در سال‌های اخیر، کشاورزان مه‌ولات با مشکلاتی نظیر کمبود حمایت‌های دولتی، عدم تأمین مناسب کود و سم، خاموشی مکرر چاه‌های آب و مسائل مالی دست به گریبان بوده‌اند. از سوی دیگر، تجار به دلیل تحریم ها در صادرات و برگشت پولشان نیز با مشکلات جدی مواجه‌اند.
اینکه آیا کشاورزان و صادر کنندگان مه‌ولات می‌توانند بر این چالش‌ها غلبه کنند و به مسیر موفقیت بازگردند یا در نهایت به سرنوشت تلخی دچار خواهند شد موضوعی است که باید به آن پرداخته شود، اما واقعیت‌های تلخی که در سایه این مشکلات وجود دارد، نشان می‌دهد که برای نجات این شهرستان و کشاورزان آن نیاز به اقداماتی جدی و فوری است.
در همین خصوص علی زارع، یکی از کشاورزان فعال در این حوزه و صاحب ۴۰۰ هکتار زمین زیر کشت پسته، گفت: اگرچه مه‌ولات استعداد بسیاری در تولید محصول پسته دارد. با این حال، ما با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستیم و هیچ حمایتی از سوی نهادهای دولتی دریافت نمی‌کنیم.
وی ادامه داد: انتظار داریم جهاد کشاورزی پیگیر مشکلات کشاورزان باشد و کود و سم مورد نیاز و تأیید شده را در اختیار قرار دهد، اما اکنون این اتفاق نمی‌افتد.
این پسته‌کار با ابراز تأسف از اینکه هر باغدار خود سموم خاصی را با نام‌های متغیر مصرف می‌کند، تصریح کرد: کشاورزان هیچ حامی ندارند.
وی همچنین به هزینه‌های سنگین در بخش زیرساخت‌های باغات اشاره کرد و گفت: گرچه تاکنون بالغ‌بر ۴۰۰ هکتار از باغات را لوله‌کشی کرده‌ام و بالغ‌بر ۵۰ میلیارد تومان برای احداث استخر هزینه کرده‌ام، اما جهاد کشاورزی حتی یک متر لوله به من باغدار نداده است.
زارع ادامه داد: بعضاً اگر هم کودی می‌دهند، در حد ۶ یا ۷ کیسه است که برای باغداران پسته که هر کدام چندین هکتار دارند، هیچ فایده‌ای ندارد.
وی همچنین به نبود نظارت و وجود سم‌های تقلبی در بازار اشاره کرد و گفت: این مشکلات موجب شده که بسیاری از محصولات پسته کیفیت خود را از دست بدهند.
این کشاورز با تأکید بر تأثیر خاموشی چاه‌های کشاورزی بر تولید پسته، گفت: هرچند مه‌ولات مستعد پسته‌کاری است و هر درخت ۷۰ تا ۸۰ کیلو محصول می‌دهد، اما وقتی در ۲۴ ساعت ۱۲ ساعت چاه‌ها خاموش می‌شود، کشاورزان خسارت‌های بسیاری را متحمل می‌شوند. در بسیاری مواقع به دلیل قطع یک‌باره برق، چاه ریزش می‌کند و پمپ‌ها می‌سوزد. عملاً وقتی وصل می‌شود، باید ساعت‌ها منتظر بمانیم تا آب به باغ برسد.
وی با بیان اینکه اگر نیاز آبی محصول به‌موقع تأمین نشود، از بین می‌رود، تصریح کرد: مشکلات موجب شده که باغداران امیدی به ادامه این کار نداشته باشند.
زارع همچنین به کاهش محصول اشاره کرد و گفت: خاموش شدن چاه‌ها موجب شده که محصول به یک سوم کاهش یابد. در شهرستان مه‌ولات ۴۰۰ حلقه چاه داریم که می‌توان هر ۱۰ روزی ۸۰ تا ۱۰۰ حلقه چاه خاموش شود تا کشاورزان با مشکلات کمتری مواجه شوند.
