با توجه به ضرورت توجه به مصرف بهینه انرژی در کشور دومین همایش بهینه‌سازی مصرف انرژی در زنجان برگزار خواهد شد. به همین بهانه خبرنگار ایسنا گفت‌وگویی با فریبرز براتی دبیر این همایش در استان زنجان انجام داده است.
هدف اصلی این همایش چیست و چرا برگزاری آن ضروری است؟
با توجه به ناترازی مصرف گاز در کشور، هدف اصلی همایش بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور است. همان‌طور که می‌دانید در شرایط کنونی، ناترازی مصرف و تولید گاز طبیعی به یکی از مسائل حیاتی کشور تبدیل شده و بدون اقدامات فوری، چالش‌های تأمین انرژی در آینده جدی‌تر خواهند شد. این همایش بستری برای گردهمایی متخصصان، پژوهشگران و صنعتگران فراهم می‌آورد تا با تبادل دانش و تجربه، راه حل‌های مؤثر ارائه شود.
چرا موضوع ناترازی مصرف گاز در ایران اهمیت ویژه‌ای دارد؟
گاز طبیعی به‌عنوان اصلی‌ترین حامل انرژی در کشور، بیش از ۷۰ درصد از مصرف انرژی ایران را به خود اختصاص داده است. این وابستگی بالا به گاز، بویژه در فصول سرد سال، چالش‌های جدی ایجاد کرده است. به عنوان نمونه، در سال ۱۴۰۱ میزان ناترازی گاز در سردترین ماه سال به ۳۱۵ میلیون مترمکعب در روز رسید که این مقدار میتواند تامین پایدار انرژی را با مشکلات جدی مواجه کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ادامه روند کنونی بدون اعمال سیاست‌های اصلاحی میتواند آینده انرژی کشور را به خطر اندازد.
اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم ناترازی گاز علاوه بر بحران‌های داخلی، تاثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز دارد. ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر گاز طبیعی در جهان، در صورت ادامه این روند، قادر به حفظ سهم صادراتی خود نخواهد بود. این موضوع میتواند جایگاه اقتصادی و سیاسی کشور را در منطقه و جهان تضعیف کند.
از منظر اقتصادی، ناترازی گاز منجر به افزایش هزینه‌های تامین انرژی و واردات احتمالی خواهد شد. این امر در نهایت میتواند موجب کاهش بودجه توسعه‌ای کشور و آسیب به صنایع شود. به عنوان نمونه، در زمستان سال گذشته، بسیاری از صنایع به علت کمبود گاز مجبور به کاهش تولید شدند که خسارات مالی قابل توجهی به همراه داشت.
در بخش زیست محیطی نیز ناترازی مصرف گاز مشکلات جدی ایجاد می‌کند. مصرف بالای گاز مشکلات جدی ایجاد می‌کند. مصرف بالای گاز در کنار کاهش بهرهوری انرژی باعث افزایش آلایندگی‌ها و انتشار گازهای گلخانه‌ای شده که در نهایت به تغییرات اقلیمی و آسیب‌های زیست محیطی منجر خواهد شد.
بنابراین حل چالش ناترازی مصرف گاز در ایران مستلزم اقدامات فوری و هماهنگ در حوزه بهینه‌سازی مصرف، افزایش بهرهوری انرژی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولید و توزیع است. بدون شک، هرگونه تاخیر در این زمینه، هزینه‌های جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.
آمار و ارقام منتشرشده چه چشم اندازی را برای آینده مصرف گاز در کشور نشان می‌دهند؟
به استناد سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور، براساس اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی (غیرقیمتی و قیمتی) در ماه‌های سرد و عادی تا افق ۱۴۲۰، مصرف گاز طبیعی در کشور به صورت متوسط سالیانه تا سال ۱۴۱۰ به میزان ۶/۴ درصد و بین سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۲۰ نیز به صورت متوسط سالیانه به میزان ۲/۳ درصد افزایش خواهد یافت. در حوزه عرضه نیز تا سال ۱۴۱۰ به صورت متوسط سالیانه به میزان ۳/۴ درصد افزایش و پس از آن به صورت متوسط سالیانه ۳/۲ کاهش می‌یابد. بدین ترتیب و با توجه به این سند، در سال ۱۴۲۰ میزان کل عرضه گاز طبیعی به ۷/۸۹۸ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد؛ در حالی که میزان مصرف تمام بخش‌ها برابر ۸/۱۴۱۰ و حاکی از ناترازی ۵۱۲ میلیون مترمکعبی در روز خواهد بود. به بیان دیگر، میزان مصرف از تولید به شدت فاصله می‌گیرد. از سوی دیگر، حداکثر اختلاف مصرف در ماه‌های سرد و گرم سال تا سال ۱۴۱۰ به صورت متوسط سالیانه ۶/۴ درصد رشد کرده و در سال ۱۴۱۰ به ۴۵۳ میلیون متر مکعب در روز می‌رسد. همچنین این اختلاف با متوسط رشد سالیانه ۵/۲ درصدی در بازه زمانی ۱۴۱۰ تا ۱۴۲۰ به ۵۷۹ میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید که مدیریت گازرسانی در بخش‌های مختلف را با چالش جدی روبرو می‌کند.
