هرکدام از این مشاغل، نقشی حیاتی در آماده‌سازی مردم برای نوروز ایفا می‌کردند، از برق انداختن ظروف تا دوختن لحاف‌های رنگارنگ، از شستن فرش‌های با ارزش تا فروش سبزه‌ها و گل‌های دل‌انگیز. گرچه این هنرها و مشاغل، نه تنها بخشی از اقتصاد، بلکه نمایشی از زیبایی و هویت فرهنگی جامعه ایرانی بودند اما امروز، با گذشت زمان، برخی از این مشاغل به خاطره‌ها سپرده شده‌اند، اما یاد و اهمیت آن‌ها همچنان در قلب این جشن جاودان باقی مانده است.
رضا یوسفی -کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی- در همین خصوص به ایسنا گفت: در دوران قدیم، با نزدیک شدن به این ایام، برخی مشاغل به طور خاص رونق بیشتری می‌گرفتند و نقش مهمی در آماده‌سازی جامعه برای این جشن باستانی ایفا می‌کردند.
وی لحاف‌دوزی را یکی از آن مشاغل سنتی دانست که در آستانه نوروز رونق می‌گرفت. خانواده‌ها معمولاً در ایام نزدیک به نوروز به دنبال تهیه لحاف و ملحفه‌های جدید بودند تا خانه‌های خود را برای مهمانی‌ها و دور همی‌ها آماده کنند.
یوسفی با بیان اینکه لحاف‌دوزها به عنوان هنرمندانی با مهارت در دوخت و دوز، به خصوص در تهیه لحاف‌های رنگی و زیبا، شناخته می‌شدند، گفت: لحاف‌دوزی‌ها معمولاً از پارچه‌های با کیفیت و رنگارنگ استفاده می‌کردند و با تکنیک‌های دوخت خاص، لحاف‌هایی با طرح‌های زیبا می‌دوختند.
وی خاطرنشان کرد: این لحاف‌ها نه تنها به‌عنوان وسیله‌ای برای خواب استفاده می‌شدند بلکه به عنوان تزئینی در اتاق‌ها نیز به کار می‌رفتند، ضمن اینکه خانواده‌ها به ویژه در ایام نوروز به تزیین اتاق‌ها با لحاف‌های جدید و زیبا توجه می‌کردند.
لحاف‌ها در ایام نوروز علاوه بر استفاده معمول، جنبه تزئینی نیز پیدا می‌کردند؛ خانواده‌ها اتاق‌های مهمان‌پذیر خود را با لحاف‌های جدید یا رنگارنگ تزئین می‌کردند تا فضای خانه برای استقبال از مهمانان و سال نو تازه‌تر و جذاب‌تر باشد.
این کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی افزود: لحاف‌دوزی، اگرچه در دنیای مدرن کمتر دیده می‌شود، اما همچنان به عنوان بخشی از تاریخ فرهنگی و هنری ایران باقی مانده است.
آب حوض کشیدن
آب حوض کشیدن یکی دیگر از مشاغلی بود که در آستانه نوروز رونق می‌گرفت، این کار به منظور پر کردن حوض‌ها و استخرها برای استقبال از مهمانان انجام می‌شد، آب‌کش‌ها معمولاً از چاه یا منابع آب دیگر، آب را به حوض‌ها می‌آوردند.
یوسفی با بیان اینکه آب حوض کشیدن به خصوص در خانواده‌های بزرگ و مهمان‌نواز اهمیت ویژه‌ای داشت، گفت: آب حوض کشیدن نه تنها برای زیبایی و تمیزی محیط خانه انجام می‌شد بلکه به‌عنوان نمادی از پاکیزگی و استقبال از سال نو نیز محسوب می‌شد. خانواده‌ها در این ایام تلاش می‌کردند تا با پر کردن حوض‌ها و تزیین آن‌ها با گل و گیاه، فضایی دلنشین برای مهمانان ایجاد کنند.
