یکی از مهم‌ترین این آیین‌ها، خانه‌تکانی است که مدتی می‌شود در بسیاری از خانه‌های ایرانیان به خصوص در خراسان رضوی آغاز شده است. در واقع خانه‌تکانی، به‌عنوان یکی از آداب اساسی پیش از نوروز، در شهرستان‌های خراسان رضوی با دقت و حساسیت خاصی انجام می‌شود. این آیین به‌عنوان نمادی از پاک‌سازی و نو شدن، به خانواده‌ها این امکان را می‌دهد که با روحیه‌ای تازه و انرژی مثبت به استقبال سال جدید بروند.
جواد روشندل پژوهشگر فرهنگ عامه در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه خانه‌تکانی یکی از سنت‌های دیرینه و زیبا در فرهنگ ایرانی است که قبل از فرا رسیدن سال جدید انجام می‌شود، اظهار کرد: خانه‌تکانی معمولاً از چند هفته قبل از نوروز آغاز می‌شود. خانواده‌ها به تدریج به تمیز کردن بخش‌های مختلف خانه می‌پردازند.
وی افزود: این آیین نه تنها به عنوان یک عمل برای پاک‌سازی فیزیکی منزل، بلکه به عنوان نمادی از نو شدن، تازه شدن و از بین بردن انرژی‌های منفی نیز شناخته می‌شود.
روشندل گفت: خانه‌تکانی در واقع به معنای پاک‌سازی و مرتب‌سازی خانه است که در آستانه سال نو انجام می‌شود. این سنت به دلایل مختلفی از جمله نو شدن و تجدید روحیه، آمادگی برای استقبال از مهمانان، رفع انرژی‌های منفی و تقویت روابط خانوادگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وی با بیان اینکه با پاک‌سازی منزل، افراد احساس تازگی و نو شدن پیدا می‌کنند که این حس در آغاز سال نو بسیار مهم است، اظهار کرد: نوروز زمان دید و بازدید و مهمانی است. خانه‌تکانی باعث می‌شود که خانه آماده پذیرایی از مهمانان باشد و فضایی خوشایند و دلپذیر فراهم کند.
پژوهشگر فرهنگ عامه با اشاره به اینکه پاک‌سازی و مرتب‌سازی خانه به نوعی به معنای دور کردن انرژی‌های منفی و ایجاد فضایی مثبت و شاداب است، بیان کرد: خانه‌تکانی معمولاً به صورت جمعی و با مشارکت اعضای خانواده انجام می‌شود که باعث تقویت روابط خانوادگی و همکاری میان افراد می‌شود.
خانه‌تکانی نمادی از نو شدن و استقبال از سال جدید
وی با بیان اینکه در خانه‌تکانی اغلب تمامی اعضاء خانواده مشارکت دارند، گفت: خانه‌تکانی در نوروز یکی از زیباترین و مهم‌ترین سنت‌های ایرانی است که نمادی از نو شدن و استقبال از سال جدید است.
روشندل در ادامه به فرهنگ و سنت‌های مرتبط با خانه‌تکانی اشاره و اظهار کرد: خانه‌تکانی در ایران به خصوص شهرهای خراسان رضوی به عنوان یک سنت فرهنگی عمیق ریشه‌دار است و در مناطق مختلف با روش‌ها و رسم‌های خاص خود انجام می‌شود.
وی در خصوص برخی از این سنت‌ها گفت: پخت و پز غذاهای سنتی یکی از این سنت‌ها است، در بسیاری از مناطق، به ویژه در روزهای پایانی سال، خانواده‌ها اقدام به پخت غذاهای سنتی می‌کنند که این خود بخشی از آیین خانه‌تکانی است.
پژوهشگر فرهنگ عامه افزود: در برخی مناطق، پس از اتمام خانه‌تکانی، مراسم و جشن‌های کوچکی برگزار می‌شود که به نوعی جشن نو شدن و آغاز سال نو است.
وی افزود: خانه‌تکانی مراحلی دارد که شامل تمیز کردن کلیه فضاهای خانه مانند گردگیری، جارو کردن و شست‌وشوی دیوارها و سقف‌ها است.
روشندل با اشاره به اینکه در خراسان، فرش‌ها اهمیت خاصی دارند و خانواده‌ها برای تمیز کردن آن‌ها وقت و انرژی زیادی صرف می‌کنند، همچنین تمامی لوازم خانگی، ظروف و وسایل تزئینی نیز باید تمیز شوند تا خانه جلوه‌ای تازه و زیبا پیدا کند.
وی خاطرنشان کرد: خانه‌تکانی نه تنها به لحاظ ظاهری باعث زیبایی خانه می‌شود، بلکه از نظر روانی نیز تأثیر مثبتی بر اعضای خانواده دارد. این فعالیت جمعی باعث تقویت روابط خانوادگی و ایجاد حس همبستگی می‌شود.
شیرینی‌پزی، یکی دیگر از رسوم رایج در آستانه نوروز
این پژوهشگر فرهنگ عامه یکی دیگر از رسوم رایج در آستانه نوروز را شیرینی‌پزی دانست و گفت: خانواده‌ها معمولاً در روزهای پایانی سال به تهیه شیرینی‌های مخصوص نوروز می‌پردازند. در خراسان رضوی، تنوع شیرینی‌ها بسیار زیاد است و هر منطقه‌ای ممکن است شیرینی خاص خود را داشته باشد.
وی از سوهان، کیک‌ها و کلوچه‌ها و باقلوا به عنوان مهم‌ترین شیرینی‌های نوروزی نام برد و افزود: شیرینی‌پزی در خراسان رضوی یک سنت خانوادگی است، شیرینی‌پزی معمولاً به‌صورت جمعی و با همکاری اعضای خانواده انجام می‌شود. این فعالیت نه‌تنها باعث ایجاد عطر و طعم دلپذیر در خانه می‌شود، بلکه بهانه‌ای برای جمع شدن و برگزاری دورهمی‌های خانوادگی است.
روشندل در ادامه گفت: آیین‌ها و رسوم نوروز در خراسان رضوی نه‌تنها نمایانگر فرهنگ و تاریخ غنی این منطقه است، بلکه به‌عنوان نمادهایی از زندگی جدید، امید و شادی در دل مردم جا دارد.
وی افزود: خانه‌تکانی، شیرینی‌پزی، خرید لباس نو و چیدن سفره هفت‌سین، همگی بخشی از این سنت‌ها هستند که به‌طور مشترک باعث ایجاد فضایی شاد و پرانرژی در آستانه سال نو می‌شوند. این آداب و رسوم نه‌تنها به حفظ فرهنگ و هویت ایرانی کمک می‌کند، بلکه به تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی نیز می‌انجامد و یادآور ارزش‌های انسانی و محبت در جامعه است.
این پژوهشگر فرهنگ عامه بیان کرد: نوروز در خراسان رضوی، جشن زندگی و نویدبخش بهار و امید برای آینده‌ای روشن است.
انتهای پیام