وی در ادامه به مشکلات دریافت تسهیلات و سخت گیری‌های بانک‌ها اشاره کرد و گفت: وقتی کشاورز برای دریافت تسهیلات به بانک مراجعه می‌کند، اعلام می‌شود اعتباری نیست. گرچه تاکنون حتی یک تراکتور را نتوانسته‌ام از بانک کشاورزی خریداری کنم و تمام ۲۷ تراکتوری که دارم سند آزاد هستند، اما افرادی را در همین شهر داریم که هیچ کشاورزی ندارند و توانسته‌اند تراکتور و تسهیلات فراوان بگیرند.
این پسته کار خاطرنشان کرد: متأسفانه به جای کشاورزان واقعی، وام‌ها به کسانی داده می‌شود که در بازار به همین کشاورزان با درصد سود بسیار بالا می‌فروشند.
زارع همچنین تأکید کرد: قبل از پرداخت تسهیلات باید تحقیق شود که فرد زمینی برای کشاورزی دارد یا نه اما بعضاً تسهیلات را به این افراد نمی‌دهند.
این پسته‌کار با بیان اینکه اگر من کشاورز که برای ۱۴۰ نیرو اشتغال‌زایی کرده‌ام، حمایت نشوم، قطعاً با مشکلات بسیاری برای ادامه مسیر مواجه خواهم شد، تنها به عنوان سرمایه در گردش توانستم مبلغی را از بانک دریافت کنم، اما هم برای بخش کشاورزی مبلغی نداده‌اند.
زارع با تأکید بر لزوم حمایت بیشتر جهاد کشاورزی از کشاورزان، تصریح کرد: اکنون خود کشاورزان در باغاتشان برای خرید سم مناسب آزمون و خطا دارند.
وی کاهش خاموشی چاه‌های کشاورزی را ضروری دانست و اظهار کرد: قطعی برق در هر روز موجب شده که کشاورزان نتوانند هیچ‌گونه برنامه‌ریزی داشته باشند. تاکنون بسیاری از چاه‌های کشاورزی ریزش کرده و بسیاری از پمپ‌ها سوخته‌اند.
این کشاورز به عوامل دیگر آسیب‌زا اشاره کرد و گفت: علاوه بر خاموشی چاه‌ها، عواملی مانند تگرگ حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن از محصول پسته را از بین برده است. بازار فروش پسته هیچ مشکلی ندارد، فقط نیازمند حمایت هستیم.
نارضایتی تجار از وضعیت برگشت پولشان به دلیل تحریم‌ها
شهرستان مه‌ولات در خراسان رضوی، با تولید پسته‌ای باکیفیت و طعمی بی‌نظیر، به عنوان یکی از نگین‌های کشاورزی ایران شناخته می‌شود؛ اما در سایه این زیبایی، واقعیت‌های تلخی وجود دارد که به تدریج این شهرستان را به سمت افول سوق می‌دهد. عدم برگشت به موقع پول تجار از فروش محصول، خام‌فروشی، فقدان زیرساخت‌ها و عدم توجه به بسته‌بندی مناسب، تنها بخشی از مشکلاتی است که کشاورزان و تاجران این منطقه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
محمد احمدی یکی از صادر کنندگان پسته در مه‌ولات به ضعف صنعتی شهرستان اشاره کرد و گفت: چون شهرستان مه‌ولات به لحاظ صنعتی ضعیف‌تر است، باغداران محصول خود را به صورت خام می‌فروشند و بسته‌بندی شکیلی برای صادرات ندارند.
وی با بیان اینکه تجاری از هند، افغانستان و پاکستان برای خرید پسته مه‌ولات به منطقه می‌آیند، افزود: متأسفانه محصول پسته را به صورت خام و با گونی می‌برند. گرچه دستگاه‌های مکانیزه اندکی در منطقه داریم، اما برای اینکه بتوانند در میزان بالا و بسته‌بندی شکیل انجام دهند، نداریم.
این صادر کننده پسته اظهار کرد: محصول پسته شهرستان اکنون به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ضعیف صادر می‌شود، اما برای اروپا بسته‌بندی خوبی نداریم و این یک مشکل و معضل بزرگی است.
