متأسفانه بیابان‌زایی در این شهرستان به یکی از چالش‌های بزرگ در منطقه تبدیل شده است که تأثیرات جدی بر محیط‌زیست و اقتصاد محلی دارد. تغییرات اقلیمی، برداشت‌های نادرست از منابع آبی و چرای بیش از حد دام‌ها از جمله عواملی هستند که این منطقه را به سمت بیابان‌زایی سوق می‌دهد. با کاهش منابع آبی و افزایش خشکی زمین‌ها، پوشش گیاهی به مرور از بین می‌رود و این خود باعث افزایش گرد و غبار و کاهش کیفیت هوا می‌شود.
میثم مجیدی کارشناس حوزه آب و خاک در گفت و گو با ایسنا گفت: وضعیت بیابان‌زایی در خلیل‌آباد نیازمند توجه و اقدام فوری است. با توجه به اهمیت منابع طبیعی و تأثیر آن بر زندگی ساکنان، مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی مناسب در راستای حفاظت از این منابع ضروری است. با همکاری جامعه محلی و نهادهای دولتی، می‌توان به حفظ و احیای زمین‌های کشاورزی و جلوگیری از پیشرفت بیابان‌ها کمک کرد.
افزود: بیابان‌زایی به فرآیند تخریب زمین و کاهش کیفیت خاک در مناطق خشک و نیمه‌خشک اشاره دارد که به دلیل عوامل طبیعی و انسانی رخ می‌دهد. این پدیده به ویژه در مناطقی مانند خلیل‌آباد که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی قرار دارند، به شدت مشاهده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: خلیل‌آباد با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک مواجه است و کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، به تشدید مشکل بیابان‌زایی کمک کرده است. این امر موجب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن مزارع شده است.
این کارشناس آب و خاک گفت: فرسایش خاک ناشی از فعالیت‌های کشاورزی ناپایدار، مانند کشت محصولات بدون رعایت اصول حفاظتی، باعث کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش بیابان‌زایی شده است. خاک‌های سبک و ضعیف در این منطقه به راحتی در معرض فرسایش قرار دارند.
وی با بیان اینکه استفاده از شیوه‌های کشاورزی غیر مؤثر و عدم توجه به تکنیک‌های مدیریت آب، منجر به تخریب منابع آبی و خاکی شده است، افزود: بسیاری از کشاورزان به دلیل نداشتن آگاهی کافی از روش‌های پایدار، به کشت محصولات آب‌بر روی آورده‌اند.
مجیدی اظهار کرد: با کاهش کیفیت خاک و منابع آبی، تولید محصولات کشاورزی در خلیل‌آباد به شدت کاهش یافته و این امر تهدیدی برای امنیت غذایی ساکنان منطقه است. همچنین کاهش درآمد و معیشت کشاورزان به دلیل بیابان‌زایی، باعث افزایش مهاجرت به مناطق شهری و ایجاد چالش‌های اجتماعی و اقتصادی جدید می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بیابان‌زایی به افزایش گرد و غبار و آلودگی هوا منجر می‌شود که سلامتی ساکنان منطقه را به خطر می‌اندازد و بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد، در خصوص اقدامات لازم برای مقابله با بیابان‌زایی گفت: ایجاد برنامه‌های مؤثر برای مدیریت و صرفه‌جویی در مصرف آب، از جمله استفاده از روش‌های آبیاری مدرن و بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی بخشی از این اقدامات محسوب می‌شود.
این کارشناس آب و خاک، آموزش کشاورزان به استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار و مقاوم به خشکسالی، نظیر کشت دیم و زراعت چند محصولی را ضروری دانست و افزود: افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای بیابان‌زایی و راه‌های مقابله با آن به وسیله برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی باید در دستور کار قرار گیرد.
نقشه‌ای برای جلوگیری از گسترش بیابان‌ها
با افزایش خشکسالی و کاهش منابع آبی، وضعیت زندگی مردم محلی و کشاورزان نیز به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. خاک‌های خشک و بدون پوشش گیاهی باعث فرسایش زمین و از بین رفتن قابلیت‌های کشاورزی می‌شوند که این موضوع به طور مستقیم بر اقتصاد منطقه تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، گرد و غبار حاصل از بیابان‌زایی می‌تواند مشکلات تنفسی و بهداشتی برای ساکنان ایجاد کند.
حمید ترابی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد، در همین خصوص گفت: بیابان‌زایی در این منطقه به یکی از چالش بزرگ تبدیل شده است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. برداشت‌های غیرمجاز آب و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و چرای دام باعث از بین رفتن بخشی از پوشش گیاهی و افزایش خشکسالی شده است.
وی از تهیه نقشه و اجرای مطالعه بیابان‌زدایی در کانون فرسایش بادی مهدی‌آباد سعدالدینی خبر داد و گفت: این اقدامات با هدف کنترل و مدیریت فرسایش خاک و جلوگیری از گسترش بیابان‌ها انجام شده است.
