آهنگری در بسیاری از شهرهای خراسان رضوی، بخشی از تاریخ و هویت مردم این مناطق بوده که با زندگی روزمره آنان در هم تنیده است. در گذشته، استادکاران آهنگر در کارگاه‌های کوچک خود، با استفاده از کوره‌های زغالی و ابزارهایی ساده مانند انبر، چکش و قلم، ابزارهایی می‌ساختند که قلب زندگی کشاورزان و دامداران بودند. وسایلی نظیر داس، تبر، چکش، نعل و زنجیر، نه‌تنها از نظر کیفیت و کارایی، بلکه از نظر زیبایی هنری نیز زبانزد بودند.
استادان آهنگر نه‌تنها صنعت‌گران ماهری بودند، بلکه هنرمندانی بودند که هر قطعه از ابزارهایشان داستانی از تلاش، خلاقیت و هماهنگی انسان با طبیعت را روایت می‌کرد اما با ورود ابزارهای تولید انبوه، به‌ویژه ابزارهای وارداتی از چین، صنعت آهنگری سنتی در بسیاری از مناطق به‌طور جدی تحت تأثیر قرار گرفت. محصولات چینی که با دستگاه‌های پیشرفته و در تعداد بالا تولید می‌شوند، به دلیل هزینه کمتر تولید، با قیمتی ارزان‌تر وارد بازار شدند. این موضوع باعث شد تا مشتریان به سمت خرید ابزارهای چینی گرایش پیدا کنند.
محمد آهنگر، یکی از آخرین استادکاران این حرفه در جنوب خراسان رضوی، معتقد است: ابزارهای چینی ممکن است قیمت کمتری داشته باشند، اما کیفیت و دوام آن‌ها هرگز با محصولات دست‌ساز ما قابل مقایسه نیست. کشاورزان بارها مجبور می‌شوند ابزارهای چینی را تعویض کنند، اما ابزارهای ما می‌توانند سال‌ها بدون مشکل کار کنند.
وی افزود: یکی دیگر از چالش‌های جدی آهنگران، افزایش مداوم هزینه‌های تولید است. فلز، زغال‌سنگ و حتی ابزارهای کارگاهی که زمانی با قیمتی معقول تهیه می‌شدند، اکنون با افزایش چشمگیری روبه‌رو هستند. این افزایش هزینه‌ها، فشار اقتصادی سنگینی بر استادکاران وارد کرده و سودآوری این حرفه را به‌شدت کاهش داده است.
این استاد آهنگر گفت: کاهش رونق آهنگری تأثیر مستقیم و عمیقی بر زندگی بسیاری از خانواده‌ها داشته است. خانواده‌هایی که نسل به نسل معیشت‌شان وابسته به این حرفه بود، اکنون با مشکلات جدی اقتصادی مواجه هستند. تعطیلی کارگاه‌ها و کاهش تولید، به معنای از دست رفتن شغل برای بسیاری از افراد است.
وی تصریح کرد: علاوه بر تأثیرات اقتصادی، افول حرفه آهنگری به معنای از دست رفتن بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی هر شهرستان و منطقه‌ای است. این هنر که زمانی نمادی از تلاش، خلاقیت و پشتکار مردم بود، اکنون در خطر فراموشی کامل قرار دارد.
آهنگر تأکید کرد: برای احیای آهنگری، لازم است که دولت و نهادهای مسئول اقداماتی جدی در حمایت از این حرفه انجام دهند. ارائه وام‌های کم‌بهره، کاهش تعرفه واردات مواد اولیه و ایجاد بازارهای جدید، می‌تواند به رونق دوباره این هنر کمک کند.
وی افزود: همچنین برای جلوگیری از نابودی کامل این هنر، باید نسل جوان به یادگیری و ادامه دادن این حرفه تشویق شود. ایجاد دوره‌های آموزشی در مدارس و مؤسسات فنی‌وحرفه‌ای و ارائه مشوق‌های مالی و شغلی به کارآموزان، می‌تواند نسلی جدید از استادکاران را تربیت کند.
این استاد آهنگر با بیان اینکه آهنگری در آستانه فراموشی است، گفت: افزایش هزینه‌های تولید، فشار مضاعف بر آهنگران وارد کرده است و عملاً با وضعیت موجود نسل جدید به آهنگری روی نمی‌آورد.
