دوره سوم، مهر ماه 1381 - براي بهترين اثر منتشره در سال 1381 درباره محيط زيست با داوري مهندس علي پازوكي، مهندس رضا داهي و بهرام معلمي به كار خود پايان داد. به گزارش خبرنگار ادب ايسنا (خبرگزاري دانشجويان ايران) در بيانيه هيات داوران جايزه مهرگان (علم براي همه) آمده است: جايزه مهرگان علم به همت پكا و با استقبال گسترده دانش پژوهان و دوستداران صميمي محيط زيست سومين سال حيات خود را ‎آغاز مي‏كند. اهميت فوق‌العاده حفاظت از محيط زيست و ضرورت توجه كامل در سطح ملي و جهاني به مخاطرات عظيمي كه از رهگذر جفاي نوع بشر به طبيعت و تخريب هراس انگيز محيط‏هاي طبيعي بقاي آدمي و موجودات زنده را بر اين كره خاكي به چالشي جدي كشانده است، هيات داوران و مسوولان پكا را بر آن داشت كه هم‌چون دو دوره گذشته، جايزه سال 1381 را نيز به كوشندگان راه حفاظت از محيط زيست اختصاص دهند. پيش از ورود به مرحله معرفي آثار برتر، لازم است به اين نكته مهم اشاره شود كه در معيارهاي گزينش كتاب سال 1381 مهرگان علم، نسبت به دو دوره قبل به ويژه در ميزان امتيازهاي مربوط به نثر و ويرايش كتاب‏هاي تغييرهايي داده شده است كه يكي از آن‌ها توجه بيشتر به ويرايش است. ويرايش از نظر داوران امري تزييني و صوري نيست، بلكه در ايجاد يك اثر مكتوب اهميت و جايگاه ويژه‏اي دارد، از نظر هيات داوران ويرايش به معناي درست نويسي، روان نويسي و ساده نويسي و نيز القاي صحيح و مطلوب و سريع مفهوم مورد نظر به خواننده است. به طوري‌كه خواننده مجبور نباشد براي درك مطلب يك يا چند بار عبارت يا عبارت‏هايي را مرور كند. افزون بر اين، نكات ضروري ديگري، همچون كاربرد صحيح علائم سجاوندي، دقت در ارائه اعداد، ارقام، آمارها و ماخذ و منابع، ارجاع و ارائه درست شكل‏ها و نمودار‏عا و مانند اين‌ها، نيز از جمله ظرايف ويراستاري و رعايت آن‌ها ضرورتي جدي است. نكته مهم ديگر اين است كه هيات داوران به صرف نام بردن از يك يا چند ويراستار در شناسنامه يك كتاب، آن‌را ويرايش شده تلقي نمي‏كند، بلكه حاصل كار را ارزيابي مي‏كند تا مطمئن شود كه ذكر نام ويراستار جنبه صوري نداشته و كتاب به واقع ويرايش شده است. دبيرخانه مهرگان علم پكا، از ميان كتاب‏هاي چاپ اول منتشر شده در سال 1381، 173 عنوان كتاب علمي تاليفي يا ترجمه شده را انتخاب كرد. با بررسي مقدماتي 63 عنوان از كتاب‏هاي مذكور كه به نحوي با محيط زيست ارتباط داشت برگزيده شدند. هيات داوران با مطالعه دقيق اين آثار و طي نشست‏هاي متعدد و پس از تطبيق كتاب‏ها با ضوابط و ارزيابي محتواي آن‌ها، ابتدا 9 عنوان و سپس چهار عنوان را واجد شرايط لازم دانست كه مشخصات آن‌ها را از طريق رسانه‏ها اعلام كرد. اين چهار كتاب به ترتيب الفبايي عنوان عبارتند از: 1- اقتصاد زيست محيطي (راه‏حل بحران محيط زيست) لستر براون / دكتر حميد طراوتي انتشارات هواي تازه (هستان) 2- بوم‏شناسي علم عصيانگر ترجمه عبدالحسين وهاب‏زاده نشر چشمه 3- زمين شناسي زيست محيطي تاليف دكتر فريدون غضبان انتشارات دانشگاه تهران 4- غليان قدرت (راهنمايي بر انقلاب در حال وقوع انرژي) كريستوفر فلاوين و نيكلاس لنسن / امير عباس صديقي نشر ني در اين مرحله هيات داوران پس از بحث‏ها و گفت‌وگوهاي مفصل اغنايي، سرانجام كتاب شايسته دريافت جايزه مهرگان علم پكا در سال 1381 را از بين چهار اثر نام برده به اتفاق آرا و به دلايل زير برگزيد. نسخه اصلي كتاب برگزيده سال 1381 به زبان انگليسي است كه نويسنده از تاثيرگذارترين متفكران جهان به ويژه در زمينه محيط زيست به شمار مي‏آيد. اين چهره شاخص و مدافع مشهور حفاظت از محيط زيست كره زمين، اعتبار و منزلتي جهاني دارد. به نظر وي، بايد در