یکی از مهم‌ترین چالش‌های این صنعت، کاهش قدرت خرید مردم و تغییر الگوی مصرف پوشاک است. با این حال، این موضوع فرصتی را برای تولیدکنندگان فراهم کرده تا با ارائه محصولات متنوع، اقتصادی و متناسب با نیازهای جامعه، مشتریان بیشتری جذب کنند. افزایش تمرکز بر طراحی‌های خلاقانه و تولید محصولاتی با قیمت مناسب می‌تواند به رونق این صنعت کمک کند.
در زمینه تولید، گرچه افزایش هزینه‌ها و نوسانات ارزی بر قیمت نهایی تأثیر گذاشته، اما برخی تولیدکنندگان توانسته‌اند با مدیریت بهتر منابع، استفاده از مواد اولیه داخلی و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، هزینه‌های خود را کاهش دهند. همچنین، رشد آموزش‌های تخصصی در حوزه طراحی و تولید پوشاک می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات داخلی کمک کند. در این راستا، وجود ۱۴۶ آموزشگاه فعال در مشهد، فرصتی ارزشمند برای ارتقای مهارت‌های نیروی کار و به‌روز نگه‌داشتن صنعت پوشاک است.
یکی دیگر از چالش‌های صنعت پوشاک، ورود کالاهای قاچاق و رقابت ناعادلانه با تولیدات داخلی است. اما در کنار این چالش، فرصتی برای رشد برندهای داخلی نیز وجود دارد. اگر برندهای ایرانی بتوانند با ارتقای کیفیت، بازاریابی مناسب و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، اعتماد مشتریان را جلب کنند، امکان رقابت با محصولات خارجی را خواهند داشت. توسعه برندهای داخلی نه‌تنها به بهبود وضعیت تولیدکنندگان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ای برای ورود پوشاک ایرانی به بازارهای بین‌المللی فراهم سازد.
در نهایت، صنعت پوشاک در مشهد علی‌رغم برخی مشکلات، همچنان ظرفیت بالایی برای رشد و پیشرفت دارد. با برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های دولتی و افزایش آگاهی تولیدکنندگان از اصول بازاریابی و طراحی مدرن، این صنعت می‌تواند به یکی از قطب‌های مهم تولید و صادرات پوشاک در کشور تبدیل شود. تمرکز بر نوآوری، استفاده از نیروی کار متخصص و بهبود شرایط تولید می‌تواند مسیر این صنعت را به سمت پیشرفت و موفقیت هموار کند.
باتوجه به اهمیت این صنف در اشتغال‌زایی و تامین نیازهای مردم، با سمیه ظریفیان‌هویدا، رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و خیاطان مشهد، جواد حسین‌پور، نائب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و خیاطان مشهد و ریحانه و زینب ابراهیمی، مدیرعامل و مدیراجرایی یک مرکز آموزش و طراحی حوزه پوشاک به گفت‌وگو پرداختیم.
ایسنا: چالش‌ها و وضعیت صنعت پوشاک در مشهد را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ظریفیان‌هویدا: یکی از عمده مشکلات ما بحث فروش پایین است؛ پوشاک مظلوم‌ترین صنف واقع شده زیرا فروش این محصولات به دلیل توانایی پایین مردم برای تهیه پوشاک دچار مشکل شده و در سبد خرید مردم جزء کالا و نیاز درجه دو است. افراد برای اقلام اصلی بیشتر هزینه می‌کنند و تهیه پوشاک وابسته به تغییر فصل و اعیاد شده است.
از طرفی به دلیل نوسان قیمت و افزایش قیمت دلار و اینکه اکثر مواد ما بر پایه مواد خارجی است و بالا رفتن دستمزد کارگر همگی بر افزایش قیمت پوشاک تاثیر دارد، هزینه ما زیاد شده است. رقابت ناسالمی وجود دارد که بر سطح فروش پوشاک موثر است و در نتیجه به تولید برمی‌گردد.
مشکلات حوزه تولید در حال حاضر تامین مواد اولیه، سرمایه در گردش و تسهیلات بانکی است که متاسفانه چندین سال است تسهیلات تبصره ۱۸ متعلق به تولیدکنندگان، مسدود شده و پرداخت نمی‌شود و خیلی محدود در حوزه اصناف این اتفاق رخ می‌دهد، با توجه به اینکه بیشترین اشتغال‌زایی و تولید پوشاک در حوزه اصناف است.
کالای قاچاق با قیمت و کیفیت پایین وارد می‌شود؛ اگر می‌توانستیم رسما برندهایی در کشور داشته باشیم چشم و نگاه مردم با کیفیت خوب آشنا می‌شد ولی اکنون متاسفانه کالای ضعیف وارد می‌شود و از طرفی شرایط در تمام نمایشگاه‌های دنیا برای شرکت کردن ایرانیان مقداری سخت است. دسترسی‌ها به مد و تکنولوژی روز برای تولیدکننده ما دشوار شده است.