وی با اعلام اینکه ورود ابزارهای صنعتی، آهنگری سنتی را در سایه تهدید قرار داده است، تصریح کرد: تغییرات سبک زندگی تأثیرات جدی بر حرفه آهنگری گذاشته است و عملاً این حرفه در دنیای مدرن امروزی با چالش‌های جدی مواجه است.
آهنگر تأثیرات اجتماعی و اقتصادی را عامل افول این صنعت دانست و گفت: گرچه آهنگری در گذشته، قلب تپنده جامعه محلی هر منطقه بود اما معتقدم که از دست رفتن میراث آهنگری، خطری برای تاریخ همه شهرستان‌های این استان خواهد بود.
وی با بیان اینکه اگر حمایت‌ها بیشتر شود قطعاً آهنگری خواهد توانست به روزهای اوج خود بازگردد، اظهار کرد: بدون شک حمایت‌های دولتی، راهی برای نجات آهنگری سنتی است.
افزایش آگاهی عمومی درباره کیفیت، اصالت و ارزش محصولات دست‌ساز آهنگران، می‌تواند به تغییر گرایش مشتریان به سمت خرید ابزارهای محلی کمک کند. اجرای کمپین‌های تبلیغاتی، برگزاری نمایشگاه‌های محلی و ملی و استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای معرفی این حرفه، راهکارهای مؤثری در این راستا هستند.
حفظ آهنگری در بسیاری از شهرستان‌ها، نه‌تنها به معنای حفظ یک شغل، بلکه به معنای پاسداری از بخشی از تاریخ و هویت فرهنگی این منطقه است. با حمایت‌های لازم و تلاش مشترک مردم، دولت و خود آهنگران، می‌توان این حرفه ارزشمند را از خطر نابودی نجات داد و به نسل‌های آینده منتقل کرد.
آهنگری؛ نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی خراسان رضوی
حرفه آهنگری یکی از صنایع‌دستی با قدمت و اهمیت در خراسان رضوی است که نه تنها نمایانگر هنر و مهارت‌های فنی است، بلکه به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی مردم این منطقه شناخته می‌شود. با توجه به تحولات صنعتی و تغییرات اجتماعی، حفظ و زنده کردن این حرفه امری ضروری به نظر می‌رسد.
اعظم ناصری یکی از کارشناسان صنایع‌دستی به ایسنا گفت: بسیاری از صنایع‌دستی به خصوص آهنگری به عنوان یک هنر سنتی، نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی خراسان رضوی است.
وی افزود: این حرفه به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد و بسیاری از ابزارها و مصنوعات آهنی که در زندگی روزمره مردم استفاده می‌شود، حاصل تلاش و هنرمندی آهنگران است. حفظ این هنر نه تنها به حفظ میراث فرهنگی کمک می‌کند، بلکه به تقویت هویت محلی و احساس تعلق به جامعه نیز منجر می‌شود. با ترویج و آموزش این حرفه به نسل‌های جوان، می‌توانیم از فراموشی آن جلوگیری کنیم و به غنای فرهنگی منطقه‌مان بیفزاییم.
این کارشناس صنایع‌دستی بیان کرد: حرفه آهنگری در خراسان رضوی پتانسیل بالایی برای ایجاد فرصت‌های شغلی دارد. با توجه به نیاز بازار به محصولات آهنی، از جمله ابزارهای کشاورزی، وسایل تزئینی و مصنوعات هنری، آهنگری می‌تواند به عنوان یک منبع درآمد پایدار برای بسیاری از خانواده‌ها عمل کند. احیای این حرفه می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی منطقه کمک کند و با ایجاد مشاغل جدید، به کاهش بیکاری و افزایش سطح زندگی مردم منجر شود.
آهنگری یک حرفه فنی و تخصصی است که نیازمند مهارت‌های خاصی است. انتقال این مهارت‌ها از نسل به نسل دیگر، نه تنها به تقویت مهارت‌های فنی در جامعه کمک می‌کند، بلکه به ایجاد یک جامعه خلاق و مبتکر منجر می‌شود. برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی می‌تواند به جوانان فرصت یادگیری و ورود به این حرفه را بدهد. این انتقال دانش به نوعی سرمایه‌گذاری در آینده است که می‌تواند به پایداری و پیشرفت جامعه کمک کند.