احمدی نبود بسته‌بندی مناسب را یکی از عواملی که موجب شده محصول شهرستان با قیمت‌های بسیار پایین‌تر به فروش برسد، دانست و گفت: اگر بسته‌بندی داشته باشیم، در نمایشگاه‌ها با قیمت واقعی پسته به فروش خواهد رسید.
وی بیان کرد: علیرغم اینکه پسته جزء اجناس تجاری کشور محسوب می‌شود، اما به صورت خام به فروش می‌رسد. از سویی وقتی تجار سایر کشورها به شهرستان می‌آیند، هتل و مکان مناسبی برای اسکان آن‌ها نداریم و باید در منازل آن‌ها را اسکان داد که مناسب نیست.
این کاسب بازار کیفیت محصول پسته شهرستان را بسیار مطلوب دانست و افزود: در سال‌های گذشته مشتریانی از چین و لبنان داشته‌ایم و اکنون هم از هند و پاکستان و کره تجاری می‌آیند، اما به دلیل نبود مکانی مناسب، محل اقامتشان در مشهد است.
وی افزود: گرچه تمامی تجار ارز وارد کشور می‌کنند و در کشورهای خودشان جزء تجار بزرگ هستند، اما در این منطقه نمی‌شود از آن‌ها به خوبی پذیرایی کرد.
احمدی با اظهار تأسف از اینکه هنوز ما در مرزهای کشور بازارچه‌هایی نداریم که کشاورزان و کسبه بتوانند محصولات کشاورزی را در این بازارچه‌ها با قیمت مناسب به فروش برسانند، اظهار کرد: گرچه بهترین محصول پسته دنیا را داریم، اما نتوانسته‌ایم به خوبی نام ایران را پرآوازه نگه داریم.
وی گفت: همچنین نحوه ارسال پسته به سایر کشورها اصلاً وضعیت خوبی ندارد. نهایت پسته را به یک شرکت تحویل دهیم و آن‌ها هم در گونی محصول را برای ارسال به سایر کشورها تحویل کشتی می‌دهند و این اصلاً زیبنده نیست.
این تاجر پسته با بیان اینکه هرچند در برخی کشورها پسته به صورت دارویی و هر روز چند دانه مصرف می‌شود، اما ما این محصول مهم را به صورت فله‌ای صادر می‌کنیم، تصریح کرد: بالا بودن آفلاتوکسین پسته از دیگر مشکلات مهم است.
وی با اشاره به اینکه در کشورهای اروپایی برای این محصول سرمایه‌گذاری بسیار و از کشاورزان حمایت می‌کنند، بیان کرد: گرچه تولید محصولات ارگانیک برایشان بسیار مهم است، اما کشاورزان ما بالاجبار به دلیل قیمت ارزان یا مشکلات اقتصادی هر روز یک نوع سم را مصرف می‌کنند.
احمدی گفت: در شهرستان مه‌ولات تعاونی نداریم که از کشاورز حمایت کند و سم مورد نیاز و تائید شده را در اختیار قرار دهد. حتی جهاد کشاورزی هم نظارتی بر نحوه سم‌پاشی ندارد. بعضاً یک باغ سم‌پاشی درختان را انجام می‌دهد، ولی باغ کناری اقدامی در این خصوص انجام نمی‌دهد.
وی افزود: گرچه پسته تنها محصولی است که قبل از صادر شدن به کشورهای اروپایی دلار به حساب واریز می‌کنند، اما هیچ حمایتی نمی‌شویم.
احمدی اظهار کرد: متأسفانه تمامی محصولات ما خام فروشی می‌شود، اما سایر کشورها همان میزان اندک محصولی که دارند در بسته‌بندی‌های بسیار شکیل وارد سایر کشورها می‌کنند.
وی با بیان اینکه محصول پسته با قیمت بسیار اندک صادر می‌شود، گفت: متأسفانه تاکنون چاره‌ای برای محصولاتی که ارزآور هستند اندیشیده نشده است. اگر پسته شهرستان وضعیت خوبی داشته باشد، تجار سایر کشورها دیگر در بازار دنبال محصول نمی‌گردد و در شهرک‌های صنعتی سفارش خود را می‌دهد.