نگرش مردم و مسوولان در سراسر جهان نسبت به محيط زيست دگرگوني‏هاي فاحش پديد آيد و بايد همگان دريابند كه محيط زيست زير مجموعه اقتصاد نيست بلكه اقتصاد زير مجموعه محيط زيست است. او در اين كتاب با بياني موجز و روشن مسائل و مشكلات زيست محيطي جهان را تشريح مي‏كند و راه‏حل‏هايي را براي برون رفت از وضعيت وخيمي كه محيط زيست كره زمين در آن گرفتار شده است ارائه مي‏دهد. مترجم اين اثر از هواداران حفاظت محيط زيست ايران و چهره شناخته‏ شده‏اي است كه سال‏هاست در كنار حرفه مقدس پزشكي به حفظ محيط زيست دلبسته است و كتاب‏ها و مقاله‏هاي متعددي را به فارسي برگردانده است. ترجمه ايشان از انگليسي به فارسي، كم و بيش با امانت صورت پذيرفته و نثر ساده و نسبتا روان كتاب به همراه تلاش مترجم براي القا درست منظور و مقصود نويسنده اصلي جاي قدرداني و سپاس دارد. هيات داوران اطمينان دارد خوانندگان كتاب پس از قرائت اين ترجمه روان و ساده در تمامي زمينه‏هاي زيست محيطي، آگاهي‏ها و اطلاعات فراواني به دست مي‏آورند و تاثير كتاب‏ بر آنها موجب ايجاد انگيزه براي پاسداري از محيط زيست در آنان خواهد شد. بنا به اين دلايل، هيات داوران كتاب اقتصاد زيست محيطي (راه‏حل بحران محيط زيست) نوشته لستر راسل براون با ترجمه شيواي دكتر حميد طراوتي را به عنوان كتاب برگزيده و برنده جايزه مهرگان علم پلكا در سال 1381 معرفي مي‏كند. هيات داوران زحمات دكتر طراواتي را در ترجمه و معرفي كتب و مقالات معتبر و مفيد در زمينه حفاظت از محيط زيست ارج مي‏نهد و براي ايشان در تداوم اين راه آرزوي توفيق دارد. هيات داوران در پايان لازم مي‏داند به چند نكته مهم اشاره كند: 1- كتاب‏هاي منتشر شده در سال 1381 در حوزه كودكان و نوجوانان از رشد مطلوبي برخوردار بوده و در اين زمينه كار ناشران و عناوين انتشار يافته، از قرار زير در خور توجه و قدرداني است: كتاب‏هاي تحسين شده هيات داوران در حوزه كودكان - مجموعه كتاب‏هاي سبز محيط زيست ترجمه و گردآوري گروهي از مترجمان انتشارات فني ايران در 13 جلد كتاب‏هاي تحسين شده هيات داوران در حوزه نوجوانان - مجموعه كتاب‏هاي آموزشي تكميلي دوره دبيرستان تاليف گروهي از مولفان انتشارات محراب قلم در 4 جلد 2- جايزه مهرگان علم (علم براي همه) در جلب توجه دانشمندان، نويسندگان و ناشران به تهيه و انتشار كتب و مقالات زيست محيطي، فراتر از انتظار اثرگذار بوده و موج مثبتي را به راه انداخته است به طوريكه از نظر كمي در اين حوزه پيشرفت محسوسي به دو دوره گذشته مشاهده مي‏شود. 3- كمبود آثار تاليفي در سال‏هاي اخير و افزايش آثار ترجمه شده هيات داوران را با معضل كمبود كتاب‏هاي تاليفي و حاصل كار و تحقيق ايرانيان مواجه كرده است. علت اين را بايد در درجه اول متوجه ضعف و يا فقدان توليد علم در ايران و عدم توجه كافي به امر تحقيق در كشور دانست كه اميد است براي رفع اين مشكلات اساسي چاره انديشي عاجل صورت پذيرد. 4- متوليان رسمي محيط زيست و حفظ و حراست از محيط‏هاي طبيعي ايران از جمله سازمان حفاظت از محيط زيست، سازمان جنگل‏ها و مراتع و آبخيزداري كشور، سازمان آب و فاضلاب، شهرداري‏ها و … در سال 1381 آن‌طور كه انتظار مي‏رفت در زمينه انتشار كتاب‏ها و مقالات زيست محيطي به منظور افزايش آگاهي عمومي، فعال نبوده‏اند، هيات داوران تلاش و افزايش توجه بيشتر اين نهادها را به موضوع حياتي حفظ محيط زيست و منابع طبيعي خواستار است. و نيز ضمن تقدير از علاقه‌مندان محيط زيست كه قالب تشكل‏هاي غيردولتي (N.G.O)ها فعاليت مي‏كنند، انتظار دارد اين تشكل‏ها در زمينه تهيه آثار مكتوب به ويژه كتاب و آگاه‏سازي مردم از اين طريق، بيش از پيش بكوشند. انتهاي پيام