وی خاطرنشان کرد: در گذشته، به‌ویژه در خانه‌های ایرانی که دارای حوض‌های زیبا در حیاط‌های خود بودند، آب حوض کشیدن یکی از مشاغل فصلی بود که در ایام نزدیک به نوروز رونق ویژه‌ای پیدا می‌کرد. این کار که توسط «آب‌کش‌ها» انجام می‌شد، نه تنها به زیبایی و پاکیزگی محیط خانه کمک می‌کرد، بلکه نمادی از طهارت و استقبال از سال نو نیز به شمار می‌رفت.
کاه گل‌کاری
در گذشته که سبک معماری مثل امروز نشده بود و خانه‌ها از گل و خشت ساخته می‌شد، برای نوروز به طرز خاصی باید برای پاکیزگی خانه اقدام می‌شد.
آن زمان برخلاف امروز، خانه‌ها کاه‌گلی بودند و اغلب با نزدیک شدن به نوروز خانواده‌ها برای تمیز شدن دیوارهای حیاط و به نوعی نمای بیرون لایه‌ای از کاه‌گل روی آن می‌کشیدند. در واقع کاه گل‌کاری یکی از مشاغل سنتی بود که در ایام نزدیک به نوروز رونق می‌گرفت.
کاه گل‌کاری به فرآیند پوشش دهی و تزئین دیوارها با استفاده از مخلوطی از کاه و گل اطلاق می‌شود. این روش به ویژه در ایام نوروز، به‌عنوان یک سنت فرهنگی و اجتماعی، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کرد در واقع کاه گل‌کاری به‌عنوان یک روش سنتی، به خانه‌ها جلوه‌ای نو و تازه می‌بخشد.
فرش‌شوی‌ها
این کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی ادامه داد: نوروز که می‌رسید برخی در داخل حیاط‌های خود مشغول فرش شستن می‌شدند و خانواده‌هایی هم که وضع زندگی‌شان بهتر بود از افرادی که در این خصوص تبحر داشتند استفاده می‌کردند.
وی افزود: در واقع فرش‌شویی، یکی از سنت‌های قدیمی و مهم ایرانیان به ویژه در ایام نوروز است که به تمیزی و زیبایی فرش‌های خانه‌ها مربوط می‌شود. این سنت نه تنها به پاکیزگی منزل کمک می‌کند، بلکه نمادی از استقبال از سال نو و تجدید حیات نیز به شمار می‌آید.
یوسفی خاطرنشان کرد: در گذشته، خانواده‌ها معمولاً در ایام خاصی از سال، به ویژه قبل از نوروز، اقدام به شستن و تمیز کردن فرش‌های خود می‌کردند. این کار به عنوان نشانه‌ای از احترام به مهمانان و استقبال از سال نو تلقی می‌شد.
وی افزود: در گذشته، فرش‌ها به طور دستی و با استفاده از آب، صابون و گاهی اوقات خاک یا پودرهای طبیعی در حیاط خانه یا در کنار رودخانه‌ها شسته می‌شدند.
برق انداختن قاشق و چنگال‌ها توسط برق زن‌ها
این کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی در ادامه به یکی دیگر از مشاغل قدیمی اشاره کرد و گفت: در دوران قدیم، قاشق و چنگال‌ها از مواد مختلفی مانند نقره، برنج و مس ساخته می‌شدند.
وی افزود: با نزدیک شدن به نوروز، خانواده‌ها به تمیز کردن و برق انداختن این وسایل توجه ویژه‌ای داشتند، این کار معمولاً توسط افرادی انجام می‌شد که به‌عنوان «برق‌زن» شناخته می‌شدند.
یوسفی گفت: برق انداختن قاشق و چنگال‌ها شامل استفاده از مواد خاصی بود که باعث درخشندگی و جلای بیشتر این وسایل می‌شد، این افراد با استفاده از پارچه‌های نرم و مواد طبیعی مانند خاکستر، به‌دقت قاشق و چنگال‌ها را تمیز می‌کردند.