چه نقشی می‌توان برای بهرهوری انرژی در کاهش این ناترازی قائل شد؟
بهرهوری انرژی و ناترازی گاز، ارتباط مستقیم با یکدیگر دارند. اگر بتوانیم بهرهوری انرژی را در سطح ملی بهبود بخشیم، مصرف گاز کاهش می‌یابد و فاصله بین عرضه و تقاضا متعادل‌تر می‌شود. استفاده از سامانه‌های گرمایشی با بهرهوری بالا در ساختمان‌ها و صنایع، نمونه‌ای از اقداماتی است که میتواند فشار بر شبکه توزیع گاز را کاهش دهد. این تغییرات نه تنها هزینه‌های اقتصادی را کاهش می‌دهند، بلکه در حفظ منابع طبیعی نیز نقش موثری ایفا می‌کند.
در این همایش، چه نقش ویژه‌ای برای فناوری‌های نوین در کاهش مصرف انرژی قائل هستید؟
فناوری‌های نوین نقش اساسی در کاهش مصرف انرژی و افزایش بهرهوری دارند. به عنوان نمونه، استفاده از سیستم های هوششمند انرژی در ساختمان‌ها و صنایع میتواند مصرف گاز را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. همچنین ترویج استفاده از تجهیزات گرمایشی با راندمان بالا و بهره‌گیری از سیستم‌های بازیافت انرژی از جمله راهکارهایی است که می تواند به بهینه‌سازی مصرف انرژی، بهبود بهرهوری و کاهش ناترازی کمک قابل ملاحظه‌ای کند. یکی از محورهای اصلی همایش، به فناوری‌های نوین برای افزایش بهرهوری مصرف انرژی در ساختمان‌ها اختصاص داده شده است.
علاوه بر بخش صنعتی، چه اقداماتی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش خانگی پیشنهاد می‌کنید؟
در بخش خانگی، اصلاح الگوهای مصرف یکی از اولویت‌های اصلی است. استفاده از تجهیزات گرمایشی با راندمان بالا، عایق‌بندی حرارتی ساختمان‌ها و فرهنگ‌سازی برای کاهش مصرف گاز میتواند نقش بسیار مهمی در این زمینه داشته باشد. به علاوه، آگاه‌سازی شهروندان از هزینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی مصرف بی‌رویه گاز میتواند به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان کمک کند.
چه نقش و اهمیتی برای بخش خصوصی در مدیریت ناترازی مصرف گاز قائل هستید؟
بخش خصوصی میتواند نقش کلیدی در توسعه و پیاده‌سازی راهکارهای نوین ایفا کند. شرکت‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های بهرهوری انرژی از جمله تجهیزات مدرن گرمایشی و سیستم‌های هوشمند، تأثیر قابل توجهی بر کاهش مصرف داشته باشند. همچنین ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای بخش خصوصی، از طریق سیاست‌های حمایتی میتواند توسعه این راهکارها را تسریع کند.
اهمیت بخش خصوصی در این زمینه را می‌توان از چند جنبه بررسی کرد، توسعه فناوری‌های نوین و بهرهوری انرژی، شرکت‌های خصوصی با سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه می‌توانند فناوری‌های جدیدی را ارائه دهند که بهرهوری انرژی را افزایش داده و مصرف گاز را کاهش دهند. به عنوان نمونه، استفاده از سامانه‌های گرمایشی با بازده بالا در صنایع و سالن‌های بزرگ بویژه سالن‌های ورزشی یکی از زمینه‌هایی است که بخش خصوصی میتواند در آن نقش‌آفرینی کند. این فناوری نه تنها مصرف انرژی را بهینه می‌کند، بلکه هزینه‌های بلند مدت را برای مصرف‌کنندگان کاهش می‌دهد.
توسعه زیرساخت‌های تولید، ذخیره‌سازی و توزیع گاز نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه است. بخش خصوصی میتواند در این زمینه وارد شده و با ایجاد واحدهای پیشرفته و فناوری‌های مدیریت شبکه، به مدیریت بهتر منابع کمک کند.
بخش خصوصی، بویژه شرکت‌های فعال در حوزه انرژی می‌توانند با راه‌اندازی کمپین‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی، به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان کمک کنند. این اقدام میتواند شامل توصیه‌های کاربردی در مورد کاهش مصرف گاز در فصول سرد سال، بهینه‌سازی سیستم‌های گرمایشی و استفاده از تجهیزات کم مصرف و با بازدهی بالا باشد. شرکت‌های خصوصی بویژه شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند بر پایه دانش تخصصی خود در اجرای پروژه‌های بزرگ، سالن‌های صنعتی و فضاهای همگانی نقش فعالی داشته باشند. این دست پروژه‌ها می‌توانند به صورت مستقیم بر بهینه سازی انرژی موثر باشند.
