جنگلل‌های هیرکانی تنها بازمانده دوران عصر یخبندان و دوره سوم زمین‌شناسی هستند و به لحاظ پایداری و قدمت از اهمیت به‌سزایی برخوردارند؛ این جنگل‌ها با مساحت دو میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار به صورت نواری در دامنه‌های شمالی رشته‌کوه البرز و ساحل جنوبی دریای خزر از آستارا در استان گیلان تا گلیداغ در استان گلستان به طول تقریبی ۸۵۰ کیلومتر و عرض ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر گسترش دارد.
در سال‌های گذشته به ویژه پس از پیروزی انقلاب تلاش‌های زیادی برای حفظ این گنجینه ارزشمند صورت گرفته که قابل انکار نیست اما همواره عوامل زیادی نظیر قاچاقچیان چوب، گردشگران غیر مسئول، چرای دام و آفات جان جنگل‌ها را تهدید می‌کنند.
شاید در نگاه اول که چشممان به سرسبزی جنگل‌های شمال که می‌افتد تصور می‌کنیم همه چیز آرام و بر وقف مراد است اما اگر با هلی کوپتر و یا کایت از بالا نگاهی به این عرصه‌های ارزشمند بیاندازیم، جنگل را شبیه سر پسر بچه‌ای می‌بینیم که موهایش در قسمت‌های مختلف دچار ریزش و کچلی شده است و تصرفات، حریق، آفات و عواملی از این دست بخش‌هایی از آن را از بین برده است.
نجات جنگل‌های هیرکانی در گرو گردشگری مسئولانه
یک راهنمای گردشگری و فعال محیط زیست در گفت وگو با ایسنا، با اشاره به وابستگی اقتصادی جوامع محلی مستقر در حاشیه جنگل‌ها، در استفاده از آن‌ها، گفت: گردشگری مسئولانه به سبب کمک و بهبود معیشت مالی مردم جوامع محلی اطراف جنگل‌ها و منابع طبیعی، یکی از مهم‌ترین روش‌های احیای حیات این منابع زیست محیطی محسوب می‌شود.
سید مجید حسینی، ضعف سیستماتیک و مدیریتی در برخورد با مردم جوامع ساکن در اطراف جنگل‌های گلستان را یکی از عوامل مخرب این جنگل‌ها دانست و گفت: سال‌های درازی است که مدیران در مواجه با استفاده مردم روستاهای اطراف جنگل‌های استان گلستان از این منابع، برخورد سنتی و همراه با تنبیه، توبیخ و جریمه را در پیش گرفته‌اند اما هیچ نتیجه‌ای دریافت نکرده‌اند، بنابراین برای جلوگیری از آسیب بیشتر، تغییر استراتژی یک اقدام ضروری است.
او افزود: توسعه‌ی گردشگری مسئولانه روشی است که در رفع این وضعیت ناخوشایند کارایی بسیار زیادی دارد چراکه با ایجاد شغل‌های جدید برای مردمان محلی مستقر در حاشیه جنگل‌ها، درآمد آن‌ها را افزایش داده و در مقابل استفاده آن‌ها را از طبیعت کاهش می‌دهد که به موازات آن عوامل مخرب محیط‌زیست نیز تقلیل می‌یابد.
راهنمایان گردشگری سفیران اشاعه فرهنگ درست شوند
حسینی اظهار کرد: ابتدا راهنمایان گردشگری یا مردم محلی باید توسط اداراتی نظیر منابع طبیعی و محیط زیست به صورت تخصصی آموزش ببینند تا آگاهی کامل را کسب کنند و به سفیران اشاعه فرهنگ درست برخورد با منابع طبیعی تبدیل شوند.
این فعال محیط زیست ادامه داد: افراد متخصص می‌توانند بازدیدکنندگان و گردشگران را برای بازدید به جنگل‌ها و روستاهای واقع در اطراف آن‌ها ببرند و از طرق‌های مختلف مانند تعبیه اقامتگاه‌های بوم‌گردی در این روستاها برای مردم ساکن آنجا درآمدزایی کنند.
وی قطع کردن تنه و شاخه درختان برای روشن کردن آتش، انباشته‌شدن زباله در رودخانه‌ها و آلوده کردن سفره‌های آب زیرزمینی و آب آشامیدنی مردم شهر، کوبیده شدن خاک جنگل و مواردی از این دست را از پیامدهای استفاده روش غیر مسئولانه، برشمرد و تصریح کرد: توسعه گردشگری مسئولانه در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته ناملموس است و باید در جهت ارتقاء آن تلاش شود.
