درگیری‌های مدرن به شکلی فزاینده، پیچیده و چندبعدی شده‌اند؛ جنگ ترکیبی (Hybrid Warfare) با ترکیب ابزارها و تاکتیک‌های نظامی و غیرنظامی، مرزهای سنتی بین جنگ و صلح را کمرنگ کرده و چالش‌های جدیدی برای امنیت ملی و بین‌المللی ایجاد کرده است و در این میان، ظرفیت‌های فرهنگی و رسانه‌ها به عنوان ابزارهای قدرتمند، نقش محوری در این نوع جنگ ایفا می‌کنند.

جنگ ترکیبی با گسترش افقی میدان نبرد، حوزه‌های مختلف را در هم می‌آمیزد و آن را به عرصه‌های تخصصی و مستقل تبدیل می‌کند.

این رویکرد شامل استفاده همزمان از ابزارهای نظامی، اطلاعاتی، دیپلماسی، اقتصادی و فرهنگی است؛ اطلاعات غلط و عملیات سایبری برای تضعیف اراده سیاسی و ایجاد بی‌ثباتی به کار می‌روند؛ تحریم‌های اقتصادی و فشارهای مالی به عنوان ابزارهای غیرنظامی، اقتصاد کشور هدف را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال به عنوان ابزارهای نرم، افکار عمومی را هدایت و دستکاری می‌کنند و ظرفیت‌های فرهنگی مانند هنر، ادبیات و میراث تاریخی برای تقویت روحیه ملی و مقابله با پروپاگاندا استفاده می‌شوند و لذا همین همپوشانی و هم‌افزایی میان ابزارهای مختلف، پیش‌بینی و مقابله با جنگ ترکیبی را دشوار می‌سازد.    

از طرفی، رسانه‌ها و فرهنگ به عنوان دو رکن اساسی در جنگ ترکیبی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی به افکار عمومی و تقویت یا تضعیف روحیه ملی دارند؛ رسانه‌ها به عنوان سلاح نرم در جنگ ترکیبی می‌توانند اطلاعات غلط و اخبار جعلی برای ایجاد تردید و بی‌ثباتی در جامعه منتشر کنند، از شبکه‌های اجتماعی برای بسیج افکار عمومی علیه دولت یا نهادهای حاکمیتی استفاده کنند، اقدام به ایجاد شکاف‌های اجتماعی از طریق تبلیغات هدفمند و دستکاری ادراکات کنند یا این که از ظرفیت‌های فرهنگی به عنوان سپر دفاعی بهره گرفته و منجر به تقویت هویت ملی، مذهبی و انسجام اجتماعی از طریق هنر، ادبیات و میراث فرهنگی شوند، همچنین از نمادها و روایت‌های فرهنگی برای مقابله با روایت‌های دشمن استفاده کرده و جبهه فرهنگی و رسانه‌ای واحد برای مقاومت در برابر تهاجم‌های دشمن ایجاد کنند.

در این میان برای مقابله مؤثر با جنگ ترکیبی، تشکیل یک جبهه واحد رسانه‌ای و فرهنگی، یک اقدام ضروری است چرا که چنین جبهه‌ای می‌تواند با هماهنگی بین نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها و سازمان‌های امنیتی، به عنوان یک قرارگاه عملیاتی عمل کند.

اهداف این جبهه نیز مشتمل بر هماهنگی در انتشار اطلاعات؛ جلوگیری از انتشار اخبار متناقض با ایجاد یک روایت واحد و قوی، مقابله با اطلاعات غلط؛ شناسایی اخبار جعلی دشمن و خنثی سازی با ایجاد شفافیت و اخبار درست، تقویت روحیه ملی مذهبی؛ با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی برای ایجاد امیدآفرینی و انسجام در جامعه و کسب اعتماد، هماهنگی بین‌رسانه‌ای در کشور و همچنین همکاری با رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی سایر کشورها برای مقابله با تهدیدات فرامرزی، است.

