعداد 26 مقاله ارايه خواهد شد و تلاش اين است كه مجموعه‌ي آن پس از همايش منتشر شود. انتهاي پيام