حسینی، وضعیت نامساعد پارک جنگلی دلند را یک نمونه بارز از استفاده غیر مسئولانه از نعمت جنگل دانست و افزود: پارک جنگلی دلند تنها جنگل جلگه‌ای هیرکانی باقی‌مانده در ضلع شمالی جاده در استان گلستان است که ثبت ملی شده اما به دلیل استفاده نادرست و ازدحام جمعیت در روزهای تعطیل هفته ذره ذره در حال نابودی است به گونه‌ای که برای آینده هیچ چشم انداز خوشایندی نمی‌توان برای آن ترسیم کرد.
جنگل‌های شمالی از نظر رویشی وضعیتی مطلوبی دارند.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: هر ۱۰ سال یکبار وضعیت جنگل‌ها از نظر کیفی و کمی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که دوره ششم آن سال ۱۴۰۱ انجام شد که طبق این ارزیابی جنگل‌های شمالی از نظر رویشی وضعیتی مطلوبی دارند.
قاچاق چوب، آفات، ورود دام و حریق بلای جان جنگل
جهانبخش صادقیان قاچاق چوب، ورود دام در جنگل، آفات و بیماری‌ها و حریق را از جمله مواردی برشمرد که موجب آسیب‌رسانی به جنگل‌ها می‌شوند و اضافه کرد: یگان حفاظت و گشت مراقبت از جنگل‌ها با ۲۵ هزار نیرو در کشور شبانه روز در تلاشند تا مانع از دست درازی قاچاق چیان چوب به عرصه‌های جنگلی شوند.
۸۰ هزار هکتار جنگل کاری در گلستان
وی با بیان اینکه ۲ هزار و ۵۰۰ نفر از نیروهای یگان حفاظت و گشت مراقبت از جنگل‌های شمال محافظت می‌کنند، گفت: از سال ۱۳۴۱ تا امروز ۸۰ هزار هکتار در استان گلستان جنگل کاری شده است که ۷ هزار و ۵۰۰ هکتار جنگل کاری در زمان قبل از پیروزی انقلاب و ۷۲ هزار و ۵۰۰ هکتار آن پس از پیروزی انقلاب بوده است.
صادقیان، استان گلستان را پیشگام در عرصه توسعه جنگل‌ها دانست و افزود: پس از اجرای قانون منع ورود دام به جنگل‌ها شاهد افزایش کیفیت جنگل‌ها در استان هستیم.
معاون امور جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با توضیح اینکه گردشگری در جنگل‌ها باید اصولی و طبق قوانین خاص صورت بگیرد در غیر این صورت باعث آسیب به جنگل‌ها خواهد شد.
صادقیان رساندن حق آبه به تالاب‌های استان که در حال خشک شدن هستند و ایجاد پوشش مرزی در شمال استان را دو راهکار برای مقابله با ریزگردها در استان برشمرد و افزود: ریزگردها منشأ خارجی در کشورهای همسایه ما نیز دارد که باید از طریق گفت و گوی دیپلماتیک و در سطح کلان به این موضوع رسیدگی شود.
این مقام مسئول گفت: زهکشی در مناطق شمال استان باید به گونه‌ای باشد که رطوبت کافی به رودخانه و مراتع شمال برسد تا مانع از بلند شدن ریزگردها شود.
هیرکانی فسیل نیست، نفس می کشد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان نیز در نشست هم‌اندیشی درخصوص جنگل‌های هیرکانی، این جنگل‌های ارزشمند را فرصتی کم‌نظیر برای بهره‌مندی از طبیعت و توسعه گردشگری مسئولانه دانست و گفت: جنگل‌های هیرکان فسیل نیستند. فسیل چیزی است که از بین رفته و تنها آثارش باقی مانده است، اما جنگل‌های هیرکانی زنده‌اند و نفس می‌کشند.
فریدون فعالی با بیان اینکه جنگل‌های هیرکانی میراث زنده که با قدمتی ۲۵ تا ۵۰ میلیون ساله به ما رسیده است، گفت: جوامع محلی از طریق مشارکت در گردشگری پایدار، می‌توانند ضمن بهره‌مندی اقتصادی، نقش مؤثری در حفاظت از جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان گنجینه‌ای زنده از طبیعت ایران ایفا کنند.
وی، ارتباط صحیح با جوامع محلی و مشارکت آن‌ها در فرآیندهای گردشگری را از شاخص‌های اصلی دستیابی به گردشگری پایدار برشمرد و افزود: هر جا جوامع محلی از مزایای گردشگری بهره‌مند شوند، شاهد موفقیت در توسعه گردشگری خواهیم بود.
به گزارش ایسنا؛ از مجموع ۲ میلیون هکتار وسعت جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران، ۳۷۰ هزار هکتار معادل ۲۰ درصد آن در گلستان قرار دارد. پارک ملی گلستان با بیش از ۹۱ هزار هکتار، منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما با ۳۲ هزار هکتار و منطقه حفاظت‌شده زرین‌گل (ابر) با ۳۵ هزار هکتار از مهم‌ترین سایت‌های ثبت‌شده در فهرست جهانی در استان گلستان هستند.
انتهای پیام