این صادر کننده پسته افزود: اکنون محصول را در کارتن‌ها و با برندهای خودشان ارسال می‌کنیم. اخیراً از قرقیزستان محصول پسته را در کارتن‌های خودشان صادر کرده‌ایم.
وی با اشاره به اینکه اگر تجار خارجی تمایل به خرید پسته منطقه دارند به دلیل کیفیت بالا و درصد بالای چربی آن است، بیان کرد: متأسفانه صادرکنندگان هیچ حامی ندارند و تنها مسئله‌ای که زیاد پیگیر آن هستند گرفتن مالیات و سایر عوارض‌ها از صادر کنندگان است.
احمدی گفت: حتی در تلاش برای راه‌اندازی کارخانه فراوری و بسته‌بندی در شهرستان بودم، اما به دلیل سخت‌گیری‌های زیاد سرمایه‌گذار منصرف می‌شود. در کشور ترکیه دو درصد تشویقی می‌دهد که کالا صادر کنند، اما ما باید ۲۲ درصد بدهیم که اجازه بدهند کالا صادر کنیم. حتی بسیاری مواقع مجوز لازم را هم نمی‌دهند.
وی در ادامه از چین، هند، پاکستان و افغانستان به عنوان کشورهای مقصد پسته مه‌ولات نام برد و افزود: بیشترین میزان پسته محصول پسته شهرستان مه‌ولات به افغانستان صادر می‌شود.
این صادر کننده پسته با بیان اینکه تحریم‌ها موجب شده پسته ایران به نام سایر کشورها صادر شود، تصریح کرد: تمامی تجار ایران به ترکیه، دبی و سایر کشورها رفته‌اند.
وی با اشاره به اینکه پسته متقاضی زیادی دارد، افزود: به جای اینکه خود کشاورزان ایرانی محصولاتشان را صادر کنند، اکنون پاکستان تمام محصولات را خریداری کرده و به نام خودشان به سایر کشورها صادر می‌کنند.
احمدی نوسانات قیمت و بی‌ثباتی در بازار را از دیگر مشکلات مهم صادرکنندگان دانست و گفت: نوسانات قیمت موجب شده که هر روز پسته را با یک قیمت خریداری کنیم و عملاً در فروش محصول هم با مشکلات جدی مواجه می‌شویم.
وی بیان کرد: بعضاً برخی کاسب‌ها هستند که نرخ را تعیین می‌کنند. به عنوان مثال، اگر یک کیسه پسته را در هر کیلو ۱۰ هزار تومان بیشتر خریداری کنند، تجار پسته هم مجبور می‌شوند محصول را با همان قیمت خریداری کنند و این مشکل عملاً به دلیل نبود نظارت است.
این صادر کننده پسته با اعلام اینکه برای رفع مشکلات ابتدا باید از کشاورز حمایت شود، گفت: کارشناسان جهاد کشاورزی نباید پشت میز بنشینند، باید با حضور در باغات نظارت خود را در تمامی بخش‌ها بیشتر کنند.
وی با تأکید بر اینکه انتظار داریم مسئولان از دلسرد کردن سرمایه‌گذاران دست بردارند و آن‌ها را بیشتر حمایت کنند، افزود: متأسفانه وقتی به اداره‌ها مراجعه می‌کنیم، اصلاً برخورد خوبی ندارند.
احمدی با بیان اینکه رونق گرفتن بخش کشاورزی نیازمند تخصیص تسهیلات است، اظهار کرد: مشکلات در این شهرستان بسیار داریم. حمایت و تشویق تنها راهکار رونق این بخش است و اگر این اتفاق نیفتد، اصلاً در تولید و صادرات موفق نخواهیم بود.
پسته مه‌ولات؛ در آستانه یک بحران یا فرصتی طلایی؟
شهرستان مه‌ولات، به عنوان پایتخت پسته بادامی ایران، در حالی به قله‌های تولید پسته دست یافته که در سایه این موفقیت‌ها، چالش‌های جدی و بحران‌های پنهان در حال شکل‌گیری‌اند. اینکه آیا این شهرستان خواهد توانست به عنوان یک قطب کشاورزی به حیات خود ادامه دهد یا در دامی از مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها گرفتار خواهد شد موضوعی است که باید بیشتر به آن پرداخته شود.