ما دائم تولیدکننده خود را به خصوص در حوزه پوشاک تحت فشار قرار می‌دهیم؛ با توجه به قانون ارزش افزوده شما در نظر بگیرید یک تولیدکننده چطور می‌تواند ارزش افزوده کالا را بدهد وقتی رقابت به سمتی رفته که کالا با حداقل سود باید به صورت عمده به فروش برسد. ۱۰ درصد قیمت باید برای مالیات پرداخت شود و این فشار بسیار سنگینی است که از دی ماه ۱۴۰۲ در حال اجرا است و تمام تولیدکنندگان ما مشمول این قانون شده‌اند.
از طرفی قوانین کار مانند بیمه تامین اجتماعی هرروز فشار می‌آورد، ما موافق هستیم که قانون درست اجرا شود اما مشکل اصلی این است که در فصل کاری، کارگر مورد نیاز است و کارگر اول فصل کار را ترک کرده و می‌رود؛ در گذشته قانون به این صورت بود که سنوات کارگر پرداخت نمی‌شد اما اکنون طبق قانون کار تا آن لحظه که کارگر حضور داشته و به میل خود کار را رها کرده و رفته است، کارفرما موظف است تا آخرین ساعت کاری ایشان که در کارگاه حضور داشته سنوات، عیدی و پاداش آن را پرداخت کند؛ هیچ سودی برای کارفرما وجود ندارد و این مشکل اصلی ما است.
قانون تامین اجتماعی همیشه وجود داشته و اگر بیمه کارگر کمتر رد شود جریمه دو برابری در همه صنایع برای کارفرما وجود دارد و تقریبا حدود ۲ ماه است که قانونی تصویب شده که شکایت کارگر در اداره کار، به بیمه برای خسارت می‌آید. مبلغ دوبرابری برای خسارت به حساب سازمان تامین اجتماعی می‌رفت و فرد مشمول بیمه می‌شد اما این مبلغ اکنون ۵ برابر شده است.
اشتغال‌زایی ۵ برابری واحد پوشاک نسبت به واحد صنعتی
بحث پوشاک اکنون در کشور ما بسیار اشتغالزا است. برای تولید ۱۰ تن پارچه نساجی، ۴۰ نفر نیرو نیاز است و برای اینکه این ۱۰ تن پارچه به پوشاک تبدیل شود به ۲۰۰ نفر نیرو نیاز دارد. به جرئت می‌توان گفت که در یک واحد پوشاک اشتغال‌زایی پنج برابر بیشتر از یک واحد صنعتی است.
صنعت نساجی نیاز به نیروی زیادی دارد زیرا بسیاری از قسمت‌های آن دستی انجام می‌شود. چرخ خیاطی زمانی استارت می‌خورد که یک نیرو و کاربر برای آن قرار گیرد. صنعت نساجی حساسیت بیشتری نسبت به سایر صنایع دارد زیرا یک‌سری ظرافت‌های مخصوص خود را داشته و نیازمند اپراتور مخصوص خود است.
نگاه کارگاهی به پوشاک وجود دارد
جواد حسین‌پور: نگاه ما به پوشاک صنعتی نیست و بیشتر نگاه کارگاهی است. در مشهد طی دو دهه گذشته سرانه واحدهای صنعتی پوشاک حتی یک درصد رشد نداشته است. در نگاه صنعتی، ساختار و علمی است که سلسله مراتب در آن وجود دارد اما در نگاه صنفی و کارگاهی، بیشتر نگاه تیمی است یعنی هر فردی طبق هوش هیجانی و لیاقت خود رشد کرده و بالا می‌آید و نگاه ساختاری وجود ندارد. عدد و رقم معمولا در واحد صنفی وجود ندارد و در نگاه صنعتی، نگاه درازمدت و کلان‌تر وجود دارد.
عدد و رقمی در حوزه پوشاک نداریم، اطلاعاتی نیست که چند واحد صنفی با چه ظرفیت وجود دارد. عدد غیر واقعی وجود دارد. در مشهد ۳۰۰۰ واحد تولیدی پوشاک وجود دارد اما اطلاع نداریم این واحدها چه میزان ظرفیت و کارگر دارند. وقتی چنین نگاهی باشد که اطلاعات وجود نداشته باشد، چه کاری می‌توان انجام داد؟
در صنعت پوشاک طبقات شغلی یا رسته‌های صنفی داریم، اما هنوز شناسایی رسته‌های صنفی یکدست در ایران نداریم و نگاه جزیره‌ای وجود دارد. این مشکلات در سطح کلان و وزارت صمت وجود دارد.