ترابی گفت: اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد به عنوان یک نهاد حیاتی در راستای حفظ و احیای منابع طبیعی و آبخیزداری، اقداماتی مهم در زمینه‌های مختلف انجام داده است. این اقدامات نه تنها به حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی کمک می‌کند بلکه به بهبود وضعیت معیشتی روستائیان نیز منجر می‌شود.
وی بر اهمیت این پروژه‌ها تأکید کرد و گفت: باید به‌طور مستمر برای جلوگیری از فرسایش و بیابان‌زایی تلاش کنیم، زیرا این مشکلات می‌توانند به آسیب‌های جدی به منابع طبیعی و معیشت مردم منجر شوند.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد در ادامه از اجرای پروژه آبخیزداری سنگ و ملاتی در حوزه آبخیز چاه سبز خبر داد. این پروژه با حجم ۳۶۰ مترمکعب و اعتبار بالغ‌بر ۶۴۶ میلیارد ریال اجرا می‌شود. به علاوه، در حوزه آبخیز (زیردر) شمال شهرستان خلیل‌آباد، پروژه‌ای با اعتبار یک میلیارد و ۹۷۰ میلیون تومان در حال اجراست. این پروژه شامل ساخت بند خاکی و سرریز سنگ و ملاتی است که به منظور کنترل سیلاب و کاهش خسارات ناشی از بارندگی‌های شدید، حفاظت از آب و خاک و جلوگیری از فرسایش طراحی شده است.
ترابی گفت: این پروژه‌ها به بهبود اشتغال و ارتقای سطح درآمد روستائیان و بهره‌برداران این حوزه کمک می‌کنند. این منطقه شامل دو رشته قنات به نام‌های جزرود و کوشه است که حدود ۱۰۰ بهره‌بردار دارد. همچنین، وجود ۷ حلقه چاه موتور به تأمین آب شرب و کشاورزی در این منطقه کمک می‌کند.
وی همچنین توضیح داد که بند خاکی در حال اجرا به طول ۱۴۰ متر و با ارتفاع ۴.۵ متر ساخته می‌شود. حجم سازه خاکی آن ۱۲ هزار مترمکعب و حجم مخزن ۲۰ هزار مترمکعب است که تاکنون ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
ترابی پیش‌بینی کرد که عملیات خاکی این پروژه تا پایان شهریورماه به پایان برسد.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان خلیل‌آباد بیان کرد: یکی از پروژه‌های قابل توجه در بخش بیابان، آبیاری سنواتی نهال‌کاری در جنوب روستای ابراهیم‌آباد است. این پروژه در سطح ۱۳۰ هکتار و با حفر ۹۱۴۰ چاله انجام شد.
ترابی با بیان اینکه این فعالیت به منظور تقویت پوشش گیاهی و جلوگیری از بیابان‌زایی در این منطقه اجرا شده است، به صدور و ابلاغ ۴۳۶ فقره اخطاریه نوبت اول ابطال پروانه مرتع‌داری اشاره کرد و افزود: ۲۵۰ فقره اخطاریه نوبت دوم نیز تنظیم و تحویل داده شده است. این اقدامات به منظور نظم‌دهی به استفاده از مراتع و جلوگیری از تخریب آن‌ها صورت گرفته است. همچنین، ثبت و بارگذاری ۱۰۰ فقره اخطاریه نوبت اول ابطال پروانه مرتع‌داری در سامانه سمطا و تمدید و صدور ۱۶ فقره پروانه مرتع‌داری در سامانه سماک از دیگر اقدامات بوده است.
وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی نیز نقش مهمی در گسترش بیابان‌زایی داشته‌اند. کاهش بارندگی‌ها و افزایش دما باعث کاهش منابع آبی و خشک شدن زمین‌ها شده است که این خود باعث از بین رفتن پوشش گیاهی و افزایش گرد و غبار می‌شود.
رییس منابع طبیعی به تأثیرات اقتصادی بیابان‌زایی نیز اشاره کرد و گفت: بیابان‌زایی تنها یک مسئله محیط‌زیستی نیست، بلکه اثرات گسترده‌ای بر اقتصاد و بهداشت جامعه نیز دارد. کاهش منابع آبی و خاک‌های حاصلخیز باعث کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش بیکاری می‌شود.
وی برای مقابله با بیابان‌زایی، به راهکارهایی اشاره کرد و گفت: کاشت درختان مقاوم به خشکی و توسعه جنگل‌های مصنوعی یکی از راهکارهای مؤثر است. همچنین، مدیریت بهینه منابع آبی و اجرای برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. باید تلاش کنیم تا با همکاری همه جانبه، شرایط محیط‌زیستی و اقتصادی منطقه را بهبود بخشیم.
ترابی تأکید کرد که مقابله با بیابان‌زایی نیازمند همکاری و هماهنگی بین نهادهای مختلف و مشارکت فعال مردم محلی است. همه ما باید مسئولیت خود را در حفظ و بهبود محیط‌زیست ایفا کنیم و با تلاش‌های مشترک، جلوی گسترش بیابان‌ها را بگیریم.
انتهای پیام