البته جنگ ترکیبی به دلیل ماهیت چندوجهی و غیرخطی خود، چالش‌های منحصر به فردی ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به عدم شفافیت و ابهام با توجه به این که اقدامات اغلب در «مناطق خاکستری» و جایی که مرز بین جنگ و صلح نامشخص است، انجام می‌شوند؛ انکارپذیری با نظر به این که بازیگران مهاجم از روش‌های غیرمستقیم یا حملات سایبری غیرقابل ردیابی استفاده می‌کنند تا مسئولیت اقدامات خود را انکار کنند؛ و وابستگی متقابل حوزه‌ها به عبارتی دیگر این که شکست در یک حوزه (مانند جنگ اطلاعاتی) می‌تواند به سرعت به حوزه‌های دیگر (مانند امنیت ملی یا اقتصاد) سرایت کند، اشاره کرد.

نکته حائز اهمیت دیگر در این مقوله این است که جنگ ترکیبی به عنوان یک تهدید جدی و چندوجهی، نیازمند پاسخ‌های جامع و هماهنگ است. پیروزی در این نوع جنگ مستلزم درک عمیق از ماهیت آن، توانایی پیش‌بینی و پیشگیری از حملات و پاسخگویی مؤثر در همه ابعاد است.

در این میان، ظرفیت‌های فرهنگی و رسانه‌ها به عنوان ابزارهای کلیدی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تقویت مقاومت ملی و مقابله با تهدیدات ترکیبی ایفا می‌کنند.    

و اما پیشنهادات؛

۱. تشکیل جبهه واحد رسانه‌ای و فرهنگی:

- ایجاد یک قرارگاه عملیاتی متشکل از نهادهای فرهنگی، رسانه‌ها و سازمان‌های امنیتی برای هماهنگی در انتشار اطلاعات و مقابله با پروپاگاندا.   

- توسعه استراتژی‌های رسانه‌ای برای تقویت روایت‌های موثر  و خنثی‌سازی روایت‌های دشمن.   

۲. تقویت ظرفیت‌های فرهنگی:  

- استفاده از هنر، ادبیات و میراث فرهنگی برای تقویت هویت ملی، مذهبی  و انسجام اجتماعی.   

- حمایت از تولیدات فرهنگی که امنیت، امید، ایثار، مقاومت، شهادت، استکبار ستیزی و ایستادگی در برابر تهدیدات را ترویج می‌کنند.   

۳. ارتقاء سواد رسانه‌ای و فرهنگی: 

- آموزش شهروندان درباره تاکتیک‌های جنگ ترکیبی به ویژه در زمینه اطلاعات غلط و پروپاگاندا.    

- افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت فرهنگ و رسانه در مقابله با تهدیدات نوظهور.   

۴. سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش:   

- توسعه برنامه‌های آموزشی تخصصی برای مقابله با جنگ ترکیبی در حوزه‌های فرهنگی و رسانه‌ای.   

- حمایت از پژوهش‌های دانشگاهی و مراکز مطالعاتی برای تحلیل و پیش‌بینی تهدیدات نوظهور.   

۵. تقویت همکاری‌های بین‌المللی:   

- ایجاد سکوهای  مشترک برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات و تجربیات در مورد تهدیدات ترکیبی.   

- هماهنگی سازمان‌های داخلی و بین‌المللی برای مقابله با تهدیدات فرامرزی.   

۶. هم افزایی نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای همسو در داخل کشور در جهت تولید محتواهای اثرگذار 

در پایان؛ جنگ ترکیبی به عنوان یک پدیده نوظهور، نیازمند رویکردی جامع و چندبعدی است و تنها با درک عمیق از ابعاد این تهدید و اتخاذ استراتژی‌های پیشگیرانه و پاسخگو، می‌توان از امنیت ملی و بین‌المللی در برابر این چالش‌های پیچیده محافظت کرد و در این مسیر، ظرفیت‌های فرهنگی و رسانه‌ها به عنوان ابزارهای قدرتمند، نقش کلیدی در تقویت مقاومت ملی و مقابله با تهدیدات ترکیبی ایفا می‌کنند.

انتهای پیام