ایسنا: آیا صنف پوشاک تمایل دارد رسته یکدست وجود داشته باشد؟
متاسفانه خود بدنه اعضا در دهه ۶۰-۷۰ مانده‌اند. ما باید حداقل آمارهایی را بدانیم و اکنون در همان گیر کردیم. در مشهد ۱۴۶ آموزشگاه پوشاک داریم آیا سقفی برای آن وجود دارد و بازنگری می‌شوند؟ کدام آموزشگاه ملزم است با اتحادیه جلسه بگذارد؟ مگر می‌شود آموزش از بدنه جدا شود؟
در حوزه اصناف پیشرفت داشتیم و تعداد واحدهای تولیدی افزایش یافته، زیرا واحدهای تقریبا بزرگ به واحدهای خرد تبدیل شده است. عددی از تعداد واحدهای تولیدی که از منابع بانکی استفاده کرده‌اند نداریم. صنف پوشاک مشهد کمترین میزان پرداخت مالیات در بین اصناف دیگر را دارد. نساجی و پوشاک کماکان با هم یکی در نظر گرفته می‌شوند. نمی‌توان آمار نساجی و پوشاک را با هم اختلاط کرد.
ایسنا: آیا ساختار صنعت پوشاک سنتی است؟
اگر قبول کنیم که این صنعت ساختار دارد، بله. در حالی که ما معتقد هستیم ساختار وجود ندارد. اگر ساختار دارد چرا یک‌چهارم ظرفیت تولیدکنندگان ما همیشه خالی است؟ یک‌چهارم نیاز پوشاک را مجبور هستیم که وارد کنیم، زیرا تولیدکننده نمی‌تواند تامین کند اما از طرفی یک‌چهارم ظرفیت خالی وجود دارد. عدد صادرات پوشاک ما برای سال ۹۶ است. چشم‌انداز صادرات پوشاک ایران ۱۰۰ میلیون دلار است اما به همین میزان صادرات غیررسمی داریم.
ایسنا: از نگاه تدریس در حوزه پوشاک چه چالش‌هایی وجود دارد؟
زینب ابراهیمی: یکی از دلایلی که این حوزه پیشرفت نکرده و همه با هم مشکل دارند این است که این حوزه آموزش درست ندیده است. همه طبق روال قبل قدیم که یک نفر خیاط بوده، به همان بسنده کرده است.
در دنیای اکنون آموزش‌های زیادی وجود دارد اما حتی به صورت رایگان افراد خود را به روز نکرده‌اند. ما متوقف شده‌ایم و تمام مدل‌ها کپی از روی هم است. اکنون اکثر فروشندگان، فروش ندارند زیرا مدل درستی وجود ندارد.
عدم استفاده از طراح در حوزه پوشاک
ریحانه ابراهیمی: رسالت ما این است که افراد را وارد بازار کنیم. متاسفانه به خصوص در شهر مشهد طی تحقیقات انجام شده خیلی از افراد از طراح استفاده نکرده و به صورت سنتی کار خود را انجام می‌دهند.
هرجا صحبت کردیم در برابر آموزش دیدن و به روز شدن خود مقاومت دارند، بسیار اندک در آموزشگاه‌ها می‌بینیم که افراد به صورت تخصصی و درست آموزش ببینند و صرفا دنبال مدرک هستند. چرا باید نیرو جوان در صنعت مد و پوشاک حضور پیدا کند وقتی به آن بها نمی‌دهند.
چرا باید طراحی وقتی می‌تواند از روی یک طرح دیگر کپی کرده و کار خود را به فروش برساند، بخواهد مورد جدیدی طراحی کند؟ این نقص بزرگی است که فرد آموزش ببیند اما در خود نمی‌بیند که طرح خود را اجرا کند.
ایسنا: چه میزان می‌توان سلایق مشتریان ایرانی را تامین کرد؟ به طوری که نیاز در فرد ایجاد کرده و آن را به یک خواسته تبدیل کنید.
زینب ابراهیمی: اگر بها داده شود افراد طی دوره‌ای که در آموزشگاه تحت آموزش قرار می‌گیرند، واحدی به نام تحقیقات بازار پشت سر می‌گذارند. به عنوان مثال یک طراح بر اساس محدوده‌ای مانند سجاد یا احمدآباد تحقیقات بازاری را انجام می‌دهد. ما دانشگاه و مدرسه درستی نداریم که افراد را وارد بازار کار کنند.
ریحانه ابراهیمی: ما انجمن طراحان نداریم. اگر این امر بین همه جا بیفتد که انجمن طراحان تشکیل شود و به کارخانجات تولید معرفی شوند، خیلی راحت‌تر می‌توان این سطح از آموزش را افزایش داد.
