پیر شالیار پیری از موبدان عبدالقادر گیلانی، شخصیتی اساطیری در فرهنگ مردم هورامان کە بە عنوان نمادی از دانش و عرفان و شفاگری در بین مردم شناختە شدە است.
این آیین باستانی روز چهارشنبه (۱۰ بهمن) در روستای تاریخی هورامان با برنامەای بە نام "کڵاو ڕۆچنە" آغاز و پس از سە روز اجرا امروز جمعە بە پایان رسید.
مراسم عروسی "پیر شالیار" هر ساله در اواسط زمستان برگزار می‌شود، این مراسم مصادف با زمانی است که همیشه کوه‌های اورامان و جاده‌های منتهی به آن پوشیده از برف است و سختی راه رسیدن به هورامان را دوچندان می‌کند.
هر چند که سوز سرمای هوای بهمن ماه به استخوان می‌رسد، اما نه سرما و نه برف و بوران مانع از برگزاری این آیین باستانی نیست، این مراسم از آنجایی کە این آیین با اعتقاد و سنت مردم هورامان پیوندی دیرینه دارد و همچنین بە دلیل احترامی کە مردم هورامان برای پیر عرفانی خود قائل هستند، هرسالە برگزار می‌شود.
اگر در این فصل سال و به قصد دیدن آیین باستانی پیر شالیار به هورامان سفر کنید، مردم بسیاری را می‌بینید که گرد هم جمع شده و بام خانه‌ها نیز مملو از گردشگرانی است که برای دیدن این مراسم به هورامان آمده‌اند، در آن میان آنچه که نظر همه حاضران را به خود جلب کرده "حلقه رقص دراویش" است.
صدای دف، ذکر و رقص سماع دراویش می‌آید، دست در دست هم با آن چهره نورانی و ریش و موهای بلند خود در بزم عارفانه‌ای به ذکر آمده‌اند و دیدن این تصویر بی‌ریا و عارفانه نور و روشنی را به قلب گردشگران و مردمی که برای شرکت در این مراسم آمده‌اند، ساطع می‌کند.
این حلقه رقص فقط خاص دراویش نیست، از پیر و جوان تا کودک و نوجوان می‌توانند دست در دست دراویش به حلقه رقص بپیوندند؛ همین که رقص و پایکوبی بالا می‌گیرد، دراویش از دسته جدا شده و در وسط جمعیت به سماع مخصوص خود می‌پردازند، حرکات سریع خم و راست شدنشان، رقص موهایشان و ریش‌های بلندشان در باد آنان را از جمعیت متمایز می‌کند و شوری در جمعیت به راه می‌افتد که گویی محشر کبری به پا شده است.
پیرشالیار کیست؟
داستان پیرشالیار این اسطورە تاریخی هورامان با افسانەهای بسیاری آمیختە است و در طول سالیان دراز، بە یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی و مذهبی این منطقە تبدیل شدە است.
در افسانه‌های محلی منطقه اورامانات آمده است که شاه بخارا شرط کرده بود که هرکس دخترش را شفا دهد او را به عقد وی درمی‌آورد.
عموی پادشاه با عده‌ای از اطرافیان شاه به سمت هورامان می‌روند تا شابهار خاتون را برای شفا گرفتن نزد پیرشالیار ببرند، در نزدیکی خانه پیرشالیار به یکباره دختر شاه شنوا می‌شود و بعد ناگهان دیوی از تنوره‌ای در آن نزدیکی نعره‌ای می‌کشد و بر زمین می‌افتد و کشته می‌شود و با کشته شدن دیو زبان دختر شاه هم باز می‌شود، با شفا یافتن "شابهار خاتون" طبق قول پادشاه دختر را به عقد پیرشالیار درمی‌آورند و جشن عروسی بزرگی برای آن دو برپا می‌کنند.
مراسم عروسی پیرشالیار کە هر سالە در اواسط زمستان برگزار می‌شود، نە تنها جشن ازدواج یک زوج کە پیوند انسان با طبیعت و تقدیر است.
برگزاری مراسم پیرشالیار
با فرارسیدن این مراسم، مردم با پوشیدن لباس‌های محلی رنگارنگ و اجرای آیین‌های سنتی، شادمانی خود را ابراز می‌کنند، این مراسم بە مدت سە روز بە طول می‌انجامد و از آئین‌های ویژەای برخوردار است.
روز اول مراسم
روز اول شروع مراسم پیرشالیار روز پر کاری برای مردم روستا است، صبح روز اول با قربانی و نذورات مردم اورامان برای پیرشالیار آغاز می‌شود.
بخشی از گوشت‌های قربانی در بین مردم روستا تقسیم و از بخشی دیگر آن آشی پخته می‌شود، مخصوص مراسم پیرشالیار که به آن آش (هولوشین و بلغور) گفته می‌شود؛ که به عقیده مردم هورامان خوردن آن متبرک است و از مواد اولیە طبیعی و با روش‌های سنتی تهیە می شوند.
