مسجد كبود ارمنستان كه هم‌زمان با اواخر سلسله زنديه در ايروان بنا شده است، در ماه محرم، پذيراي عزاداران سيد‌الشهدا (ع) و در ماه رمضان، مكاني براي عبادت روزه‌داران است. به گزارش خبرنگار بخش ايرانشناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با استناد بر شواهد و كتيبه‌هاي مسجد جامع، اين بنا به دستور حسين‌علي خان ـ والي شهر ايروان ـ در سال 1170 هجري قمري (1765 ميلادي) و هم‌زمان با اواخر سلسله‌ي زنديه بنا شده است. در كتاب «گلشن مراد» كه در آن به اوضاع و احوال روزگار كريم‌خان پرداخته شده، از حسين‌علي خان به عنوان باني مسجد جامع نام برده شده است. براساس مدارك موجود در موزه‌ها و اسناد ملي ارمنستان، مسلمانان در شهر ايروان، حدود هشت مسجد و تعدادي بناي اسلامي و مذهبي ساخته بودند كه بيشتر آن‌ها به دليل شرايط ناشي از تغيير و تحولات سياسي و نظام‌هاي دولتي مورد بي‌توجهي يا تخريب كامل قرار گرفته‌اند. در ميان اين مساجد و بناها مسجد جامع ايروان يا مسجد كبود چون براي مدتي به عنوان موزه‌ي تاريخ ايروان و تاريخ طبيعي ارمنستان استفاده مي‌شد، از خطر نابودي كامل در امان مانده است. البته در طول بهره‌برداري از مسجد به عنوان موزه، كمترين اقدامي براي بازسازي آن انجام نشد؛ اما از تخريب آن جلوگيري كرد و چارچوب و كالبد اصلي آن حتا به‌صورت نيمه مخروب باقي ماند. اين درحالي است كه مساجدي مانند مسجد تپه باش (ساخت 1678 ميلادي)، مسجد جعفر (ساخت 1898 ميلادي)، مسجد سرتپه (ساخت قرن 18 ميلادي) و ديگر بناهاي اسلامي به شكل كامل ويران شده‌اند. همچنين عكس‌هاي گرد‌آوري شده از موزه تاريخ شهر ايروان نشان مي‌دهد كه مسجد جامع تا سال 1330 هجري قمري فعال بوده و طلاب در آن به فراگيري علوم ديني مشغول بوده‌اند. مسجد جامع ايروان مساحتي در حدود هفت هزار مترمربع و 28 حجره دارد كه تعداد آن‌ها در هر طرف حياط مسجد، 14 حجره است. ابعاد صحن داخل مسجد 70×50 متر و تنها مناره‌ي آن در ضلع جنوب شرقي است كه 24 متر ارتفاع دارد. گنبد مسجد، رنگي كبود دارد كه احتمالا به همين دليل به مسجد كبود معروف است. اين بنا در سال‌هاي 1325 تا 1328 هجري قمري (1907 تا 1910 ميلادي) بازسازي شد كه اين زمان با آغاز جنگ جهاني اول و بر روي كار آمدن نظام كمونيستي در روسيه و اجراي سياست دين ستيزي مقارن بود كه بي‌توجهي و خسارات وارد بر آن موجب متروك و تخريب شدن بنا شد؛ به عنوان مثال احداث خيابان‌هاي جديد در ضلع شمال غربي مسجد سبب تخريب كامل اين قسمت و از بين رفتن تنها راه ورودي شد. در دو طرف بنا نيز مغازه‌ها و اماكن تجاري تاسيس شد. مسجد جامع ايروان كه يكي از بزرگترين مساجد منطقه قفقاز است، با تلاش سفارت جمهوري اسلامي ايران بازسازي و احيا شد؛ اين مسجد در دوران حكومت كمونيستي فراموش و در حدود 70 سال در شهر ايروان در زير انبوه غبار مدفون شده بود. پس از استقلال ارمنستان، سفارت ايران طي ملاقات‌هاي مكرر با مقامات اين كشور زمينه‌هاي واگذاري، احيا و بازسازي اين بناي زيباي اسلامي معماري ايراني را فراهم كرد. در ابتدا مسؤوليت اجراي عمليات بازسازي اين بنا به بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي و وظيفه نظارت و تهيه طرح مرمت به كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي واگذار و عمليات بازسازي از 26 مرداد 1375 آغاز شد. اين عمليات تا سال 1377 ادامه يافت و پس از آن كار متوقف شد؛ در نتيجه، بازسازي در اصلي و حسينيه شمالي نيمه تمام باقي ماند. سرانجام در سال 1378 مسووليت نظارت و نگهداري از مسجد برعهده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي نهاده شد. به گزارش خبرنگار ايسنا، رييس جمهوري اسلامي ايران ـ حجت‌الاسلام والمسلمين سيدمحمد خاتمي ـ 18 شهريورماه امسال در جريان سفر به كشور ارمنستان، از مسجد كبود ايروان بازديد كرد. خاتمي طي يادداشتي در دفتر يادبود اين بنا، مسجد كبود را ازجمله آثار تاريخي ارزنده‌اي دانست كه نشانگر هم‌زيستي ميان پيروان اديان ابراهيمي است. وي در اين نوشته با ابراز تاسف از اينكه اين مسجد مدت‌ها مورد جفا بوده است، اظهار خوشبختي كرد كه هم‌اينك اين بنا در حال بازسازي است. خاتمي در پايان يادداشت خود در دفتر يادبود مسجد كبود ارمنستان، پيوند استوار ميان ايران و ارمنستان و اسلام و مسيحيت را از درگاه خداوند خواستار شده است. انتهاي پيام