هادی ساربان، مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات، در ادامه به ابعاد مختلف وضعیت تولید پسته در این شهرستان پرداخت. وی از این شهرستان به عنوان قطب تولید پسته در خراسان رضوی نام برد و گفت: پسته مه‌ولات با ۲۱ هزار و ۳۴۰ هکتار و تولید سالانه بیش از ۲۱ هزار تن پسته خشک از نظر سطح زیر کشت و تولید مقام اول خراسان رضوی را دارد.
وی با بیان اینکه هفت درصد پسته ایران در مه‌ولات تولید می‌شود، افزود: این شهرستان به عنوان پایتخت پسته بادامی کشور شناخته می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات تصریح کرد: اصلی‌ترین رقمی که در این منطقه کشت می‌شود و در گذشته با نام مه‌ولات به ثبت رسیده، پسته بادامی است. حدود ۷۰ درصد باغات مه‌ولات زیر کشت پسته بادامی سفید قرار دارد.
ساربان همچنین به تنوع رقم‌های پسته در مه‌ولات اشاره کرد و گفت: در ۳۰ درصد دیگر باغات، رقم‌های اکبری، کله قوچی، فندوقی و … کشت می‌شود.
وی با اشاره به ویژگی‌های خاص پسته این شهرستان افزود: چون مه‌ولات منطقه گرم و خشکی است، محصولات شهرستان زودتر از پسته‌های سایر مناطق کشور وارد بازار مصرف می‌شود و این بسیار حائز اهمیت است.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات همچنین به بازارهای هدف پسته بادامی مه‌ولات اشاره کرد و گفت: پسته بادامی مه‌ولات مشتریان خاص خود را دارد. بیشتر کشورهای آسیای میانه، هند، چین و … مشتری پسته بادامی شهرستان هستند. همچنین به دلیل اینکه درصد روغن بیشتری دارد، به لحاظ طعم از خوشمزگی خاصی برخوردار است.
وی در ادامه به اقدامات صورت گرفته در حوزه برندسازی محصول پسته این شهرستان اشاره کرد و گفت: از چند سال قبل، چون سطح زیر کشت و تولید کم بود، بیشتر باغداران محصول خود را به صورت تازه و تر به فروش می‌رساندند، اما به مرور که ترمینال‌های ضبط پسته افزایش یافت، اتفاقات خوبی برای بسته‌بندی افتاد.
ساربان از فعالیت ۱۰۰ واحد ترمینال ضبط پسته خبر داد و افزود: حدود ۱۸۰ خط مکانیزه در این واحدها وجود دارد که پسته را فرآوری می‌کنند. با فراهم آوری زیرساخت‌های فرآوری پسته، به بخش بسته‌بندی و برندینگ ورود شد.
وی تصریح کرد: اکنون حدود ۷ واحد کار بسته‌بندی پسته را در برندهای مختلف انجام می‌دهند. خوشبختانه به جای خام‌فروشی و خارج کردن محصول از شهرستان به صورت فله‌ای، اکنون بخشی از آن در بسته‌بندی‌های شکیل و در وزن‌های مختلف وارد بازار می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات همچنین از صادرات پسته به دیگر کشورها از جمله افغانستان، پاکستان، ازبکستان و اروپا خبر داد و اظهار کرد: در حال حاضر ۲۰ درصد پسته شهرستان به صورت تازه‌خوری مصرف می‌شود و ۷۰ درصد به صورت فله‌ای و خام‌فروشی صادر می‌شود.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات با اشاره به اینکه فقط ۱۰ درصد پسته شهرستان که از کیفیت بالایی برخوردار است، در بسته‌بندی‌های شکیل صادر می‌شود، بیان کرد: امیدواریم در سال‌های آینده ۷۰ تا ۸۰ درصد محصولات شهرستان در بسته‌بندی‌های شکیل و برندینگ صادر شود.