سپس دراویش و مردم محلی هورامان، با لباس‌های محلی خاص منطقه هورامان، به دور مقبره پیرشالیار حلقه می‌زنند.
دف‌نوازی، ذکر، قصیده خوانی و رقص و سماع عرفانی دراویش در مقابل خانه پیرشالیار از سنت‌ها و آداب و رسوم‌های این مراسم است.
روز دوم؛ خلوتی با پیر شالیار
روز دوم مراسم برخلاف روز نخست که مراسمی جمعی و عمومی است، کاملا خصوصی و خلوتی است با پیر شالیار!
دراویش در دومین روز در مقبره پیرشالیار تجمع و به رقص و سماع عرفانی می‌پردازند و پس از خلوتی چند با این پیر عرفانی، مراسم در بعدازظهر روز دوم بار دیگر جنبه عمومی به خود می‌گیرد.
روز سوم
روز سوم و یا روز آخر مراسم، روزی است که مردم به صورت دسته جمعی در محوطه مزار پیرشالیار تجمع به ذکر و دعا می‌پردازند، همچنین پخت نانی به نام "کولیره مژگه"، شب‌نشینی در مقبره پیرشالیار و گرداندن کفش چرمی از دیگر سنت‌های این آیین باستانی است.
اهمیت مراسم عروسی پیرشالیار
مراسم پیرشالیار جدای از اینکە با فرهنگ مردم هورامان پیوندی ناگسستنی دارد، موجب حفظ هویت فرهنگی نیز هست، زیرا این مراسم، یکی از مهم‌ترین عوامل حفظ هویت فرهنگی مردم هورامان است.
همچنین این مراسم بە تقویت پیوندهای اجتماعی می‌انجامد، در این مراسم، مردم از اقوام و طوایف مختلف گرد هم می‌آیند و پیوندهای اجتماعی خود را تقویت می‌کنند.
جذب گردشگر یکی از اهمیت‌های برگزاری مراسم عروسی پیرشالیار است، این مراسم باستانی یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم منطقه هورامان است و هر ساله گردشگران زیادی را از سراسر کشور و جهان به خود جذب می‌کند.
پیام مراسم پیرشالیار
مراسم عروسی پیرشالیار تنها یک مراسم نیست، بلکە حامل پیامی از عشق، زندگی، اتحاد و همبستگی است کە هموارە بە ما یادآور می‌شود که ریشه‌های ما در تاریخ و فرهنگ کهن این سرزمین است و باید برای حفظ و پاسداری از آن تلاش کنیم.
مراسم پیرشالیار بە صورت مردمی برگزار می‌شود
گلان فرزامی، معاون میراث فرهنگی استان کردستان در گفت‌وگو با ایسنا درباره مراسم آیینی «عروسی پیرشالیار» که هر سال در نیمه زمستان برگزار می‌شود، گفت: این مراسم کاملاً مردمی برگزار می‌شود و اهالی روستا خودشان تمام تمهیدات لازم برای پذیرایی از مهمانان و مدیریت مسائل مختلف از جمله اسکان و ترافیک را برعهده دارند. جالب است که حتی مهمانان خارجی نیز برای این مراسم حضور پیدا کرده‌اند.
فرزامی در ادامە در خصوص تمهیدات امنیتی و امدادی مراسم اظهار کرد: از آنجا که مراسم مردمی است، مردم خودشان مراقبت می‌کنند، البته هماهنگی‌های لازم با فرمانداری و بخشداری انجام شده و شوراهای محلی نیز آمادگی کامل دارند. همچنین تیم‌های امدادی و آمبولانس برای مدیریت شرایط اضطراری در محل هموارە حضور دارند.
معاون میراث فرهنگی استان کردستان بیان کرد: دف‌نوازی و ذکرخوانی توسط پیروان این آیین از بخش‌های جذاب این مراسم به شمار می‌رود کە فضایی معنوی و دل‌نشین را ایجاد می‌کند.
وی ادامە داد: این آیین در سال ۱۳۹۷ در فهرست ملی میراث ناملموس ایران به ثبت رسیده است.
فرزامی اضافە کرد: مراسم عروسی پیرشالیار فرصتی است برای آشنایی با فرهنگ غنی و آیین‌های باستانی منطقه اورامان/هورامان که با حضور مردم و گردشگران از سراسر کشور و حتی نقاط مختلف جهان به یکی از رویدادهای فرهنگی مهم کردستان تبدیل شده است.
وی خاطرنشان کرد: آیین «عروسی پیر شالیار» در واقع مراسم سالگرد ازدواج یک عارف است که بین مردم ارج و قرب زیادی دارد، برگزاری این آیین از روزهای پایانی هفته اول بهمن ماه تا پنجشنبه دومین هفته بهمن ادامه دارد و شامل مراسم‌های مختلفی چون «خَبَر»، «کوته کوته»، رسم «کلاوروچنی»، مراسم «ذبح حیوانات نذری» و طبخ «هلوشین» می‌شود.
انتهای پیام