وی با اشاره به اینکه برق‌زن‌ها معمولاً در بازارها و محله‌ها شناخته شده بودند و مشتریان برای تمیز کردن وسایل خود به آن‌ها مراجعه می‌کردند، خاطرنشان کرد: این کار نه تنها به زیبایی سفره هفت سین کمک می‌کرد بلکه نشان‌دهنده احترام به مهمانان و جلوه‌گری در مهمانی‌ها نیز بود. خانواده‌ها در این ایام سعی می‌کردند تا بهترین و زیباترین وسایل خود را برای مراسم نوروز آماده کنند.
فروشندگان سبزه و گل
در گذشته، با نزدیک شدن به نوروز، فروشندگان گل و سبزه، نقش مهمی در آماده‌سازی مردم برای این جشن باستانی ایفا می‌کردند. این افراد با عرضه گل‌های بهاری و سبزه‌های تازه، حال و هوای بهار را به خانه‌ها می‌آوردند و نمادی از زندگی، شادابی و آغاز دوباره بودند.
این کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی افزود: فروشندگان گل، گل‌هایی مانند شب‌بو، سنبل، لاله و نرگس را که نماد بهار و تازگی بودند، به بازار می‌آوردند. گل شب‌بو به ویژه به دلیل عطر خاص خود، یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای تزئین سفره هفت‌سین بود.
وی تصریح کرد: فروش گل و سبزه در نوروز، نه تنها یک شغل، بلکه بخشی از فرهنگ و آیین‌های ایرانی است. این فعالیت‌ها به مردم یادآوری می‌کرد که نوروز فرصتی برای تجدید حیات و آغاز دوباره است.
نقالان
نقالان در این ایام به روایت داستان‌ها و افسانه‌ها در مجالس و جشن‌های نوروزی مشغول بودند، این هنر به عنوان یکی از روش‌های سرگرمی و ایجاد شادی در دورهمی‌های خانوادگی محبوب بود. نقالان با مهارت‌های بیانی و هنری خود، داستان‌های تاریخی و افسانه‌ای را روایت می‌کردند.
نقالان در ایام تعطیلات نوروز با بیان داستان‌ها و استفاده از لحن‌های جذاب، مخاطبان را سرگرم می‌کردند و به ترویج فرهنگ شفاهی کمک می‌کردند. این هنر نه تنها به ایجاد فضایی شاداب در جشن‌های نوروزی کمک می‌کرد بلکه در انتقال فرهنگ و تاریخ نیز اهمیت داشت.
آرایشگری، هنری که با نوروز جان می‌گرفت
یوسفی در ادامه با اشاره به اینکه با نزدیک شدن به نوروز، هنر آرایشگری در ایران قدیم از رونق و اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شد، اظهار کرد: در روزهایی که همه در تکاپوی نو شدن بودند، آرایشگرها نیز سهم بزرگی در آماده‌سازی افراد برای سال جدید ایفا می‌کردند.
وی با بیان اینکه این حرفه نه تنها یک شغل، بلکه هنری بود که به زیباسازی و تقویت اعتماد به نفس افراد کمک می‌کرد و نماد توجه به ظاهر و آراستگی در جشن بزرگ نوروز بود، افزود: آرایشگرها در آستانه نوروز، به‌ویژه در روزهای پایانی اسفند، بیش از هر زمان دیگری مشغول به کار بودند. افراد از تمام طبقات اجتماعی، اعم از کودکان، جوانان و بزرگسالان، به آرایشگرها مراجعه می‌کردند تا ظاهر خود را برای دیدارهای نوروزی و مراسم مهم آماده کنند.
مردان برای مرتب کردن ریش و موی سر به آرایشگرها مراجعه می‌کردند، این کار نه تنها جلوه‌ای مرتب‌تر به آن‌ها می‌داد، بلکه نشانه‌ای از احترام به آیین نوروز بود. بانوان هم با استفاده از خدمات آرایشگری، موهای خود را بافته یا آراسته و گاه با حنا دست‌ها و ناخن‌های خود را تزیین می‌کردند.