وی با اعلام اینکه سالیانه حدود ۲۰۰۰ تن وارد بازار مصرف داخلی و باقی به صورت مستقیم و غیرمستقیم صادر می‌شود، ادامه داد: چون در حوزه صادرات ادارات و سازمان‌های دیگری هم از جمله صنعت، معدن و تجارت، گمرک و دولت دخیل هستند، عملاً جهاد کشاورزی حمایت خاصی نمی‌تواند داشته باشد.
ساربان عدم برگشت به موقع مبالغ به کشور و وجود مشکلات در تبدیل ارز را از مهم‌ترین مشکلات تجار دانست و گفت: وضعیت موجود و تحریم‌ها موجب شده که بسیاری از تجار با ریال معاملات خود را انجام دهند.
وی همچنین افزود: تجار از وضعیت برگشت پولشان به دلیل تحریم‌ها بسیار ناراضی هستند و برخی مواقع تجار پاکستانی با برند خودشان محصول را بسته‌بندی کرده و می‌برند.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات با اشاره به کاهش شدید قیمت پسته در سه سال گذشته، تصریح کرد: سه سال قبل پسته با قیمت هر کیلو ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسید، اما سال گذشته به ۳۷۰ هزار تومان و ابتدای امسال به ۴۱۰ هزار تومان رسید.
وی ادامه داد: علیرغم اینکه تمامی نهاده‌های مصرفی و هزینه‌های کارگری چندین برابر شده، اما قیمت پسته بسیار کاهش داشته است. امیدواریم در زمان تولید قیمت‌ها مجدد کاهش پیدا نکند.
ساربان برگزاری جشنواره‌های مختلف در سطح ملی و صادرات با برندهای مختلف را از مهم‌ترین عوامل در معرفی بهتر پسته شهرستان مه‌ولات دانست و گفت: گرچه قبلاً پسته مه‌ولات را به نام پسته دامغان به فروش می‌رساندند، اما اکنون وضعیت بهتر شده و محصول با نام خود شهرستان به فروش می‌رسد.
وی با بیان اینکه پسته شهرستان قابل رقابت با پسته سایر کشورها است، اظهار کرد: حتی پسته کشور آمریکا نیز به لحاظ کیفیت قابل رقابت با پسته مه‌ولات نیست.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات در ادامه به چالش‌های پیش روی کشاورزان و صادرکنندگان اشاره کرد و گفت: متأسفانه در مه‌ولات نمایندگی گمرک برای صادرات نداریم و مجبور هستند از طریق سایر شهرستان‌ها یا در مبادی خروجی اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین طولانی شدن برگشت دلار تجار از دیگر مشکلات است.
وی خاموشی چاه‌های کشاورزی را از دیگر مشکلات دانست و افزود: خاموش شدن روزانه ۱۰ ساعت چاه موتورها موجب شده که بر روی کیفیت محصولات تأثیر زیادی بگذارد. از سویی کشاورزان نیازمند کود شیمیایی هستند، ولی سهمیه‌ها قطع شده و پتروشیمی‌ها کودی نمی‌دهند.
ساربان با بیان اینکه نبود کود شیمیایی و از سویی نبود آب و قطع شدن چاه موتورها کشاورزان را با چالش‌های جدی مواجه کرده، بیان کرد: تولید محصولات کشاورزی در مه‌ولات با این وضعیت به سختی انجام می‌شود.
وی در ادامه از وجود سم‌های باکیفیت کمتر در بازار خبر داد و گفت: به دلیل وجود تحریم‌ها، برخی مواقع واردکنندگان سم‌هایی باکیفیت کمتر وارد می‌کنند. البته طی چند سال اخیر به سمت استفاده کمتر از سموم رفته‌ایم و اتفاقات خوبی افتاده است.
مدیر جهاد کشاورزی مه‌ولات با اشاره به اینکه اکنون ۵۰ درصد محصول شهرستان با کمترین میزان ماده سمی وارد بازار می‌شود، تصریح کرد: خوشبختانه ۱۲۰ هکتار باغ پسته شهرستان به صورت ارگانیک و با برند آلمان تولید می‌شود. تولید محصول ارگانیک نیازمند اقدامات جدی است.
انتهای پیام