علی اکبر غلامی تابش، پژوهشگر و نویسنده کتاب «ابنیه سنتی قم» در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: خانه علامه راد در بافت قدیمی شهر قم و در خیابان ۴۵ متری عمار یاسر قرار دارد. سردر ورودی آن با آجرکاری زیبا تزئین شده و در کنار بادگیر مسجد امام حسین (ع) واقع شده است.

وی با بیان اینکه این بنا پس از مرمت، امروزه به‌عنوان یک رستوران سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنان بخشی از هویت معماری تاریخی قم را حفظ کرده است، ادامه داد: خانه علامه راد با وجود مساحت محدود، بخش‌های مختلفی را در خود جای داده است؛ از جمله این فضاها می‌توان به نشیمن، راهروی ارتباطی، ایوان، پستو، حیاط، مطبخ و حوضخانه اشاره کرد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: هدف معمار در طراحی این خانه، ایجاد فضایی درون‌گرا بوده است که در نتیجه، حیاط در مرکز ساختمان قرار گرفته است. با وجود زیربنای نسبتاً کم (حدود ۲۲۰ مترمربع)، این بنا توانسته با رعایت اصول معماری سنتی، فضایی مشابه خانه‌های یزدان‌پناه و دیگر خانه‌های تاریخی قم ایجاد کند. متأسفانه، به دلیل مرمت‌های غیراصولی، برخی از فضاهای اصلی همچون هشتی و دالان حذف شده‌اند، اما همچنان تلاش شده است تا دید مستقیم به داخل بنا کاهش یابد.

وی تصریح کرد: در هنگام ورود، دیواری با قاب‌بندی سنتی در مقابل دیدگان قرار می‌گیرد و ساختمان در دو طرف ورودی جای گرفته است. پس از ورود، به ایوانی می‌رسیم که رو به حیاط قرار دارد و در سمت راست آن، پلکانی به بام منتهی می‌شود. در کنار این پله‌ها، دو اتاق سه‌دری قرار دارد که با چند پله از سطح حیاط پایین‌تر نشسته‌اند. نور زیرزمین این بخش از طریق پنجره‌های مشبک تأمین می‌شود.

این پژوهشگر یادآور شد: در سمت چپ ورودی، ایوانی ستون‌دار وجود دارد که به یک اتاق سه‌دری متصل شده و از طریق یک راهرو به حیاط مرتبط می‌شود. در انتهای این ایوان، اتاق سه‌دری دیگری قرار دارد که با عرض بیشتری به حیاط مشرف است؛ زیر این بخش نیز زیرزمینی با آجرچینی زیبا ساخته شده است.

مقیاس در خانه‌های تاریخی؛ چگونه فضاهای کوچک کیفیتی بزرگ داشتند

وی عنوان کرد: خانه‌های تاریخی ایران، به‌ویژه در شهرهایی مانند قم، تنها میراثی از گذشته نیستند، بلکه درس‌هایی ارزشمند از معماری هوشمندانه و استفاده بهینه از فضا ارائه می‌دهند. برخلاف تصور رایج که وسعت یک بنا را عامل اصلی کیفیت آن می‌داند، خانه‌های تاریخی کوچک نشان می‌دهند که می‌توان در متراژ محدود، فضایی با همان کیفیت خانه‌های بزرگ‌تر خلق کرد.

غلامی تابش اظهار کرد: خانه‌های تاریخی کوچک اغلب ساختاری درون‌گرا داشتند، جایی که حیاط مرکزی نه‌تنها نقش تأمین‌کننده نور و تهویه را ایفا می‌کرد، بلکه به‌عنوان نقطه اتصال فضاهای مختلف عمل می‌کرد. اتاق‌های سه‌دری، ایوان‌های ستون‌دار و زیرزمین‌های خنک، از دیگر عناصر معماری بودند که در خانه‌های کوچک نیز با همان دقت و ظرافت خانه‌های وسیع‌تر طراحی می‌شدند. این نشان می‌دهد که معماران گذشته نه‌تنها به مقیاس فیزیکی، بلکه به کیفیت فضایی نیز توجه ویژه‌ای داشتند.

الهام از گذشته برای معماری امروز

وی یادآور شد: امروزه که شهرها با چالش‌هایی همچون کمبود زمین و نیاز به فضاهای مسکونی کوچک‌تر مواجه هستند، بررسی و الهام گرفتن از این خانه‌های تاریخی می‌تواند راهی برای حفظ کیفیت زندگی باشد؛ الگوگیری از معماری سنتی، می‌تواند خانه‌های امروزی را از نظر نورگیری، تهویه، تعامل اجتماعی و آرامش بصری ارتقا دهد.

این مدرس دانشگاه تاکید کرد: بسیاری از این خانه‌ها در اثر توسعه شهری از بین رفته‌اند، در حالی‌که مستندسازی، مطالعه و حفاظت از آن‌ها می‌تواند نه‌تنها میراثی ارزشمند را حفظ کند، بلکه الگویی برای آینده نیز باشد. این خانه‌ها ثابت کرده‌اند که مقیاس کوچک، مانعی برای خلق فضاهای باکیفیت و دلنشین نیست؛ بلکه آنچه اهمیت دارد، تفکر معمارانه‌ای است که از هر مترمربع، بهترین استفاده را می‌برد.

انتهای پیام