«ساربان سرگردان» و «جزيره سرگرداني» نوشته سيمين دانشور در برنامه «نقد كتاب» با حضور محمدرضا سرشار به عنوان مجري و كارشناس برنامه، دكتر حسين پاينده و دكتر محسن پرويز به عنوان منتقد و نويسندگان ادبي از شبكه ي چهار سيما پخش شد. به گزارش خبرنگار راديو - تلويزيون ايسنا، در ابتداي بحث «نقد كتاب»، خلاصه‌اي از داستانهاي سيمين دانشور بيان شد و سپس سرشار براي ورود به مقوله نقد از منتقدان خواست تا اصلي‌ترين عنصر داستان را مشخص كنند. دكتر محسن پرويز ـ منتقد ادبي ـ با اشاره به درونمايه اثر به عنوان مهمترين مطلبي كه داراي ارزش بررسي است گفت: واژه «سرگرداني» و حيرت درجاي جاي دوگانه‌ي «ساربان سرگردان» و «جزيره سرگرداني» اشاره شده كه يكي از نكات مهم اثر است. سرشاره با ذكر اين مطلب كه از پيچده‌ترين و دشوارترين قسمت‌هاي نقد، درون مايه آن است، اظهار كرد: ‌كشف درون مايه يك اثر به سادگي صورت نمي‌گيرد. دكتر حسين پاينده، سرگرداني را اضطراب وجودي و محوري‌ترين مضامين دو جلد رمان تعبير كرد. وي افزود: داستان دست به قرائت انتقادي از دو سه دهه كشورما در قالب شخصيت‌ها و رويدادهاي تاريخي و در مواردي تخيلي مي‌پردازد. پرويز، درباره‌ي انواع «سرگرداني» در داستان خاطرنشان كرد: سرگرداني در شخصيت‌ اصلي و درون مايه اثر ساده مطرح شده است. وي عدم قطعيت را ديدگاه شخصيت اصلي نسبت به اطراف خواند و افزود: شخصيت اصلي (هستي) به نتيجه نمي‌رسد و سرگردان است. سرشار هفت نوع «سرگرداني» را در داستان تشريح كرد و ادامه داد: ‌در داستان سرگرداني فلسفي، سرگرداني سياسي بين روشنفكران و نسل جوان و دانشجويان، سرگرداني اعتقادي كه بين ماركسيسم و اسلام در نوسان است، سرگردان ميان پرداختن به مسائل سياسي و يا رفتن به زندگي خانوادگي، سرگرداني گزينش بين دو عشق، سرگرداني ميان انتخاب مشي‌آلوده و توام با رفاه و مشي زاهدانه و پاك و سرگرداني كل روشنفكران درمورد گزينش سياست عرفان و زندگي خانوادگي به چشم مي‌خورد. دكتر پاينده با اشاره به راه پيدا كردن با ظرافت «سرگرداني» در ساختار داستان اظهار كرد: انتخاب نام هستي براي شخصيت اصلي داستان، نگاه ما را به سمتي سوق مي‌دهد كه پرسش‌هاي مطرح براي هستي را وجود شناسانه تلقي كنيم. وي با ذكر اين كه اين سرگرداني بحثي انتقادي راجع به هويت است، گفت: «هستي»، نماد نسل دهه 50 كه عنفوان جواني را مي‌گذراند با اين پرسش روبه‌رو است كه كدام ايدئولوژي تعريف دقيقي از هويت او را ارائه مي‌دهد. پرويز در ادامه متذكر شد: من در كل دو جلد كتاب، به غير از اشاره كوتاه، مدركي كه بر انتخاب نام «هستي»، دال بر هويت نديدم. پاينده زاويه ديد را در جلد اول از ذهن شخصيت اصلي داستان (هستي) خواند و توضيح داد: اين زاويه ديد در جلد دوم چند بار عوض مي‌شود و از ذهن ديگر شخصيت‌ها مطرح مي‌شود؛ همچنين تقدم و تاخر زماني در آن نيز به به هم مي‌خورد. سرشار در مورد پست مدرن بودن ساختار رمان خاطرنشان كرد: بعضي تكنيك‌هاي رمان مثل رعايت نكردن تقدم و تاخر زماني، به ظاهر پست مدرن است. اما من فكر نمي‌كنم كه نويسنده به اين ادبيات توجه داشته باشد. وي با بيان اين كه تكنيك پست مدرن در طول اثر جريان دارد و عدم قطعيت را به ذهن مخاطب منعكس مي‌كند گفت: در جلد دوم كتاب در 2 يا 3 مورد فصل‌ها جابه‌جا شده است، اما در جلد اول اين اتفاق نيفتاده است. وي با اشاره به اين كه شخصيت اصلي داستان عمق پيچيدگي ندارد؛ اظهار كرد: من «هستي» ـ شخصيت اصلي داستان ـ را به مرتب سطحي‌تر و معمولي تر ديدم كه دغدغه اصلي آن دغدغه «هستي شناسانه» باشد. پرويز با ذكر پايين تر بودن سطح كتاب «ساربان سرگردان» نسبت به «جزيره سرگرداني»، تصريح كرد: نوعي مشابهت ميان «هستي» و «سيمين» دانشور ديده مي‌شود و ديدگاه هستي انعكاس ديدگاه‌هاي دانشور است. وي همچنين شخصيت اصلي داستان را بي‌ثبات دانست كه منطق داستاني بر آن حاكم نيست. سرشار در پايان برنامه با اشاره به تمام شدن بحث درون مايه اثر، اظهار اميدواري كرد: اين مقوله در برنامه بعد به پايان برسد. گفتني است «نقد كتاب» شب هاي شنبه ساعت 21 از شبكه‌ي چهار سيما پخش شده و هفته‌ آينده 15 اسفند ماه اين برنامه به ادامه‌ي نقد آثار سيمين دانشور اختصاص دارد. انتهاي پيام