یوسفی گفت: آرایشگرها در گذشته از ابزارهای ساده‌ای مانند قیچی، تیغ، شانه‌های دستی و آینه استفاده می‌کردند، همچنین برخی از آن‌ها مهارت‌های خاصی در هنرهای سنتی مانند حنا گذاری و روغن‌زنی داشتند که علاوه بر آرایش، فواید درمانی نیز داشت.
وی خاطرنشان کرد: گرچه با گذشت زمان و ظهور آرایشگاه‌های مدرن، سبک و روش‌های آرایشگری سنتی کمتر دیده می‌شود اما یاد و خاطره این حرفه قدیمی همچنان در دل نوروز و سنت‌های ایرانی باقی مانده است؛ چراکه نقش مهمی در زیباسازی و ارتقاء روحیه در آغاز سال نو داشته است.
خیاطی؛ هنری که با آمدن نوروز شکوفا می‌شد
نوروز، جشن تغییر و تحول است و از قدیم نه تنها خانه‌ها و دل‌ها نو می‌شدند، بلکه سر و وضع و لباس افراد هم باید جدید می‌شدند. در این میان، خیاطان به عنوان هنرمندانی ماهر، نقشی پررنگ در آماده‌سازی مردم برای استقبال از نوروز ایفا می‌کردند. این حرفه با فرارسیدن نوروز به یکی از پرمشغله‌ترین و محبوب‌ترین مشاغل تبدیل می‌شد.
مردم، به ویژه کودکان، با ذوق و شوق به خیاطان مراجعه می‌کردند تا لباس‌های جدیدشان را برای نوروز بدوزند. این لباس‌ها نه‌تنها جنبه زیبایی داشتند، بلکه به عنوان نمادی از شروعی دوباره و استقبال از سال جدید تلقی می‌شدند. خیاطان در روزهای منتهی به نوروز ساعت‌های طولانی کار می‌کردند تا سفارش‌های متعددی را که اغلب شامل دوخت لباس‌های سنتی و رسمی بود، آماده کنند.
فروش ماهی در نوروز رونقی در کنار آیین‌های باستانی
این کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی ادامه داد: همواره نوروز، با سنت‌ها و آیین‌های کهن بر پا می‌شد از این‌رو فروش ماهی به عنوان یکی از مشاغل پررونق، در ایام نوروز جایگاه ویژه‌ای داشت.
وی گفت: با نزدیک شدن به نوروز، فروشندگان ماهی در بازارها، کنار رودخانه‌ها یا حتی در محله‌های کوچک، فعالیت خود را آغاز می‌کردند. این افراد ماهی‌های قرمز یا دیگر ماهی‌های مناسب را که از آب‌های محلی یا پرورشگاه‌ها تهیه می‌شد، به فروش می‌رساندند.
یوسفی با اشاره به اینکه بازارهای نوروزی در این ایام مملو از آکواریوم‌های کوچک و ظروف شیشه‌ای است که ماهی‌های قرمز در آن‌ها شناور هستند، تصریح کرد: ماهی قرمز به عنوان یکی از اجزای سفره هفت‌سین، نمادی از زندگی و حرکت پیوسته است و خانواده‌ها اغلب این ماهی‌ها را در روزهای پایانی اسفند خریداری کرده و تا چند روز پس از نوروز از آن‌ها نگهداری می‌کنند.
این مشاغل سنتی که تنها تعداد اندکی از مشاغل قدیمی هستند نه تنها به رونق اقتصادی ایام نوروز کمک می‌کردند بلکه در حفظ و ترویج فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی نیز نقش مهمی ایفا می‌کردند. هر یک از این مشاغل با ویژگی‌های خاص خود، زمینه‌ساز ایجاد فضایی شاداب و دلنشین برای استقبال از سال نو بودند و نشان‌دهنده غنای فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی در این ایام هستند. نوروز به‌عنوان نماد تغییر و تحول، فرصتی برای تجدید نظر در زندگی و شروعی دوباره است و این مشاغل به عنوان بخشی از این فرآیند، در زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم نقش مهمی را ایفا می‌کردند.
انتهای پیام