استان یزد با موقعیت جغرافیایی خاص خود در مرکز ایران و زیستگاه‌های متنوعی همچون دشت‌های بیابانی، مناطق کوهستانی و شنزارها، یکی از مناطق مهم از نظر تنوع زیستی محسوب می‌شود.
مارها به عنوان بخشی از اکوسیستم این منطقه، نقشی کلیدی در کنترل جمعیت جوندگان و حفظ تعادل زیستی ایفا می‌کنند؛ بااین‌حال، اطلاعات دقیقی درباره گونه‌های مختلف مارهای این استان و الگوهای پراکنش آن‌ها در دسترس نبود.
مارها با شکار جوندگان مانند موش‌ها و خرگوش‌ها، به کنترل جمعیت آن‌ها کمک می‌کنند. این امر باعث کاهش خسارات کشاورزی و جلوگیری از شیوع بیماری‌هایی می‌شود که جوندگان منتقل می‌کنند.
همچنین مارها به‌عنوان شکارچیان میانی در زنجیره غذایی، نقش مهمی در کنترل جمعیت حشرات، دوزیستان و سایر مهره‌داران کوچک دارند. حذف مارها از یک زیستگاه می‌تواند تعادل آن را برهم بزند و باعث افزایش غیرطبیعی طعمه‌های آن‌ها شود.
«مهدی زارع خورمیزی» رییس اداره محیط زیست شهرستان تفت در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: طبق تحقیقات انجام شده طی سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۰ که در ۱۰ شهرستان و ۳۹ منطقه مختلف استان یزد صورت گرفت، ۲۳ گونه مار شناسایی شد.
وی با اشاره به این که این تعداد، ۲۸ درصد از تمامی گونه‌های مار ایران را شامل می‌شد، گفت: مارهای شناسایی‌شده به شش خانواده اصلی شامل Colubridae، Erycidae، Lamprophiidae، Leptotyphlopidae، Typhlopidae و Viperidae تعلق داشتند.
زارع خورمیزی ضمن اشاره به این که در این میان، سه گونه مار کوتوله شرقی، مار الماسی و مار خاکی برای اولین بار در استان یزد ثبت شدند، اظهار کرد: در این مطالعه نقاط جدید پراکنش برای گونه‌هایی نظیر مار درفشی، مار اشمیتلر، مار گورخری، افعی پلنگی، کور مار و تیرمار خراسانی نیز شناسایی شد.
رییس محیط زیست تفت ضمن اشاره به این که یزد با اقلیم گرم و خشک خود، یکی از مناطق چالش‌برانگیز برای حیات‌وحش به شمار می‌آید، تصریح کرد: این اقلیم موجب شده است که گونه‌های مارهای این استان به طور خاص با شرایط سخت محیطی سازگار شوند.
وی افزود: وجود مناطق حفاظت‌شده مانند باغ شادی در شهرستان خاتم و پناهگاه حیات وحش شیرکوه در شهرستان تفت نیز به حفظ گونه‌های جانوری، از جمله مارها، کمک کرده است.
زارع خورمیزی ضمن بیان این که نتایج این مطالعه نشان داد که خانواده Colubridae با ۱۳ گونه، متنوع‌ترین خانواده مارها در استان یزد است، گفت: گونه افعی شاخدار ایرانی با ۳۳ درصد، بیشترین تعداد نمونه‌ها را داشت و پس از آن شترمار با ۱۳ درصد و تیرمار با ۱۰ درصد قرار گرفتند.
رییس محیط زیست تفت ضمن تاکید بر این که مناطق حفاظت‌شده باغ شادی و پناهگاه حیات وحش شیرکوه، بالاترین تنوع گونه‌ای مارها را به خود اختصاص دادند، عنوان کرد: از میان شهرستان‌های مختلف، خاتم و تفت با ۱۲ گونه، بیشترین تعداد گونه‌ها را داشتند.
وی با اشاره به این که از میان گونه‌های جدید ثبت‌شده، مار کوتوله شرقی در مناطق نیمه‌خشک با دامنه‌های سنگی و ماسه‌ای مشاهده شد، گفت: مار درفشی نیز در مناطق کوهستانی و ماسه‌ای تا ارتفاع دو هزار متر یافت شد.
زارع خورمیزی با اشاره به این که مار خاکی عمدتاً در زیر سنگ‌ها و مناطق نیمه‌بیابانی زندگی می‌کرد، اظهار کرد: نقاط جدید پراکنش برای گونه‌هایی مانند مار درفشی، مار اشمیتلر و افعی پلنگی ثبت شد که نشان‌دهنده اهمیت این مطالعه در گسترش دانش زیستی استان یزد است.
رییس محیط زیست تفت با اشاره به این که علاوه بر چالش‌های طبیعی، مهم‌ترین تهدیدهایی که جمعیت مارها را در استان یزد تحت تأثیر قرار داده‌اند، ناشی از فعالیت‌های انسانی هستند، اظهار کرد: تعارض میان انسان و مار یکی از اصلی‌ترین مشکلات محسوب می‌شود، به گونه‌ای که کشاورزان و چوپان‌ها به دلیل ترس یا باورهای نادرست، بسیاری از مارها را به‌صورت عمدی از بین می‌برند.
زارع خورمیزی ضمن اشاره به این که بیشتر مارهایی که در مزارع دیده می‌شوند، غیر زهری و بی‌خطر هستند، خاطرنشان کرد: اگر مار زهرآگین باشد، بهتر است با محیط‌بانان یا متخصصان حیات‌وحش تماس گرفته شود تا آن را به مکان مناسب منتقل کنند.
وی افزود: علاوه بر این، مرگ‌ومیر در جاده‌ها به دلیل عبور مارها از مسیرهای پرتردد، یکی از عوامل مهم کاهش جمعیت آن‌هاست.
زارع خورمیزی گفت: تخریب زیستگاه‌ها ناشی از فعالیت‌های معدن‌کاوی، توسعه جاده‌ها و تغییر کاربری اراضی، یکی دیگر از مشکلات اساسی است که موجب کاهش زیستگاه‌های مناسب برای مارها شده است.
رییس محیط زیست تفت در پایان با اشاره به این که مارها بخشی از طبیعت هستند و به حفظ تعادل اکوسیستم کمک می‌کنند، گفت: کشتن آن‌ها نه تنها غیرضروری است، بلکه می‌تواند باعث افزایش جمعیت آفات در مزارع شود.
انتهای پیام