بخش خصوصی بویژه در صورت ایجاد شراکت با شرکت‌های بین‌المللی می‌توانند فرصت‌های جدید شغلی را ایجاد کرده و سرمایه‌گذاری خارجی را به کشور جذب کنند. این امر در نهایت به تقویت زیرساخت‌های انرژی و کاهش وابستگی به منابع دولتی منجر می‌شود.
در نهایت، باید گفت همکاری موثر میان دولت و بخش خصوصی می تواند بستری فراهم کند که از طریق آن، راهکارهای پیشنهادی و نتایج حاصل از برگزاری محافل علمی چون همایش حاضر، به مرحله اجرا برسد. علاوه بر این، دولت می تواند با تسهیل قوانین و ارائه مشوق های مالی، نقش بخش خصوصی را در مدیریت ناترازی گاز تقویت کند.
آیا مقایسه وضعیت انرژی ایران با سایر کشورها میتواند در حل چالش‌ها مؤثر باشد؟
قطعاً بله؛ مقایسه وضعیت تولید و مصرف انرژی ایران با کشورهای مشابه میتواند الهام‌بخش باشد. کشورهایی مانند نروژ، قطر و روسیه با بهره‌گیری از سیاست‌های بهرهوری و مدیریت منابع توانسته‌اند مصرف انرژی خود را بهینه کنند. بررسی تجربیات آن‌ها میتواند در شناسایی نقاط ضعف و قوت ما مؤثر باشد. به عنوان نمونه، بسیاری از کشورهای پیشرو در حوزه انرژی مانند آلمان و ژاپن، توانسته‌اند با بهره گیری از فناوری‌های نوین و سیاست‌های کارآمد، بهرهوری انرژی خود را به شکل چشمگیری افزایش دهند. آلمان با سرمایه‌گذاری گسترده در انرژی‌های تجدیدپذیر توانسته است وابستگی خود به منابع فسیلی را کاهش داده و به تعادل عرضه و تقاضا دست یابد. در حالی که در ایران، همان‌طور که اشاره شد، بیش از ۷۰ درصد مصرف انرژی به گاز طبیعی وابسته بوده و ناترازی مصرف در سال‌های اخیر نیز با شدتی بیشتر افزایش یافته است.
مقایسه وضعیت ایران با کشورهای دیگر میتواند آموزنده هم باشد. برای نمونه، کشورهایی مانند روسیه و قطر که ذخایر گاز قابل توجهی دارند، با ایجاد زیرساخت‌های صادراتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توانسته اند از منابع گازی خود بهره‌برداری بهینه‌تری داشته باشند. اما در ایران، به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، اتلاف انرژی بسیار بالا است و حجم زیادی از انرژی در فرآیندهای انتقال و مصرف هدر می‌رود.
از سوی دیگر، کشورهای توسعه‌یافته به نقش آموزش و فرهنگ‌سازی نیز توجه ویژه‌ای داشته اند. در دانمارک، برنامه‌های آموزشی برای مصرف بهینه انرژی در مدارس و رسانه‌ها اجرا می شود که تاثیر قابل توجهی بر رفتار مصرف‌کنندگان داشته است. در ایران نیز می‌توان با الگوبرداری از این اقدامات، فرهنگ‌سازی برای کاهش صرف را به یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری تبدیل کرد.
بنابراین مقایسه وضعیت ایران با سایر کشورها، چه در حوزه فناوری و چه سیاست‌گذاری، میتواند به ارائه راهکارهایی عملی و متناسب با شرایط کشور کمک کرده و گامی موثر در کاهش ناترازی انرژی باشد.
آیا برنامه‌ای برای جلب مشارکت عموم مردم در بهینه‌سازی مصرف انرژی دارید؟
مشارکت مردم در هر برنامه ملی امری ضروری است. ما در نظر داریم که از طریق رسانه‌ها، کمپین‌های آگاهی‌بخشی و همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد، مردم را به اهمیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های نوین آشنا کنیم. همچنین ارائه مشوق‌های اقتصادی، مانند تخفیف در قبوض گاز برای افرادی که مصرف کمتری دارند، میتواند در این راستا مؤثر باشد.
چه برنامه‌هایی برای پیگیری نتایج این همایش و تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌های ملی در نظر گرفته‌اید؟
نتایج همایش در قالب گزارش‌های جامع به نهادهای سیاست‌گذار ارائه خواهد شد. علاوه بر آن، برنامه‌ریزی برای تشکیل کارگروه‌های تخصصی و برگزاری دوره‌های آموزشی از دیگر اقدامات پیش‌بینی شده است. هدف نهایی ما ایجاد بستری برای اجرای عملی راهکارهای ارائه شده در همایش است.
انتهای پیام