وی گفت: با توجه به تغییرات اقلیمی و نیاز به حفظ محیط‌زیست، صنعت آهنگری می‌تواند به تولید ابزارهای مورد نیاز کشاورزی و صنایع‌دستی کمک کند. استفاده از روش‌های سنتی و محلی در آهنگری می‌تواند به کاهش تأثیرات منفی بر محیط‌زیست کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از مواد اولیه محلی و فرآیندهای تولید پایدار می‌تواند به کاهش کربن و بهبود کیفیت محیط‌زیست منجر شود. همچنین با توجه به اینکه بسیاری از محصولات آهنگری قابل بازگشت و بازیافت هستند، این حرفه می‌تواند به ترویج اصول پایداری در جامعه کمک کند.
ناصری تصریح کرد: حرفه‌های سنتی مانند آهنگری همچنین می‌توانند به جذب گردشگران و ارتقاء صنعت گردشگری در خراسان رضوی کمک کنند. نمایش فرآیند آهنگری و فروش محصولات آن در بازارهای محلی می‌تواند تجربه‌ای جذاب برای بازدیدکنندگان فراهم کند. با ایجاد کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه‌های هنری، می‌توان به معرفی این هنر به گردشگران پرداخته و به ترویج فرهنگ محلی کمک کرد. این امر نه تنها به افزایش درآمد محلی کمک می‌کند بلکه می‌تواند به شناخت بهتر فرهنگ و هنر ایرانی در سطح جهانی منجر شود.
وی خاطرنشان کرد: برای احیای حرفه آهنگری، نیاز به حمایت‌های دولتی و اجتماعی است. دولت می‌تواند با ایجاد برنامه‌های آموزشی، تأمین مالی برای کارگاه‌ها و ارائه تسهیلات به آهنگران، به تقویت این صنعت کمک کند. همچنین، سازمان‌های غیردولتی و جوامع محلی نیز می‌توانند با برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌ها، به ترویج و حمایت از این حرفه پرداخته و به آگاهی‌رسانی درباره اهمیت آن بپردازند.
این کارشناسان صنایع‌دستی در ادامه به چالش‌ها و ارائه راهکارها پرداخت و گفت: با وجود اهمیت حرفه آهنگری، این صنعت با چالش‌هایی نیز مواجه است. یکی از چالش‌ها، کمبود نیروی کارگر ماهر و جوان است که به این حرفه علاقه‌مند باشد. برای مقابله با این چالش، می‌توان برنامه‌های آموزشی جذاب و کارآمدی طراحی کرد که به جوانان انگیزه یادگیری و ورود به این حرفه را بدهد. همچنین باید به ترویج محصولات آهنگری و ایجاد بازارهای جدید برای فروش این محصولات توجه شود.
وی با بیان اینکه آهنگری، هنر و صنعت دیرینه و هویت فرهنگی در خراسان رضوی است، آهنگری و اشتغالزایی را راهی به سوی توسعه پایدار دانست و افزود: آموزش و انتقال مهارت‌های آهنگری به نسل جوان ضروری است.
ناصری ترویج گردشگری از طریق هنرهای دستی و آهنگری را امکان‌پذیر دانست و اظهار کرد: آهنگری، نماد مهارت و خلاقیت در خراسان رضوی است و در زنجیره تأمین محصولات محلی نقش بسیار حائز اهمیتی دارد.
وی همچنین آهنگری را بر توسعه صنایع‌دستی در خراسان تأثیرگذار دانست و افزود: آهنگری و هنرهای تزئینی، تلفیق سنت و مدرنیته است، می‌طلبد در توسعه بازارهای محلی برای محصولات آهنگری بیش از این تلاش شود.
حرفه آهنگری در خراسان رضوی نه تنها به عنوان یک صنعت سنتی، بلکه به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی این منطقه شناخته می‌شود. حفظ و زنده کردن این حرفه می‌تواند به ایجاد فرصت‌های شغلی، تقویت مهارت‌های فنی و ترویج گردشگری کمک کند. با حمایت‌های دولتی و اجتماعی و همچنین آموزش نسل‌های جوان، می‌توانیم از این میراث فرهنگی ارزشمند حفاظت کنیم و به آینده‌ای پایدار و خلاق دست یابیم. احیای حرفه آهنگری، یک گام مهم در راستای حفظ هویت فرهنگی، بهبود وضعیت اقتصادی و ارتقاء کیفیت زندگی در خراسان رضوی است.
انتهای پیام