سیدحسن مهدیخانی سروجهانی به‌مناسبت روز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: خواجه نصیرالدین طوسی که نام او «ابوجعفر محمدبن‌حسن طوسی» است به القابی مانند استاد البشر، محقق طوسی و خواجه شناخته می‌شود، او ریاضیدان بزرگ، فیلسوف، متکلم بزرگ در علم فقه و نجوم و همچنین در علم اخلاق سرآمد بوده و به شعر و شاعری پرداخته است.
این دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی خاطرنشان کرد: ابن خلدون که خود از دانشمندان بزرگ سده هشتم و اوایل سده نهم هجری محسوب می‌شود، خواجه نصیر و امام فخر رازی را از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی دانسته است، علامه حلی از شاگردان خواجه نصیر راجع به استاد خود گفته است که بهترین فرد زمانه خود در علوم عقلی و نقلی بوده و با اخلاق‌ترین فردی است که تاکنون دیده است.
وی با بیان اینکه پرفسور سید حسین نصر از محققان زمان معاصر است، گفت: وی درباره دانشمندان متفکر و اندیشمند در تاریخ و تمدن اسلامی تحقیقات زیادی انجام داده و بیشتر این دانشمندان بزرگ را با آثار و افکار و اندیشه‌های‌شان شناخته است، او راجع خواجه نصیر می‌گوید بی‌تردید اگر تمام قلمرو علوم، فلسفه و هنرها را روی هم در نظر بگیریم بعد از ابن‌سینا بزرگ‌ترین چهره در جهان اسلام خواجه نصیر است. هرچند ابوریحان بیرونی هم جامع العلوم بوده و در علوم مختلف تبحر داشته است و چناچه جرج سارتن، ابوریحان بیرونی را بزرگ‌ترین دانشمند سده پنجم هجری و حتی از جهاتی نسبت به ابن‌سینا ارجح دانسته است.
مهدیخانی بیان کرد: در خصوص فعالیت‌های علمی خواجه نصیر باید بگوییم او در زمانه‌ای می‌زیست که تمدن اسلامی رو به ضعف و انحطاط گذاشته بود و با حمله مغول به سرزمین‌های اسلامی، ویرانی، تخریب، یأس و ناامیدی در جامعه سایه انداخته بود؛ وی در چنین زمانی توانست اعتماد هلاکوخان را به دست آورد و در دربار وی جایگاه پیدا کند و خدماتی علمی خود را ارائه دهد.
وی گفت: از آنجا که خواجه نصیر سرپرستی اوقاف را برعهده داشت از این طریق توانست برای فعالیت‌های علمی از وقف استفاده کند. همچنین هلاکوخان را متقاعد کرد تا رصد خانه‌ای را در مراغه بنا کند که به بنای آن تا به امروز آسیبی نرسیده است و دستاوردهایی در علم نجوم در تمدن اسلامی وجود دارد که خواجه نصیر و شاگردانش در رصدخانه مراغه انجام دادند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین بیان کرد: دستاوردها و نظریاتی که توسط خواجه نصیرالدین طوسی و شاگردانش مطرح شد زمینه‌ای برای فعالیت‌های علم نجوم و ستاره‌شناسی در اروپا را فراهم کرد، افرادی مانند کپلر و کوپرنیک بر اساس نظریاتی که خواجه نصیرالدین و منجمان اسلامی مطرح کرده بودند این مسیر را ادامه دادند.
خواجه نصیرالدین مدیریت رصدخانه مراغه را برعهده داشت
وی تصریح کرد: خواجه نصیرالدین مدیریت رصدخانه مراغه را برعهده داشت و با نفوذی که در دستگاه ایلخانی به دست آورده بود از دانشمندان، بویژه ریاضیدانان برای فعالیت‌های علمی، تدریس و تحصیل علوم، بویژه نجوم و ریاضیات دعوت کرد. خواجه نصیر طوسی آثاری به زبان عربی و فارسی در علم ریاضیات، نجوم، کلام، فقه، فلسفه و رشته‌های مختلف تألیف کرده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: خواجه نصیرالدین طوسی شرحی را بر آثار ریاضیدانان یونانی از اقلیدس تا بطلمیوس نوشته و همچنین کتاب‌های جداگانه‌ای در ریاضیات و نجوم تألیف کرده است. در ریاضیات اثر او به نام «شکل‌القطاع» معروف است، این کتاب بعدها مورد مراجعه ریاضیدانان و دانشمندان در غرب اروپا قرار گرفت. خواجه نصیر در نجوم نقدهایی بر نظریات بطلمیوس نوشته و طرح افلاکی تازه‌ای را پیشنهاد کرده، همچنین او در تألیف زیج مراغه مشارکت کرد که به زیج ایلخانی معروف است.
این دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی اظهار کرد: خواجه نصیرالدین طوسی در خصوص مباحث کلامی و اعتقادی، بویژه اعتقاد اسماعیلیان آثاری را تألیف کرد که در آن زمان بیشتر مورد توجه بود، همین آثار باعث شده است که از او به عنوان اسماعیلی مذهب یاد کنند اما اثبات شده که خواجه نصیرالدین طوسی مذهب امامیه داشته و شیعه اثنی عشری است. خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب «تجریدالاعتقاد» به اعتقادات شیعه پرداخته است که معروف‌ترین اثر او در علم کلام است و امروزه هم در مدارس شیعی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان کرد: خواجه نصیرالدین طوسی در تصوف سررشته داشته و ضمن تألیف اثر در این زمینه، اشعاری را نیز سروده است؛ او در تمام شاخه‌ها از کلام، فلسفه، ریاضیات آثار برجسته و مهمی را از خود بر جای گذاشته است که در اروپا بیشتر آثار نجومی و ریاضی او مورد توجه قرار گرفته ولی آثار علوم نقلی او در قسمت‌های شرقی جهان اسلام مورد توجه بوده و اثر خود را داشته است.
مهدیخانی گفت: از اساتید برجسته خواجه نصیرالدین طوسی می‌توان به کمال‌الدین محمد یونسی اشاره کرد که ریاضیات و نجوم را نزد وی، علم فقه را نزد پدر، پدربزرگ و جدش آموخته است؛ استاد دیگر او دایی وی به نام نورالدین علی بن محمد شیعی بوده است که منطق و حکمت را نزد وی فراگرفت.
وی ادامه داد: شاگردان زیاد و برجسته‌ای را در تاریخ میشناسیم که نزد خواجه نصیرالدین طوسی تلمذ کردند که از جمله شادگران او می‌توان ابن میثم بحرانی را نام برد وی فیلسوف، ریاضیدان، متکلم و فقیه بوده و کسی است که شرحی را بر نهج‌البلاغه نوشته است.
عضو هئیت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قزوین اظهار کرد: از شاگردان معروف او می‌توان به علامه حلی اشاره کرد که در ترویج اعتقادات شیعی در عصر ایلخانی مؤثر بود و از متکلمان بزرگ شیعه است که آثار خواجه نصیرالدین را شرح داده است. از شاگردان دیگر خواجه نصیرالدین می‌توان قطب‌الدین شیرازی را نام برد او پزشکی و طبابت هم می‌کرد و آثاری را در شرح کتاب‌های ابوعلی سینا نگارش کرده است.
وی بیان کرد: از شاگردان دیگر خواجه نصیرالدین طوسی ابن فوطی است که مورخ بزرگ در سده هشتم هجری است، ابن فوطی، حنبلی مذهب بوده است و آثاری را در تاریخ به یادگار گذاشته، از آثار او می‌توان به کتاب‌های معجم اشاره کرد که نوعی فرهنگ‌نامه است و ابن فوطی در این زمینه صاحب قلم و سبک بود، از جمله آثار وی می‌توان به معجم‌الاداب اشاره کرد. معجم شرح حال دانشمندان در علوم مختلف است که به صورت حروف الفبا نگارش می‌شود.
مهدیخانی در پایان یادآور شد: از دیگر شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی می‌توان به حکم‌الدین استرآبادی و کمال‌الدین اخلاطی اشاره کرد که هر یک تأثر بسزایی را در تاریخ تفکر اسلامی داشتند.
انتهای پیام