ایسنا: مشکلات و چالش‌های صنعت پوشاک را آیا تنها ایران دارد یا همه دنیا شامل این مشکلات می‌شوند؟ پیامدهای چالش و مشکلات موجود در این صنعت چیست؟ آیا در کیفیت کالا تاثیر دارد یا خیر؟
ظریفیان: مشکلاتی مانند مالیات مشکل ایران است اما متاسفانه مرکز پژوهشی نیست که آمار و اطلاعاتی از سایر کشورها داشته باشیم. تا وقتی اطلاعات و آمار درستی نیست چگونه می‌توان برنامه‌ریزی کرد. به قدری بی‌نظمی در این حوزه عادی شده که هیچکس نسبت به آن اعتراض نمی‌کند. زمانی که افراد پروانه می‌گیرند باید به فکر این باشیم که چه نگاهی داریم؟ نگاه سامان دادن یا مجوز دادن به افراد؟
به طور مثال برای صنعت ساختمان باید از شهرداری مجوز گرفت و اعلام می‌شود که چه میزان طبقه باید بسازد و تمام روال در سامانه نظام مهندسی وجود دارد. اما شما در نظر بگیرید پروانه پوشاک بخواهید دریافت کنید، به کافی‌نت مراجعه کرده و ظرف یک هفته پروانه دریافت می‌کنید. وارد بازار پوشاک شده بدون اینکه اطلاعاتی در این حوزه داشته باشید. در سامانه ذکر نشده که باید دوره‌ای جهت آشنایی با طراحی و غیره برگزار شود.
وضعیت صنعت پوشاک مساعد نیست
مشهد قطب تولید پوشاک است؛ باید اطلاعات را داشته باشیم و آمار دقیق از واحدهای تولیدی باشد تا بتوان به مشکلات آن رسیدگی کرد. حال صنعت پوشاک خیلی خراب است، هرروز موسسه و دانشجو به این حال خراب تزریق می‌کنیم اما چه برنامه‌ای برای آن داریم؟ کشورهایی مانند ترکیه و چین سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما ما فقط درجا می‌زنیم.
ما ۳۰۰۰ واحد پوشاک داریم که حتی اگر در میزان کم ۵ تا ۱۰ نفر در این واحدها مشغول به کار باشند، حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر شاغل در این حوزه وجود دارد. واقعا اشتغال‌زایی به این میزان چیزی نیست که از کنار آن بخواهیم بی‌تفاوت بگذریم.
ایسنا: این اوضاع و عدم ساماندهی چقدر بر کیفیت تاثیرگذار است؟
کیفیت مقوله‌ای گسترده بوده که به نیاز مشتری مربوط می‌شود و به طور مثال با سیاست‌گذاری‌های ترکیه، دیدگاه‌ها نسبت به صنعت پوشاک این کشور مثبت شده است در صورتی که تمام پوشاک این کشور دارای مرغوبیت درجه یک نیست و ایجاد این دیدگاه در ذهن مخاطب حتی در خارج از مرزهای این کشور دستاورد سیاست‌گذاری‌های درست و هوشمندانه دولت بوده که در حقیقت با حمایت، تعریف استانداردهای مطلوب و ورود فناوری‌های نوین این مهم رخ داده است.
کشور ترکیه در مسیر استاندارهای جهانی صنایع نساجی و پوشاک حرکت کرده که ماحصل آن برندسازی گسترده در این کشور شده است و اگر به دنبال ارتقای صنعت پوشاک ایران هستیم، باید به سیاست‌گذاری‌ها و خط مشی صنعت نساجی بیش از پیش توجه شود.
در ایران پوشاک به طور صنعتی اداره نمی‌شود و استانداردها و کنترل کیفیت دقیقی وجود ندارد زیرا که مقیاس و معیاری علمی برای سنجش عملکرد صنعت نساجی و پوشاک وجود ندارد و همچنین پوشاک ایران توانایی ورود به بازارهای جهانی را به همین دلیل ندارد.
پایه‌های تکنولوژی، علم و فناوری در این حوزه وجود نداشته اما با اقداماتی نظیر افزایش واردات مواد اولیه و شناسایی واحدهای برتر و نمونه، می‌توانیم گسل عمیق پوشاک ایران را به استانداردهای جهانی نزدیک کنیم. کوچک‌ترین اقدام در راستای بهبود کیفیت صنعت پوشاک، شناسایی و حمایت از واحدهای برتر با اقداماتی نظیر ارائه تسهیلات و کمک به وارادات مواد اولیه است و قدمی کوچک برای صادراتی کردن پوشاک برداریم.
انتهای پیام