به گزارش ایسنا، بسیاری از کشورها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین همچون اتوماسیون، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و بلاکچین، فرآیندهای بندری خود را متحول کرده‌اند. این فناوری‌ها در حوزه‌هایی مانند صدور بارنامه‌های الکترونیکی، تخلیه و بارگیری هوشمند و به‌روزرسانی فرآیندهای گمرکی (مانند مدل اجرایی DP World) نقش بسزایی داشته‌اند. نتیجه این تحولات، کاهش زمان توقف کشتی‌ها، کاهش هزینه‌های عملیاتی، افزایش دقت در مدیریت بار، کاهش خطای انسانی و بهبود امنیت حمل‌ونقل دریایی بوده است که در همین زمینه پوریا اورعی - دانش‌آموخته دکتری DBA - در یادداشتی به چالش‌های عقب‌ماندگی ایران در بنادر هوشمند پرداخت که در ادامه آمده است:
ایران در مقایسه با رقبای منطقه‌ای مانند امارات، عربستان، عمان و ترکیه، در حوزه بنادر هوشمند عقب مانده است. به عنوان نمونه، بندر جبل علی در امارات با استفاده از سیستم‌های پیشرفته مدیریت کالا و فناوری‌های داده‌محور، جایگاه خود را در میان ۱۰ بندر برتر جهان تثبیت کرده است. در مقابل، بنادر ایران همچنان با مشکلات زیرساختی، مدیریتی و بوروکراتیک مواجه‌اند و به‌کارگیری فناوری‌های هوشمند در آن‌ها بسیار محدود است.
یکی از چالش‌های اساسی، تصمیمات خلق‌الساعه و عدم ثبات سیاست‌گذاری در بخش بندری کشور است که حتی در مهم‌ترین بندر اقتصادی ایران، شهید رجایی، نیز مشکلات متعددی ایجاد کرده است. این شرایط باعث شده ایران نتواند به یک هاب ترانزیتی بین‌المللی تبدیل شود و فرصت‌های اقتصادی قابل‌توجهی را از دست بدهد. در حالی که مسیرهای ترانزیتی به کشورهای CIS و شرق اروپا همچنان در دسترس ایران است، اما اگر اقدامات لازم طی ۲۴ ماه آینده انجام نشود، ممکن است این فرصت نیز از بین برود. ظاهراً فرصت‌سوزی در این حوزه به یک عادت تبدیل شده است، چنان‌که در گذشته نیز به دلیل جنگ روسیه و اوکراین و سیاست‌های اتخاذی در مورد هند، فرصت‌هایی از دست رفته است.
چالش‌های کلیدی هوشمندسازی بنادر ایران
۱. تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های فناوری: بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی فعال در حوزه فناوری‌های بندری، به دلیل تحریم‌ها حاضر به همکاری با ایران نیستند. از سوی دیگر مهندسین نرم افزار با جذب به استارت اپ ها و تاکسی های اینترنتی مسیر جایگزین یعنی مهاجرت را انتخاب می‌کنند.
۲. کمبود سرمایه‌گذاری و بودجه: اجرای پروژه‌های بنادر هوشمند به سرمایه‌گذاری کلان نیاز دارد. اما به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاست‌های ناکارآمد در جذب سرمایه‌گذاری، این روند در ایران به کندی پیش می‌رود. راهکار این چالش، کوچک‌سازی دولت، تسهیل فضای کسب‌وکار و افزایش مشارکت بخش خصوصی است.
۳. عدم هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی و خصوصی: فرآیندهای بروکراتیک پیچیده و نبود یک نهاد متمرکز برای مدیریت تحول دیجیتال در بنادر، روند پیشرفت را کند کرده است. تصمیمات ناگهانی و پیچیدگی‌های گمرکی نیز چالش‌های جدیدی را برای تجار ایجاد کرده است.
۴. نیاز به آموزش نیروی انسانی: پیاده‌سازی فناوری‌های نوین نیازمند نیروی متخصص است، اما آموزش کافی در این حوزه انجام نشده است. دانشگاه‌ها و مراکز علمی باید با همکاری بخش خصوصی، برنامه‌های آموزشی هدفمندی را برای تربیت نیروی انسانی موردنیاز اجرا کنند.
فرصتی که رو به پایان است
آیا ایران هنوز فرصت حضور در رقابت بنادر هوشمند منطقه را دارد؟ پاسخ مثبت است، اما زمان در حال از دست رفتن است. کشورهای منطقه، به‌ویژه امارات و عربستان، با سرعت در حال توسعه بنادر هوشمند خود هستند و اگر ایران همچنان در مسیر فعلی حرکت کند، ممکن است جایگاه خود را به‌عنوان یک هاب ترانزیتی منطقه‌ای از دست بدهد.
با این حال، در صورت اتخاذ تصمیمات صحیح، ایران می‌تواند از موقعیت استراتژیک خود استفاده کرده و با توسعه بنادر کلیدی همچون چابهار و بندرعباس، جایگاه خود را در تجارت جهانی تقویت کند. بنادر هوشمند نه‌تنها بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها را به همراه دارند، بلکه نقش ایران را در کریدورهای تجاری بین‌المللی مستحکم خواهند کرد. این امر، نیازمند تصمیم‌گیری‌های جسورانه، اصلاحات ساختاری، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و همکاری میان بخش‌های دولتی و خصوصی است.
انتهای پیام